Karar Künyesi
Özel Bütçeye ait bazı giderlerin Döner Sermaye İşletmesi tarafından yapılması ile ilgili
olarak:
Özel Bütçeye Ait Bazı Giderlerin Döner Sermaye İşletmesi Tarafından Yapılması
İşletmenin 2022 yılı içinde Üniversite Özel Bütçesinin ihtiyaçlarına yönelik muhtelif harcamalar yaptığı görülmüştür.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun "Döner sermaye" başlıklı 58'inci maddesinin
(b) fıkrasında; yükseköğretim kurumunun niteliğine göre döner sermaye gelirlerinin %15 ile
%35 arasında değişen oranlarda yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılacağı, (i) fıkrasında ise; döner sermaye işletmesinin faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde, kaynakların ekonomik, verimli ve tasarruflu kullanılmasının esas olduğu, yapılacak olan ödemelerde gelir-gider dengesinin gözetilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.
Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik’in "Gelir ve giderler ile bunların muhasebeleştirilmesi" başlıklı 8'inci maddesinde; döner sermaye işletmesinin giderlerinin, faaliyet alanlarıyla ilgili giderlerden oluşacağı
belirtilmiş, "Faaliyet alanları" başlıklı 5'inci maddesinde belirtilen döner sermayenin faaliyetleri ise gelir getirici mal ve hizmet üretimine yönelik faaliyetler olup bunlar arasında özel bütçeye ait faaliyet ve giderler bulunmamaktadır.
Döner sermaye işletmeleri, gelir getirici mal ve hizmet üretimi amacıyla kurulan, ayrı bütçeye sahip, giderlerinin kendi gelirleriyle karşılanması esas olan işletmelerdir. Bu nedenlerle, döner sermaye işletmesinin gelirlerinin faaliyet alanları dışında kalan giderler için kullanılmasına imkân bulunmamaktadır.
Denetimlerde, 2022 yılı içinde 11 ayrı alımla Üniversite özel bütçesinden ödenmesi gereken toplam 1.682.422,32 TL (katma değer vergisi dahil) tutarında mal ve hizmet alım giderinin Döner Sermaye İşletmesi tarafından ödendiği tespit edilmiştir.
Bu alımlardan bazıları, İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı için, 09.03.2022, 12.05.2022, 17.05.2022, 30.06.2022, 17.08.2022 ve 26.10.2022 tarihlerinde yapılan toplam 495.846,21 TL’lik sunta ve temizlik malzemesi alımı, asansör bakımı, Bilgi İşlem Daire başkanlığı için 14.03.2022, 10.08.2022 ve 09.11.2022 tarihlerinde yapılan toplam 888.698,84 TL’lik bilgisayar ve teknik malzeme alımlarıdır.
Kamu idaresi cevabında, elde edilen gelirlerin dağıtılmayan kısmının, bütçe ödenekleri yetersiz olduğundan, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasında belirtilen oranlar dahilinde, Üniversitenin zaruri ihtiyaçları için kullanıldığı belirtilmektedir.
Zira, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 3'üncü maddesinin (b) bendinde döner sermaye, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmelere tahsis edilen sermaye şeklinde tanımlanmıştır. Yani özel bütçe tarafından yürütülen asli ve sürekli görevlere ait giderler özel bütçe tarafından yürütülecektir.
Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde de döner sermayenin gideri, ilgili mevzuatı uyarınca döner sermaye faaliyetlerini gerçekleştirmek için yapılan harcamalar, şeklinde tanımlanmıştır.
Ayrıca, Yükseköğretim Kurumları Döner Sermaye İşletmelerinin Kurulmasına İlişkin
Yönetmelik’in “Gelir ve giderler ile bunların muhasebeleştirilmesi” başlıklı 8’inci maddesinin birinci fıkrasında ise, döner sermaye işletmesinin giderlerinin faaliyet alanlarıyla ilgili giderlerden oluştuğu belirtilmektedir.
Diğer yandan, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinde İşletmenin faaliyet alanları sayılmakta olup bunlar arasında özel bütçe birimleri olan İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı için yapılan sunta, asansör bakım, temizlik malzemesi ve bilgisayar-teknik malzeme gibi harcamaları bulunmamaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasında, döner sermayelerce elde edilen gelirlerden ayrılan payların kullanım alanları sayılmış ise de görüldüğü üzere harcamaların döner sermaye faaliyetleri ile ilgili olma şartı ikincil düzenlemelerle açıklığa kavuşturulmuştur. Döner Sermaye İşletmesi içerisinde gelir getirici faaliyet yürüten birimler arasında yer almayan İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığının ihtiyaçları için, döner sermaye gelirlerinden yapılan söz konusu harcamalar mevzuata aykırıdır.
Sonuç olarak, döner sermaye gelirlerinin yukarıda belirtilen mevzuatta belirlenen sınırlar aşılarak özel bütçe giderleri için kullanılmaması sağlanarak döner sermayenin gelir- gider dengesinin bozulmasının önlenmesi gerekmektedir.
Özel Bütçe İçin Yapılan Harcamalar Sırasında Ödenen Katma Değer Vergilerinin İndirim Konusu Yapılması
İşletmenin yukarıda belirtilen, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetleri kapsamına girmeyen, kuruluş amaçlarına uygun olmayan teslim ve hizmetlerine ilişkin katma değer vergileri indirim konusu yapılamayacak olmasına rağmen 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına kaydedilmek suretiyle indirim konusu yapıldığı görülmüştür.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun “Verginin konusunu teşkil eden işlemler” başlıklı 1’inci maddesinin üçüncü fıkrasının (g) bendinde; üniversitelere ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetlerinin katma değer vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır. Böylelikle, üniversitelere bağlı döner sermayeli işletmelerin ticari teslim ve hizmetleri katma değer vergisinin konusuna girmektedir.
İşletme, faaliyetleri doğrultusunda yaptığı giderler sırasında ödediği katma değer vergilerini Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 156’ncı maddesi gereğince 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına; mal teslimi ve hizmet ifaları nedeniyle tahsil ettiği katma değer vergilerini ise, aynı Yönetmelik’in 324’üncü maddesi gereğince 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabına kaydedecek ve bu Yönetmelik’in 155’inci maddesi gereğince de ay sonlarında 190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı ile mahsup edecektir.
26.04.2014 tarih ve 28983 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nin “III-MATRAH, NİSPET ve İNDİRİM” başlıklı bölümünün C-
2.1’inci maddesinde; vergi indiriminden yararlanabilmek için bu indirimle ilgili vergiye tabi bir işlemin yapılmış olmasının şart olduğu, bu itibarla, faaliyetin yürütülmesi için gerekli olan giderler dışında kalan, işle ilgili bulunmayan veya işletme sahibinin özel tüketimine yönelik harcamalar niteliğinde bulunan ve sair kanunen kabul edilmeyen giderlere ilişkin belgelerde gösterilen katma değer vergisinin tüketici durumunda bulunan işletme veya işletme sahibi üzerinde kalacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için, katma değer vergisinin yüklenildiği işlemin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki bir teslim ve hizmet olması gerekmektedir.
Ancak, yukarıda belirtilen ve Üniversite Özel bütçesi ihtiyaçlarına yönelik giderlerin İşletmenin gelir getirici faaliyetleri için yapılmadığı anlaşılmış olup bu giderler İşletmenin ticari faaliyetleri ile ilgisi bulunmamaktadır. 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı ile yersiz olarak indirim konusu yapılan tutarlar, İşletmenin 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi tutarından düşülmekte ve vergi dairesine ödenecek katma değer vergisi tutarının azalmasına sebebiyet vermektedir.
Denetimlerde, İşletmenin kuruluş amaçlarına uygun ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetleriyle ilgili olmayan, özel bütçe ihtiyaçlarının karşılanması için yapılan ve yukarıda belirtilen 1.682.422,32 TL’lik harcama nedeniyle yüklenilen 256.640,70 TL’lik katma değer vergisinin indirim konusu yapıldığı tespit edilmiştir. Bu giderlerin özel bütçe tarafından yapılması ve söz konusu katma değer vergisinin özel bütçe tarafından doğrudan giderleştirilmesi gerekmektedir. Buna rağmen 256.640,70 TL’lik tutar 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına kaydedilmek suretiyle indirim konusu yapılmıştır.
Kamu idaresi cevabında, söz konusu harcamaların 2547 sayılı Kanunun 58'inci maddesinin (b) fıkrasındaki oranlar dahilinde kurum ihtiyaçları için harcandığı ve indirilecek
katma değer vergisi hesaplamasında ayrım gözetilmediği ve hesaplanan katma değer vergisinden düşüldüğü, Kurumun herhangi bir zararı bulunmadığı belirtilmektedir. Kamu idaresi cevabında, katma değer vergisi hesabında ayrım yapılmadığı belirtilse de, söz konusu harcamalar yukarıda belirtilen mevzuat gereğince özel bütçeye ait giderler olup döner sermaye tarafından karşılanamayacaktır. Bu giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisinin, Döner Sermayenin gelir getirici ticari, sınai, zırai ve mesleki faaliyetleri kapsamına girmeyen giderlerden kaynaklanması, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nin bulguda belirtilen hükmü nedenleriyle işletme üzerinde kalması gerektiğinden indirim konusu yapılamayacaktır.
Sonuç olarak, yukarıda belirtilen, mevzuat hükümleri uyarınca İşletmenin faaliyet konusuna girmeyen ve özel bütçe giderlerine ilişkin mal ve hizmet giderlerine ait katma değer vergisi tutarlarının indirim konusu yapılmaması gerekmektedir.