Şirket faaliyetlerine ilişkin maliyetlerin mali tablolara sağlıklı bir şekilde aktarılmadığı bu durumun şirketin dönem karı, ödediği vergiler gibi birçok önemli hususu doğrudan etkilediği tespit edilmiştir.

A-) Hizmet Üretim Maliyeti Kapsamında Olan Giderlerin Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında İzlenmesi

Şirketin hizmet üretim faaliyetlerine ilişkin faaliyetlerin Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabı yerine Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında izlendiği görülmüştür.

26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin “Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları” başlıklı (c) bendinde, 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabının peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanacağı, hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarlarının ise 740 Hizmet Üretim Maliyetler Hesabının horcuna kaydedileceği ve dönem sonlarında bu hesabın "741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma" hesabı ile karşılaştırılarak kapatılacağı hükmü düzenlenmiştir. Aynı Tebliğ’in gelir tablosu hesapları ile ilgili düzenlenmelerinin yapıldığı 6’ncı bölümünde; 622 Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabının üretilen hizmetle ilgili giderlerin niteliklerine göre, eş zamanlı kayıt sistemine tabi olan ve 7/A seçeneğini uygulayan hizmet işletmelerinde 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı’nın alacağı ile bu hesaba borç kaydedileceği ifade edilmiştir.

Şirketin muhasebe kayıtlarının incelenmesi neticesinde eylül ayı içerisinde 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı borçlu, 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı alacaklı ve 622 Hizmet Üretim Maliyetleri Hesabının alacaklı çalıştırılarak muhasebe kaydı yapıldığı görülmüştür. Söz konusu muhasebe kaydı yukarıda belirtilen Tebliğ hükümlerine aykırı olmakla birlikte muhasebe prensiplerine ve temel ilkelerine de aykırılık içermektedir.

Maliyet hesaplarında izlenmesi gereken kayıtların Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında izlenmesi neticesinde, şirketin bilançosunda 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı olması gerektiğinden çok daha fazla bir bakiye vermiş, bununla birlikte gelir tablosunda maliyetlerin olması gerektiğinden az görünmesine sebep olmuştur. Nitekim Şirketin bilançosunda 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında kayıtlı 176.737.224,48 TL kayıt görünmekte ve bu tutar aktif tutarın yüzde 70’ini oluşturmaktadır.

B-) Pazarlama ve Satış Giderlerinin Hatalı Muhasebeleştirilmesi

Şirketin pazarlama, satış ve dağıtım kapsamında yapılan ödemelerinin hatalı muhasebeleştirildiği görülmüştür.

26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin “Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları” başlıklı (c) bendinde; mamülün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı

andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderlerin 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabının borcuna kaydedileceği dönem sonlarında ise bu hesabın 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı ile karşılaştırılarak kapatılacağı düzenlemesi yapılmıştır. Tebliğ’in 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabının işleyişinin düzenlendiği ilgili bölümünde ise söz konusu hesabın bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerin giderleri için kullanılacağı hüküm altına alınmış ve söz konusu hesabın dönem sonlarında 771 Genel Yönetim Giderleri Hesabı ile karşılaştırılarak kapatılacağı belirtilmiştir. Tebliğ’de ayrıca yansıtma hesapları kayıtlarından sonra ilgili hesapların gelir tablosu hesapları olan 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı ile 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarılarak kapatılacağı belirtilmiştir.

Tebliğ hükümlerine göre yılsonunda 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabında kayıtlı tutarların 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı ile 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına aktarılacağı, 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında kayıtlı tutarların 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı ile 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarılacağı ifade edilmiştir. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı, mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderlerin takip edildiği hesaptır. Genel Yönetim Giderleri Hesabı ise işletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilatı giderlerinin izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.

Yapılan incelemede BEL-PA A.Ş’nin pazarlama ve satış dağıtım faaliyetlerine yönelik yaptığı harcamaların 760 Pazarlama ve Satış Dağıtım Giderleri Hesabı yerine 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabında izlendiği görülmüştür. Söz konusu durum gelir tablosunda; pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin olması gerekenden daha düşük, genel yönetim giderlerinin ise olması gerekenden daha yüksek olarak yer almasına neden olmuştur.

C-) 7/A ve 7/B Maliyetlendirme Seçeneklerinin Birlikte Kullanılması

Şirketin 7/A maliyet hesabı yöntemini kullanmasına karşın dönem içerisinde 7/B yöntemine dâhil olan maliyet hesaplarının kullanıldığı tespit edilmiştir.

26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin “Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları” başlıklı (c) bendinin Maliyet Hesapları başlıklı bölümünde; maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplar olarak tanımlanmıştır. Söz konusu bölümde tebliğde yer alan gider hesapları uygulamada esneklik sağlanması amacıyla iki seçenek olarak 7/A ve 7/B şeklinde sunulduğu belirtilmiştir. Buna göre; 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir. Bu suretle, işletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış, farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da geniş bir esneklik tanınmıştır. İlgili Tebliğ’in “7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları” başlığında 7/A seçeneğinin büyük ve orta büyüklükteki üretim ve hizmet işletmeleri için özellikle zorunlu olarak önerildiği belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde maliyetlendirme yöntemi olarak 7/A seçeneğini kullanan BEL- PA A.Ş’nin dönem içerisinde 791 İşçi Ücret ve Giderleri Hesabını kullandığı görülmüştür. Şirketin maliyetlendirme yöntemlerini 7/A seçeneğinde yer alan hesaplar çerçevesinde kullanması gerekmektedir.

Şirketin faaliyetlerine ilişkin maliyetlerin mali tablolarda sağlıklı bir şekilde izlenmemesi, şirketin mali tablolarında yer alan dönem karının hatalı hesaplanmasına bu durum ise şirketin ödediği verginin olması gerektiğinden fazla ya da eksik olmasına sebep olabilecektir. Öte yandan maliyet hesaplarının hatalı kullanılması muhasebenin temel prensiplerinden tam açıklama kavramına da aykırılık içermektedir. Nitekim maliyetlerin mali tablolara hatalı aktarılması mali tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların hatalı karar vermelerine yol açabilecektir. Ayrıca maliyet hesaplarında izlenmesi gereken yüksek tutarda maliyetlerin bilanço hesaplarında izlenmesi şirketin esasında karlı olmamasına karşın karlı görünmesine neden olmaktadır.

Ankara Büyükşehir Belediyesinin şirketi olan ve her ne kadar özel hukuk kurallarına tabi olarak faaliyet gösterse de kamusal boyutu da bulunan BEL-PA A.Ş’nin faaliyetlerine yönelik hatalı finansal raporlamalar Ankara Büyükşehir Belediyesinin de şirket üzerinde hatalı kararlar almasına yol açabilecektir.