İdare ile yetkili sendika arasında imzalanan sosyal denge sözleşmesinde, yetkili sendika üyesi personelden sendika aidatına ek olarak sosyal denge tazminatı ödemelerinden aidat kesintisi yapılacağına ilişkin düzenleme yapıldığı ve bu düzenlemeye göre aidat kesintileri yapıldığı tespit edilmiştir.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin ek 15’inci maddesinde; “Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan

toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükmü yer almaktadır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun 32’nci maddesinde; 375 sayılı KHK’nin ek 15’inci hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediye meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediye başkanı arasında sözleşme yapılabileceği belirtilmiştir.

Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmenin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşmenin Dördüncü Bölümünün 1’inci maddesinde; sosyal denge sözleşmesinin taraf sendikasının, üyesi olmayan kamu görevlilerinden, aynı unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katına kadar sosyal denge sözleşmesi aidatı alabileceği, bu aidatı ödeyen kamu görevlilerinin, söz konusu sözleşmeden aynı usul ve esaslar dâhilinde yararlanabileceği ifade edilmiştir.

4688 sayılı Kanun'un “Üyelik ödentisi” başlıklı 25’inci maddesinde; “… Sendika tüzüğüne, üyelik ödentisi dışında her ne ad altında olursa olsun, üyelerden başka bir kesinti yapılmasını öngören hükümler konulamaz…” hükmü bulunmaktadır.

İdare ile Türk Yerel Hizmet-Sen arasında 01.01.2022-31.12.2023 tarihlerini kapsayacak şekilde imzalanan sosyal denge sözleşmesinin “Sosyal denge tazminatından yararlanma şartları” başlıklı 8’inci maddesinde; “İşveren, sendika üyelik aidatına ilave olarak sosyal denge tazminatı sözleşmesinden yararlanan her sendikalı personelin taban aylığının %1 oranında, sendikasız personelden taban aylığının %1 oranında çalışanın sosyal denge tazminatı ödemesinden kesinti yapılarak Türk Yerel Hizmet-Sen’e aktarır.” denilmektedir.

İdarenin personel harcamalarının incelemesi neticesinde, yetkili sendika üyesi personele sosyal denge tazminatı ödemelerinden taban aylığın %1’i oranında kesinti yapıldığı görülmüştür.

Konuya ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin E:2021/6541, K:2021/10867 sayılı ve 24/6/2021 tarihli kararında; “Sosyal denge sözleşmelerinde, bu sözleşmenin tarafı davalı

sendikanın üyelerinden ayrıca sosyal denge tazminatı için sendika yararına aidat kesintisi yapılmasına karar verilmiş ise de; kesintinin yasal dayanağına 6289 sayılı Kanun'un 33. maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye eklenen Ek 15. maddede, 4688 Sayılı Kanun’da ya da bu kanunda düzenleme olmayan hallerde uygulanabilecek olan Mülga 2821 Sayılı Kanun ile halen yürürlükte olan 6356 Sayılı Kanun’da rastlanılmamaktadır. Aksine, 4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 25. maddesinin 3. fıkrasında “Sendika Tüzüğüne, üyelik ödentisi dışında her ne ad altında olursa olsun, üyelerden başka bir kesinti yapılmasını öngören hükümler konulamaz” düzenlemesine yer verilmiştir. Sözü edilen düzenleme emredici mahiyettedir. Düzenlemeye göre kanun koyucu üyelerden yalnızca üyelik ödentisi kesilmesini öngörmüştür. Kanunda, Sendika Tüzüğüne dahi konulması yasaklanan hükümlerin davalı Sendika ile davacının çalıştığı Belediye arasında bağıtlanan Sosyal Denge Sözleşmelerine konulması mümkün olmayıp 4688 Sayılı Kanun’un 25/3 maddesine aykırı sözleşme yapılamaz.” hükmü verilmiştir.

T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 05.08.2022 tarih, E-53773008- 622.02-4219893 sayı ve Sosyal Denge Sözleşme Aidatı Kesilmesi konulu görüş yazısında; Belediyede yetkili sendika üyesi olmayan kamu personelinden sosyal denge sözleşme hükümlerinden yararlanmak isteyenlerden “sosyal denge sözleşmesi aidatı” alınmasının gerektiği, yetkili sendika üyelerinden mevzuat hükümleri gereği sadece sendika üyeliği aidatının kesilebileceği belirtilmiştir.

Mevzuat hükümlerine göre sosyal denge sözleşmesini imza eden yetkili sendika üyelerinden; yalnızca sendika üyeliği aidatı kesilebileceği ve sosyal denge sözleşmesine göre yapılacak tazminat ödemelerinden ayrıca bir kesinti yapılamayacağı anlaşılmaktadır. Yer verilen Yargıtay kararı ve Bakanlık görüşü de bu yöndedir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine, İdare tarafından yetkili sendika ile ek protokol yapılarak sosyal denge sözleşmesi aidatının yalnızca yetkili sendika üyesi olmayan perselden kesilmesini sağlayacak şekilde değiştirildiği ve yetkili sendika üyesi personelden kesilen aidatın iadesi için çalışmaların başlatıldığı ifade edilmiştir.

İdare ile yetkili sendika arasında imzalanan sosyal denge sözleşmesine, yetkili sendika üyesi olan personelden üyelik aidatına ek olarak bir aidat kesintisi yapılacağına ilişkin madde koyulamaması ve yapılan kesintilerin personele iade edilmesi gerekmektedir.