Kamu İdaresince 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde, hizmet alımı ihalelerinin pazarlık usulü ile yapıldığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel ilkeler" başlıklı 5’inci maddesinde;

“… Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.”

hükmü yer almaktadır.

Kanun’un bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır.

Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde;

“Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması”

denilmek suretiyle, bu bent gereğince pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesine ilişkin özel haller sayılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendi 16.05.2018 tarihinde; “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” şeklinde değiştirilmiştir.

Yapılan değişiklik ve eski hüküm birlikte değerlendirildiğinde anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin

(b) fıkrası kapsamında değerlendirilme imkânı bulunmamaktadır.

Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir.

Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp ivedilik Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği gibi özel şartlara bağlanmıştır.

Bir işin acilen yapımına İdarece karar verildiği durumlarda Kanun’da belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir.

Belediye tarafından 2018 yılı içerisinde 10 adet hizmet alımı ihalesi gerçekleştirilmiş olup bu ihalelerden 7 tanesi gerekli şartlar oluşmadan ve geçerli bir gerekçe gösterilmeksizin

anılan Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında pazarlık usulü ile ihale edilmiştir. Söz konusu ihalelerin pazarlık usulü ile yapılmasının gerekçesi olarak kanunda geçen “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” ifadesi matbu bir şekilde konulmuş olup, ihalelere özgü herhangi bir gerekçe sunulmamıştır.

Bu işlerin temel ihale usulleri tercih edilerek ihale edilmemesi ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendine göre gerekli şartlar oluşmadığı halde istisnai bir ihale usulü olan pazarlık usulü tercih edilerek ihale edilmesi anılan madde hükümleri yanında Kanun’un 5’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında yer alan ihale ilkelerine de aykırılık teşkil etmektedir.

Sonuç itibariyle, hizmet alımı ihalelerine, davet edilecek isteklilerinin İdare tarafından belirlendiği ilansız pazarlık ihale usulü ile yapılması ile tüm isteklilerin teklif verebildiği açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılması halinde oluşacak rekabet ortamı karşılaştırıldığında, açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usulünün sağladığı üstünlük ve fayda açıktır.

Bu nedenle, kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi için İdare tarafından gerekli dikkat ve özenin gösterilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "4734 sayılı Kamu İhale Kanununda "temel ilkeler" başlıklı 5'inci maddesinde; "... Bu kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usuller Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir." hükmü yer almaktadır. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 21'inci maddesinin

(b) bendi 16.05.2018 tarihinde; "Doğal afetler, salgın hastalıklar, can ve mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu" şeklinde değiştirilmiştir. İlçemiz nüfusu 2018 yılı verilerine göre 43.600 kişidir. Ancak bu yaz ayı döneminde (Haziran-Eylül) ilçemizde ikamet eden vatandaş sayısı 250 bin kişiye kadar çıkmaktadır. Belediyemiz mevcut personel sayısı ve donanımımız 43.600 vatandaşımıza hizmet için planlanmıştır. Ancak İdaremiz olarak yaz

sezonunda artan nüfusumuzda personel sayısı ve donanım olarak yetersiz kalmaktayız. Bu durumda haliyle park ve bahçelerin bakımı, plaj temizlikleri ve bakımı, yol ve kaldırım temizliği ve bakımı vs. gibi. çeşitli hizmet alımları gerçekleştirmekteyiz. İdaremiz olarak yaz sezonu boyunca vatandaşlarımıza daha kaliteli ve daha iyi hizmet vermek ilk önceliğimiz olmuştur. Bu hizmet alımları sadece yaz dönemlerini kapsamaktadır. Yaz sezonu çalışmalarına karşı çözüm yöntemimiz gerek kanun, tebliğ ve yönetmelik açısından değerlendirildiğinde uygunsuzluklar olabilmektedir. Sayıştay raporunda da bu durum açık ve net olarak ifade edilmiştir. Sayıştay raporuna tekrar bu konuların dâhil olmaması için gerekli özen ve dikkat gösterilerek; tüm müdürlüklerin sağlıklı bir iş programı yapmaları için resmi yazı ile bilgilendirilecektir."

denilmektedir.

Sonuç olarak Yapılan uygulamanın mevzuata aykırı olduğu Kamu İdaresi tarafından da kabul edilmekte olup, bulguda belirtilen hususlar doğrultusunda işlem yapılacağı ifade edilmiştir.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendine göre doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumlarında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmektedir.

Kamu idaresi cevabında, ilçenin nüfusunun yaz aylarında artması sonucunda yeni hizmet ihtiyacının ortaya çıkmasını ve bu ihtiyaçların ivedilikle karşılanması ihtiyacını pazarlık usulünün kullanılmasının gerekçesi olarak belirtmektedir. Lakin söz konusu husus öngörülemez bir durum olmayıp İlçe için her yıl ortaya çıkan bir durumdur.

Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesine göre, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp, doğal afet, salgın hastalık, can ve mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği özel şartların da mevcut olması gerekmektedir. Bir işin acilen yapımına idarece karar verildiği durumlarda Kanunda belirtilen tüm şartlar mevcut değilse pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün değildir. İhtiyaçlar planlanarak Kanun’un belirlemiş olduğu temel ihale usulleri ile karşılanmalıdır.