Elektronik ücret toplama sistemi işletmesi ihalesinin süresi sona ermesine rağmen, işin yeniden ihale edilmediği ve doğrudan temin yöntemiyle alındığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; İdarelerin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu ve açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün de temel ihale usulleri olduğu,

“Doğrudan temin” başlıklı 22/a maddesinde; ihtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi halinde idarelerin ilân yapmaksızın ve teminat almaksızın doğrudan temin usulüne başvurabileceği; 21/b maddesinde ise, doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumunda pazarlık usulüyle ihale yapılabileceği belirtilmiştir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, idareler saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca, Kanunda belirtildiği üzere açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usulleridir. Kanunda sayılan diğer ihale usulleri veya alım yöntemleri belli şartların gerçekleşmesi halinde başvurulabilecek istisnai durumlardır.

Bu doğrultuda, Kurumun başlıca gelir kaynağını oluşturan EGO tarafından işletilen veya EGO sistemine dahil toplu taşıma araçlarında (otobüs, raylı sistem, teleferik) elektronik ücret toplama, akıllı durak sistemi, akıllı kart ve araç içi bilgilendirme, güzergâh ve araç takip sistemleri ve araç içi ve dışını görebilen kamera sistemlerinin kurulumu ve işletilmesini kapsayan Elektronik Ücret Toplama Sistemi (EÜTS) İşi 2886 sayılı Kanunun 35’inci maddesinin (a) bendine göre kapalı teklif usulü ile 20.03.2013 tarihinde 10 yıllığına gelir paylaşımı yöntemiyle ihale edilmiştir. Yükleniciye, bu sistemi kurma ve işletme karşılığında bilet satışlarından elde edilen toplam ciro üzerinden belli bir oranda pay verilmiştir.

Söz konusu ihale kapsamında yüklenici ile imzalanan sözleşmenin süresi 10 yıllık süre sonunda yani 20.03.2023 tarihinde sona ermiştir. Bu tarihten sonra Elektronik Ücret Toplama Sistemi İşinde gelir paylaşımından vazgeçilmiş, hizmet satın alınması yöntemi uygulanmıştır.

Söz konusu işin yapılmasında gelir paylaşımından vazgeçildiği için hizmet alımının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen temel ihale usullerine göre gerçekleştirilmesi gerekir.

Bu aşamada, işin süresi sona erdikten sonra yukarıda sayılan temel ihale usullerinden uygun olanı seçilerek tekrar ihaleye çıkılması gerekirken Kanunun 22/a maddesi gerekçe gösterilerek doğrudan temin yöntemiyle aynı yükleniciyle 9 aylık süreyle yeni bir hizmet alım sözleşmesi imzalanmıştır. Ayrıca, 9 aylık süre ile imzalanan bu sözleşme de 20.12.2023 tarihinde sona ermiş, İdare 06.12.2023 tarihinde bu sefer istisnai durumlarda başvurulabilecek bir ihale yöntemi olan 21/b pazarlık usulü ile ihaleye çıkmış ve ihalede teklif veren istekli çıkmaması üzerine ihale iptal edilerek aynı yüklenici ile tekrar doğrudan temin kapsamında 6 ay süreyle yeni bir hizmet alım sözleşmesi yapılmıştır.

Sözleşmenin sona ereceği tarihin belli olması ve herhangi bir öngörülememezlik söz konusu değilken, söz konusu işin 4734 sayılı Kanun kapsamında ihale edilmeyerek aynı yükleniciden doğrudan temin yöntemiyle alınması mevzuata uygun değildir.

Her ne kadar Kamu İdaresi sistemin büyüklüğünden ve değiştirilmesinin yaklaşık 12 ay alacağından yola çıkarak, halihazırdaki sistemin devamını temin etmek için ihale yapılmadığı ve doğrudan temin yöntemiyle aynı yükleniciyle sözleşme imzalandığını belirtmiş olsa da, öne sürülen konular bulgumuzda bahsedilen hususları karşılar nitelikte değildir.

Sonuç olarak, 4734 sayılı Kanun’a göre, Kurumun ihtiyaçlarını uygun şartlarla ve zamanında karşılaması ve ihalede açıklık ve rekabeti sağlaması ilkesine uygun davranarak Kanunda sayılan temel ihale usullerinden birini seçmek suretiyle söz konusu işin ihale yoluyla yaptırılması gerekmektedir.