Karar Künyesi
Dorudan temin yoluyla yapılan mal ve hizmet alımlarında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na aykırı hareket edildiği görülmüştür.
Yaklaşık Maliyetin Hesaplanmaması
Belediye tarafından doğrudan temin suretiyle yapılan mal ve hizmet alımlarında yaklaşık maliyetin belirlenmediği, en düşük teklif veren firmalardan alım yapıldığı görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’nci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’nci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 9'ncu maddesinde, "Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir." denilmektedir.
Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 8'inci maddesinde ise; "(1) İdare yaklaşık maliyetin hesaplanmasında; alım konusu malın niteliğini, miktarını, teslim süresini, nakliyesini, sigortasını ve diğer özel şartlarını belirterek KDV hariç fiyat bildirilmesini ister. Ancak, idare, gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmayan ve yaklaşık maliyetin hesaplanmasında hatalara sebep olabilecek fiyat bildirimlerini ve proforma faturaları değerlendirmeye almaz.
İdare, alımın niteliğini ve piyasa koşullarını göz önünde bulundurmak suretiyle, aşağıdaki (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentleri çerçevesinde elde ettiği fiyatların birini, birkaçını veya tamamını kullanmak suretiyle yaklaşık maliyeti hesaplar..." hükümleri yer almakta olup, yaklaşık maliyetin her türlü fiyat araştırması yapılarak belirlenmesine ilişkin benzeri hükümler Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 8’nci maddesinde de yer almaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliği'nin 22.1.1.4. maddesinde; "Diğer taraftan 22 nci maddeye göre ihtiyaçların karşılanmasında onay belgesi düzenlenmesi, onayı takiben ihale yetkilisince görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılması ve buna ilişkin belgelerin dayanakları ile birlikte onay belgesine eklenmesi zorunludur. İdarelerce gerekli görülmesi halinde, fiyat araştırmaları, ilgili İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yaklaşık maliyetin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller çerçevesinde yapılabilir. Ancak doğrudan temin kapsamında yapılan alımlarda fiyat farkı hesaplanmasının öngörülmesi halinde, piyasa
araştırması yapılması aşamasında bu hususun belirtilerek fiyat tekliflerinin alınması gerekmektedir." denilmektedir.
Kamu İhale Genel Tebliği'nin 22.5.1. maddesinde; "4734 sayılı Kanunun 22 ncimaddesinin (d) bendinde belirtilen ve Kurum tarafından güncellenen tutarıaşmayan mal ve hizmet alımları ve yapım işleri ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin mal ve hizmetlerin idarelerce temin edilmesi mümkün bulunmaktadır. İşin niteliğine göre idareler bu bende göre yapacakları günlük ve küçük ölçekli alımlar için genel bir onay belgesi düzenleyebilecekleri gibi, her bir alım için de onay belgesi düzenleyebilirler. Ayrıca ilgili mevzuatı çerçevesinde düzenlenmesi gerekli olan harcama belgeleri onay belgesine eklenir. Ancak bu bent kapsamında gerçekleştirilecek yapım işlerinde fiyat araştırmasının, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen yaklaşık maliyetin hesaplanmasına ilişkin esas ve usullere göre yapılması zorunludur." denilmektedir.
Bu hükümlere göre idareler, alımın niteliğini ve piyasa koşullarını göz önünde bulundurarak elde ettiği fiyatların birini, birkaçını veya tamamını kullanmak suretiyle yaklaşık maliyeti hesaplayabilir. Ancak burada önemli olan yaklaşık maliyetin gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmasıdır.
Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılması sorumluluğu çerçevesinde, ihalelerde ve doğrudan teminlerde yaklaşık maliyetin belirlenmesi için her türlü fiyat araştırmasının yapılması ve yaklaşık maliyetin hesabında aşırı yüksek fiyat bildirimlerinin dikkate alınmaması gerekmektedir.
Piyasa Araştırması Yapılmadan Tek Firmadan Alım Yapılması
Belediye tarafından doğrudan temin usulüyle yapılan bazı mal veya hizmet alımları için tek firma veya kişiden teklif alındığı, piyasa fiyat araştırması yapılmadığı görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin (d) bendinde, büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin onbeş milyar, diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile (2021 yılı için söz konusu limit tutarı 40.443,00 TL’dir.) temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımların ilân yapılmaksızın, teminat alınmaksızın ve ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçların doğrudan temin usulü ile giderilebileceği belirtilmiştir.
Yapılan incelemede 2021 yılı içerisinde 49.Uluslararası Bağbozumu Festivali için video tasarım hizmet alımı, ses ışık sahne görüntü sistemleri kurulumu hizmet alımı, festival için güvenlik hizmet alımı, Salamon Cappadocia Yarışları için koruma ve güvenlik hizmet alımı, yöresel halk oyunu bağ bozumu folklor gösterisi hizmet alımı, yaş üzüm alımı, dj müzisyeni hizmet alımı, türk halk müziği müzisyeni hizmet alımı, festival için iletişim danışmanlığı hizmet alımı, stand folyo baskı alımı, masal içinde masal suit oyun organizasyonu hizmet alımı, z kuşağı gençlik araştırması danışmanlık hizmet alımı, kırtasiye mal alımı, endeks okuma teçhizat alımı, su için şarj iletişim cihazı alımı, pos cihazı alımı, gübre alımı, lokum kutusu alımı gibi hizmet ve mal alım işleri için piyasa fiyat araştırılması yapılmaksızın tek kişiden teklif alınmak suretiyle satın alma yapıldığı tespit edilmiştir.
Doğrudan temin usulüyle yapılan alımlarda görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasa fiyat araştırması yapılacak ve harcama yetkilisince uygun görülen teklif kabul edilecektir. Bu sebeple alım konusu ihtiyacın arz piyasasına göre değerlendirme yapılmalı, arz piyasası geniş olan ihtiyaçlar bakımından yeterli sayıda satıcıdan fiyat alınması piyasa fiyat araştırmasının bir gereği olarak görülmelidir. Piyasa fiyat araştırmasında tek teklif alınması malın rayiç değerinden yükseğe alınmasına ve kamunun zarara uğratılmasına sebep olabilecektir.
Doğrudan temin yoluyla yapılan mal ve hizmet alımlarında işi yapanlardan gerekli tekliflerin alınması suretiyle piyasa fiyat araştırmasının yapılması sağlanmalıdır.