“Niğde İli Cullaz Sok. 9 ve 25 Parsellerde Bulunan Üniversitemize Ait Tarihi Evlerin Restorasyon Yapım İşi”nde birim fiyatlı sözleşme kapsamında; projede öngörülen imalat kalemlerinin sadece % 24’ünün gerçekleştirilebildiği, söz konusu iş kalemlerine ek olarak projede öngörülmeyen yeni imalat kalemleri de eklenerek 884.400,00 TL tutarlı sözleşme bedelinin tamamlandığı ve bitirilemeyen işin tasfiye edilip ikmal ihalesine çıkıldığı tespit edilmiştir.

Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde; restorasyon projesi bulunması durumunda, projesine dayalı olarak, uygulama işinin bünyesindeki imalat kalemleri ile yapılacağı yerleri gösteren ve yaklaşık maliyetin hazırlanmasına esas teşkil eden mahal listelerinin hazırlanacağı, ihale konusu uygulama işine ait proje ile mahal listelerindeki ölçü ve tariflere göre işin bünyesine giren imalatların hangi kısımda ve ne miktarda yapılacağının belirlenmesi amacıyla iş kalemi şeklinde metraj listelerinin düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.

Uygulama İşleri Genel Şartnamesi’nin “Projeler” başlıklı üçüncü bölümünde yer alan “Birim fiyat sözleşmelerde ön ve/veya kesin projeler ile uygulama projelerinin hazırlanması ve yükleniciye teslimi” alt başlıklı 11’inci maddesinde;

“Birim fiyat esaslı sözleşmelerde, işlerin ön veya kesin projeleri, şartnameler ve diğer belgelerle birlikte, sözleşmenin imzalanması sırasında yükleniciye verilir.

Yapılan arazi ve zemin etütlerinin kesin projenin revize edilmesini gerektirdiği işler ile doğal afet sebebiyle ön veya kesin proje üzerinden ihale edilen işlerde uygulama projesinin

idare tarafından hazırlanması veya hazırlatılması durumunda, iş programına göre gerekli oldukları zamanlarda, ikişer takım olarak bir yazı ekinde yükleniciye teslim edilir.

Ancak, uygulama projelerinin yüklenici tarafından hazırlanması da istenebilir, bu durumda aşağıdaki esaslar geçerlidir:

Proje hazırlanması ve uygulamanın birlikte yapıldığı işlerde; idarece tespit edilen müdahale tekniklerini de içeren uygulama işleri ön raporu, mesleki deneyimleri ve mevzuat ilkeleri doğrultusunda yüklenici tarafından idareye verilen projeleri ve ilgili raporları, verildikleri tarihten başlamak üzere bir aylık süre içinde idare aynen onaylar ve ilgili koruma bölge kurullarının onayına sunar veya gerekli görülen değişiklikler yapılmış olarak veya eksiklerin tamamlanması kaydı ile yükleniciye geri verir. Projeler onaylanmadan uygulama işlerine başlanılamaz.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat düzenlemelerine göre, restorasyon projesi bulunması durumunda idareler bu projeye dayalı olarak mahal listelerini hazırlayacak, mahal listelerindeki ölçü ve tariflere göre işin bünyesine giren imalatların hangi kısımda ve ne miktarda yapılacağının belirlenmesi amacıyla iş kalemi şeklinde metraj listelerini belirleyecek ve yaklaşık maliyeti bu minvalde tespit edecektir. Birim fiyatlı sözleşmelerde işlerin ön veya kesin projeleri, şartnameler ve diğer belgelerle birlikte, sözleşmenin imzalanması sırasında idare tarafından yükleniciye verilecek ancak kesin projenin revize edilmesi gerektiği durumlarda uygulama projesinin yüklenici tarafından hazırlanması da istenebilecektir.

“Niğde İli Cullaz Sok. 9 ve 25 Parsellerde Bulunan Üniversitemize ait Tarihi Evlerin Restorasyon Yapım İşi”ne ait şartnameler, yaklaşık maliyet hesap cetveli ile birim fiyat teklif cetveli üzerinden yapılan incelemede, yapım işi kapsamında yüklenici tarafından yapılması istenen 238 kalem imalatın bulunduğu ancak yüklenici tarafından söz konusu kalemlerden sadece 57 kalem imalatın gerçekleştirildiği ayrıca işin proje/sözleşmesinde bulunmayan 33 kalem yeni imalat kalemi eklendiği görülmüş olup, söz konusu işe ait sözleşme bedelinin yapılan 90 adet imalat kalemi ile toplam 884.400,00 TL ödeme yapılarak tamamlandığı tespit edilmiştir.

İdare tarafından söz konusu işin Uygulama İşleri Genel Şartnamesi’nin 21’inci maddesinde belirtilen %50 oranındaki iş artışı ile de tamamlanamayacağı anlaşıldığından, söz konusu işin tasfiyesine karar verilmiştir.

Bir sonraki yıl, tasfiyesine karar verilen söz konusu işin tamamlanabilmesi için “Niğde İli Cullaz Sok. 9 ve 25 Parsellerde Bulunan Üniversitemize ait Tarihi Evlerin Restorasyon Yapım İşi İkmal İnşaatı” ihalesine çıkılmış, ikmal ihalesi de bir önceki ihalenin yüklenicisi uhdesinde kalmıştır.

Yapılan incelemede, iki ihalenin birim fiyat teklif cetvelinde toplam 224 adet ortak iş kaleminin bulunduğu (ilk ihaleye eklenen yeni imalat kalemleri ile birlikte), söz konusu kalemlerin 198 adetine ilişkin tasfiyesine karar verilen ilk ihale boyunca hiçbir imalatın yapılamadığı, ayrıca ortak iş kalemlerinin 32 adetine ilişkin ise hem ilk ihalede hem de ikinci ihalede hiçbir imalatın yapılmadığı görülmüştür. İlk ya da ikinci ihalede imalatı yapılıp ödenen toplam 192 adet (224-32) iş kaleminin 121 adetinin fiyatının ikmal ihalesinde daha yüksek olduğu görülmüştür.

Kamu idaresi tarafından, işin devamı sırasında söküm, işçilik, imalat ve uygulamalarda restorasyon işlerinde öngörülemeyen durumlarla çok sık karşılaşılmakta olduğu, yapılan proje çalışmaları ile maliyet çalışmalarının işin devamı sırasında sürekli yön değiştirdiği ifade edilmiştir. Ayrıca bazı iş kalemlerinin ikmal ihalesinde daha yüksek fiyatlı olmasının ise ilk ihale ile ikmal ihaesinin farklı yıllarda yapılmış olmasından kaynaklı olduğu belirtilmiştir.

Restorasyon işlerinde proje çalışmaları ve maliyet hesaplamalarında öngörülemezlik hususu sık karşılaşılan bir durum olsa da, bu durum toplam sözleşme bedeli ile projede öngörülen imalat kalemlerinin sadece % 24’ünün gerçekleştirilebilmesinin gerekçesi olmamalıdır. İlk ihalenin 2019 yılında, ikmal ihalesinin 2020 yılında yapılması işin maliyetini tabî olarak etkileyecek olsa da, proje ve dokümanlar gerçeğe ne kadar uygun hazırlanırsa ikmal ihalesi yapılsa dahi, iki ihale arasındaki maliyet farkı da benzer oranda düşecektir.

Sonuç olarak, kamu kaynaklarının etkili verimli ve ekonomik olarak kullanılabilmesi ve ihtiyaçların uygun zamanda karşılanabilmesi adına, ihalelere ilişkin doküman ve projelerin gerçeğe uygun ve şeffaf şekilde hazırlanması gerektiği değerlendirilmektedir.