2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97' nci maddesinde, Belediyelerin harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkili olduğu belirtilmiş, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde söz konusu ücret tarifesini belirlemenin meclise ait bir yetki olduğu ifade edilmiştir.

4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1'inci maddesine göre ise, belediyeler tarafından üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacağı hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belediyenin görev ve sorumlulukları tek tek sayılmış, amatör spor kulüplerine yapılacak yardım dışında diğer derneklere, vakıflara, sivil toplum kuruluşlarına veya kişilere ücretsiz hizmet ve yardım yapılabileceğine dair bir hükme yer verilmemiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkrasında;

“Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ancak bütçelerinde öngörülmüş olması kaydıyla kamu yararı gözeterek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmektedir. Söz konusu madde önceleri belediyeleri de kapsamakta iken, 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun’un 19 maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen fıkra ile belediyelerin dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmesi ve kamu kaynağı kullandırabilmesinin önü tamamen kapanmıştır.

İdarenin kültür merkezleri ve nikâh salonları üzerinde yapılan incelemeler neticesinde; mezkûr yerlerin bir kısım dernek, vakıf ve site yönetimlerine ücretsiz kullandırıldığı görülmüştür. Söz konusu hususa ilişkin bazı kullanımlara örnek mahiyetinde aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:

Tablo 17: 2018 Yılı İçerisindeki Ücretsiz Kullanımların Bir Kısmı

Belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde kültür merkezi, düğün salonu gibi yerlerden istifade edenlerden belediye meclisince düzenlenen tarifeye göre ücret alınması gerekmekte olup, dernek, vakıf, site yönetimlerinden herhangi bir ücret alınmaması, kamu kaynağının mevzuata aykırı olarak kullandırılması anlamına gelmektedir. Söz konusu husus hem 4736 sayılı Kanun’a, hem 5018 sayılı Kanun’a hem de 5393 sayılı Kanun’a aykırıdır.

Kamu idaresi cevabında; özetle 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun hemşehri hukuku ile ilgili 13’üncü maddesine yer verilerek bu madde uyarınca belediye tarafından yapılacak çalışmalarda sivil toplum kuruluşlarının katılımını sağlayacak önlemler almanın gerekliliğinin belirtildiği,

Sivil toplum kuruluşlarının tanımına yer verilerek bunların oda, sendika, vakıf ve dernek adı altında faaliyet gösterdiği, vakıf ve derneklerin topluma yararlı bir hizmet geliştirmek için kurulmuş yasal topluluklar olduğu ve herkese yardım etmek için kuruldukları,

Söz konusu dernek, vakıf, birlik ve kurumların kamu yararı gözeten sivil toplum kuruluşları olduğu düşüncesinden hareket edilerek tahsislerin yapıldığı, denetim raporunun tebliğinden itibaren bu tür kuruluşlardan da belediye meclisince öngörülen tarife doğrultusunda işlem yapılmaya başlandığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Bir kamu kurumu olan Belediye, iş ve işlemlerini gerçekleştirirken kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun hareket etmek zorundadır. Hemşehri hukuku uyarınca yapılacak işlemlerde de dernek vakıf ve diğer sivil toplum kuruluşları ile yapılacak işlemlerde de bu husus geçerlidir. Dolayısıyla dernek ve vakıflarla ilişkilerde gerek 5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesi gerekse de 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesi uyarınca doğrudan yardım yapılması veya kamu kaynağı kullandırılması mümkün değildir.

Kamu İdaresi cevabında bu tür kuruluşlardan artık belirlenen tarife doğrultusunda ücret alınacağı belirtilmiş ancak ücret alınmaya başladığına veya eski işlemlerin düzeltildiğine ilişkin herhangi kanıtlayıcı bir belge gönderilmemiştir. Bu nedenle bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.