6360 sayılı Onüç İlde Büyük Şehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Gölbaşı ilçesinin tüzel kişiliği kaldırılıp mahalleye dönüşen köylerinde, köy tüzel kişiliği yürürlükte iken köy kanunu gereğince köye ait gelişim alanlarında arsa üretimi yapılarak, isteklilere satışı gerçekleştirilen ve konut yapmak üzere “takyitlidir” şerhi konulan arsaların üzerine konut yapılmadığı halde tapuda bulunan şerhlerinin kaldırılmasına Gölbaşı Belediyesince müsaade edildiği görülmüştür.

442 sayılı Köy Kanunu'nun ek 12'inci maddesinde Hazinenin mülkiyetinde olan kamunun hizmetine tahsis edilmeyen taşınmazların Maliye Bakanlığının görüşü alınarak devrinin gerçekleştirileceği ve valilikçe köy tüzel kişiliği adına tapuya tescil edileceği belirtilmiştir. Geçmişte Bu hükme istinaden Gölbaşı sınırları içerisindeki köy tüzel kişiliklerine hazine taşınmazlarının devri gerçekleştirilmiştir.

Mezkur Kanun'un Ek 13'üncü maddede köy tüzelkişiliği adına, köy yerleşme planına göre en çok 2000 m2 olmak üzere tescil edilen parsellerin köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar meclisi kararı ile rayiç bedel üzerinden satılacağı, satış bedeli peşin veya en çok 5 yılda ve 5 eşit taksitle tahsil edilerek, o köyün imar işlerinde kullanılmak üzere köy sandığına yatırılacağı,köy ihtiyar meclisince satılan parsellerin üzerine satış tarihinden itibaren en geç 5 yıl içinde bina yapılmasının zorunlu olduğu, hak sahiplerinin bu yerleri 10 yıl müddetle başkalarına devir ve temlik edemeyeceği açıklanmıştır.

Köy tüzel kişiliğine devredilen hazine taşınmazları yukarıdaki hükümler doğrultusunda köyde ikamet eden ve köy nüfusuna kayıtlı olup evi bulunmayan ihtiyaç sahiplerine ihtiyar meclisi kararı ile rayiç bedel üzerinden satılmıştır.

Ön Yerleşme Alanı Uygulama Yönetmeliği’nin “Temlik, Tescil ve Takyit” başlıklı 14'üncü maddesine istinaden şartları tamamlamayan hak sahiplerinin 10 yıl müddetle başkalarına devir, temlik ve satış gibi hususlarını engellemek için tapuya şerh konulmuştur.

Köy Kanunu’nun Ek Madde 13 ‘teki madde metninden de anlaşılacağı üzere köy ihtiyar meclisince satılan parseller üzerine satış tarihinden itibaren en geç 5 yıl içerisinde bina yapılması zorunlu kılınmıştır. Yine aynı şekilde yukarıda adı geçen Yönetmelik’in “Arsaların Geri Alınması” başlıklı 15’inci maddesinde arsaların hak sahipleri adına tapuda tescili tarihinden itibaren 5 yıl içinde bina yapılmadığı takdirde, köy muhtarlığınca alınacak yargı kararı ile tapu iptal edilerek, arsa köy tüzel kişiliği adına tescil ettirileceği kurala bağlanmıştır.

6360 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki köylerin köy tüzel kişiliği kaldırılarak mahalleye dönüştürülmüş, köy tüzel kişiliği adına kayıtlı taşınmazlar mahallesi oldukları ilçe belediyelerine geçmiştir.

Köy Kanunu’nun Geçici 5 inci maddesinde bu Kanun’un ek 13 üncü maddesine göre satışı yapılan taşınmazlara ilişkin olarak anılan maddede belirlenen süre içerisinde binalarını yapmayan ya da taksitlerini ödemeyen hak sahipleri ile 31/12/2020 tarihinden önce süreleri dolacak olan hak sahiplerine binalarını yapmaları veya taksitlerini ödemeleri amacıyla

31/12/2020 tarihine kadar ek süre verileceği, ancak bu süre içerisinde de hak sahiplerince bina yapılmaması veya taksitlerin ödenmemesi durumunda, bu taşınmazlar köy tüzel kişiliği adına, tüzel kişiliğini kaybeden köylerde ise ilgili belediye adına resen tapuda tescil edileleceği belirtilerek hak sahiplerine, taksitlerini ödemeyenlerin taksidini ödemesi veya arsaya bina yapmayanların binalarını yapması için ek süre verilmiş olup bu süre zarfında da işlemlerini yerine getirmeyenlerin ilgili taşınmazlarının belediye adına resen tapuda tescil edilmesi gerektiği açıkça belirtilmiştir.

Konu ile ilgili belediyece gerçekleştirilen tüm işlemlerin incelenmesi neticesinde köylerin tüzel kişiliğinin kaldırılıp Gölbaşı ilçesinin mahallesi olduğu yıl dikkate alınmadan tapu şerhinin 442 sayılı Köy Kanunu’nun geçici 1’inci maddesine istinaden kaldırılmasına müsade edildiği, satışına veya başka herhangi bir işlem yapılmasına izin verildiği görülmüştür.

Oysa ki; Geçici 1’inci maddesinde 31/12/2009 tarihinden önce belediye haline dönüşmek veya başka bir belediyenin sınırlarına dâhil olmak suretiyle tüzel kişiliğini kaybeden köylerde, kendilerine bu Kanun’un ek 13’üncü maddesine göre taşınmaz satışı yapılan hak sahipleri hakkında satış bedelinin ödenmesi kaydıyla ek 13’üncü maddede öngörülen diğer şartların uygulanmayacağı hükmü mevcut olup, söz konusu hüküm 31.12.2009 tarihinden önce ilçeye bağlanmak suretiyle tüzel kişiliğini kaybeden köyler için geçerlidir. 01.01.2010 tarihinden sonra belediyenin sınırlarına dahil olmak suretiyle tüzel kişiliği kaldırılan köylerde söz konusu arsaların hem borcunun ödenip ödenmediği, hem de üzerine bina yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir. Görüldüğü gibi 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanunla 2014 yılından itibaren gölbaşı ilçesinin mahallesi konumuna gelmiş olan köylerdeki arsalara 442 sayılı Köy Kanunu’nun geçici 1’inci maddesinin uygulanması doğru değildir.

Tüm bu hükümlere rağmen arsaların üzerine bina yapılıp yapılmadığı tespit edilmeden alınan karar doğrultusunda 30 tanesi 2019 yılında 9 tanesi de 2018 yılında olmak üzere toplam 39 tapu şerhi kaldırılmış ve şerhin kaldırılması kararı dolayısıyla da mevzuatta belirtilen kurallara uymadığı halde belediye adına tescil edilmesi olası olan arsaların başka kişilere devir, temlik ve satışı serbest bırakılarak üçüncü kişilerin mülkiyetine geçmesinin önü açılmıştır. Takyidi kaldırılan taşınmazların toplamı 37.331 m2’dir. Fakat 2020 yılı içerisinde takyidi kaldırılan taşınmazlara, satılarak üçüncü kişilerin mülkiyetine geçenler hariç tekrar şerh konulması yönünde tapu müdürlüğü ile yazışmaların yapıldığı görülmüştür.

5018 sayılı Kanun’un “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesine göre her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.

Taşınmazlar bir kamu kaynağıdır. Kamu kaynaklarının elde edilmesinden hukuka uygun kullanılmasından ilgililerin sorumluluğu bulunmaktadır. Dolayısıyla üzerine bina yapılıp yapılmadığı, şartları taşıyıp taşımadığı kontrol edilmeden alınan kararla buna benzer arsaların/taşınmazların üçüncü kişilerin mülkiyetine geçmesinin önlenmesi gerekmektedir.