2021/63363 ihale kayıt numaralı “2021 Yılı Avcılar İlçesi Geneli Muhtelif Mahallerde Sıcak Asfalt ile Kaplama Yapılması” işinde yüklenicinin, alt yükleniciye yaptırdığı toplam imalat tutarının sözleşme bedelinin %30’unu aştığı görülmüştür.

İdare tarafından 2021/63363 ihale kayıt numaralı “2021 Yılı Avcılar İlçesi Geneli Muhtelif Mahallerde Sıcak Asfalt ile Kaplama Yapılması” yapım ihalesi 08.03.2021 tarihinde yapılmıştır. İhale üzerinde bırakılan ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren istekli ile İdarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kaleminin miktarı ile istekli tarafından bu iş kalemleri için teklif edilen birim fiyatların çarpımı sonucu bulunan 3.758.323,96 TL tutarı üzerinden sözleşme imzalanmış ve işin geçici kabulü yapılmıştır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Alt yüklenicilerin çalıştırılması ve sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinin üçüncü fıkrasında;

“İşin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamayacağı gibi işin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle veya teknik zorunluluklar nedeniyle ihale dokümanında farklı oranlar belirlenmesi durumu hariç, tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin %30’unu; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedeli ise sözleşme bedelinin

%50’sini geçemez. İhale dokümanında düzenlenmesi kaydıyla doğrudan alt yüklenicilere ödeme yapılabilir.” denilerek alt yükleniciye yaptırılacak işlerde belli sınırlamalar getirilmiştir.

Ayrıca Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme’nin “İhale Dokümanını Oluşturan Belgeler” başlıklı 8.2’nci maddesinde, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin ihale dokümanının bir parçası olduğu ve teklif birim fiyatlı sözleşmelerde öncelik sırasında ilk sırada olduğu belirtilmiştir.

Dolayısıyla Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin sözleşmenin eki olduğu ve 20’nci maddesinde “…tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin

%30’unu geçemez...” belirtilen sözleşme hükmünden, İdare ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmedeki bedel ve iş bölümlerinin esas alınacağı açıktır.

Mevcut düzenlemeye göre işin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamayacaktır. Alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin sınırlandırılmasında dikkate alınacak en önemli husus ise hesaplamada, ihale sonucunda oluşan birim fiyatların mı yoksa yüklenici ile alt yüklenici arasında imzalanan “Alt Yüklenici Sözleşmesi”nde yer alan birim fiyatların mı esas alınacağıdır. Zira her iki hesaplama türüne göre çok farklı sonuçlar çıkacaktır. Şöyle ki ihale sonrasında oluşan, İdare ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmeye esas olan birim fiyatlarla hesaplama yapıldığında işin %94,25’inin ([3.542.073,96/ 3.758.323,96]*100) alt yükleniciye yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Ancak, alt yüklenici ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmedeki birim fiyatlarla hesaplama yapıldığında ise işin sadece %30’unun ([1.127.497,75/ 3.758.323,96]*100) alt yükleniciye yaptırıldığı sonucu çıkmaktadır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nde bahsi geçen sözleşme bedeli, ihale üzerinde bırakılan yüklenici ile İdare arasında imzalanan sözleşmedir. Hali ile alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedelinin hesaplanmasında, ihale sonrasında yüklenici ile İdare arasında imzalanan sözleşmedeki birim fiyatlar esas alınmalıdır. Aksi halde mevzuatının amacına uygun hareket edilmeyeceği ve alt yüklenicilere yaptırılacak işlere sınırlandırma getiren düzenlemenin suistimale uğratılacağı aşikârdır. Diğer şekilde düşünüldüğünde, ihalede yüklenicinin 14 iş kalemi (11 no.lu iş kaleminde alt yüklenici imalat yapmamaktadır) için teklif ettiği 3.542.073,96 TL tutarındaki işin, piyasada başka bir firmaya sadece 1.127.497,75 TL bedelle yaptırılabileceği anlamı çıkmaktadır. Bu da kamu zararına sebebiyet vereceği gibi hayatın olağan akışına da aykırıdır.

Yapılan incelemede, tek bir alt yükleniciye işin %30’unun yaptırılması gerekir iken işin

%94,25’inin yaptırıldığı görülmüştür. Hali ile de alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedeli sözleşme bedelinin %50’sini de geçmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; söz konusu ihaleye ilişkin iş ve işlemlerde herhangi bir mevzuata aykırılık olmadığı ve alt yükleniciye yaptırılan iş kalemleri toplam bedelinin %30 oranını aşmadığı, yasal sınırın aşılmaması hususuna titizlikle uyulacağı ifade edilmiştir.

Ancak, söz konusu açıklamalara katılmak mümkün değildir. Şöyle ki; Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nde bahsi geçen sözleşme bedeli, ihale üzerinde bırakılan yüklenici ile İdare arasında imzalanan sözleşmeye ait olan bedeldir. Hali ile alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedelinin hesaplanmasında, ihale sonrasında yüklenici ile İdare arasında imzalanan sözleşmedeki birim fiyatlar esas alınmalıdır. Dolayısıyla alt yükleniciye yaptırılabilecek iş kalemlerinin toplam sınırı olan %30’un hesaplanmasında; alt yüklenici ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmedeki birim fiyatların değil, İdarenin yüklenici ile imzalamış olduğu sözleşmede yer alan birim fiyatların esas alınması gerekmektedir. Zira yüklenici ile alt yüklenici arasında imzalanan sözleşme birim fiyatlarının esas alınması durumunda, alt yüklenicilere yaptırılacak işler için getirilen sınırlamanın suistimal edilmesi söz konusu olacaktır.

Netice olarak, alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedelinin hesaplanmasında, ihale sonrasında yüklenici ile İdare arasında imzalan sözleşmedeki birim fiyatların esas alınması gerekmektedir.