Büyükşehir Belediyesince, HATSU tarafından gerçekleştirilecek her türlü altyapı tesisi yapılması için ruhsat verilmesi sırasında alınması gereken zemin tahrip bedellerinin tahsilatlarının yapılmadığı görülmüştür.

15.06.2006 tarihli ve 26199 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Görev ve yetkileri” başlıklı 8’inci maddesinde;

“AYKOME, büyükşehir dâhilindeki alt yapı hizmetlerini etkili ve koordinasyon içinde yürütmek amacıyla; (…)

f) Alt yapı ile ilgili kazı yapacak gerçek ve tüzel kişilere izin ve kazı ruhsatı verir ve buna ilişkin bedeli belirler. (…) ”

“Hesabın oluşumu ve geliri” başlıklı 14'üncü maddesinin üçüncü fıkrasında;

“Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyeleri cadde, bulvar, meydan ve sokaklarında yapılacak tüm kazılardan elde edilecek gelirler büyükşehir belediyesi bünyesinde açılacak alt yapı yatırım hesabında toplanır. Sokakların kazısından elde edilen gelirler ilgili belediyeye aktarılır. Bu paralar büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafından sadece cadde, bulvar, meydan ve sokakların asfalt ve kaldırımların yapımında kullanılır. Bu gelirler amacı dışında kullanılamaz.”

hükümlerine yer verilmiştir.

Altyapı ile ilgili kazı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilen izin ve kazı ruhsatlarına yönelik Büyükşehir belediye meclisinde her yıl güncellenmek üzere zemin açım bedeli ve alt yapı tesisi yapımı ruhsat bedeli ilişkin ücret tarifesi belirlenmektedir.

Buna göre alt yapı kazı bedellerine ilişkin yapılan işlemler incelendiğinde kazı bedellerine ilişkin HATSU Genel Müdürlüğünden alınması gereken tahsilatların, ruhsatın verilmesi esnasında yapılmadığı, bu tutarların izleyen yıl tahsili yoluna gidildiği tespit edilmiştir.

Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere 2021 yılında 13.577.748,39 TL tahakkuk eden kazı bedelinin yalnızca 661.906,57 TL’si tahsil edilmiş, 12.915.841,82 TL ise tahsil edilememiştir.

Tablo 11: 2021 Yılına Ait Kazı Bedelleri Tahakkuk ve Tahsilat Durumu

Bu durum sadece 2021 yılı açısından geçerli olmayıp geçmiş yıllarda da yıl içinde tahsili gereken tutarların izleyen yılda tahsili yönteminin seçildiği ve önceki yıllardan tahsilatı yapılamayan tutarlar olduğu anlaşılmıştır. 2014-2021 yılı söz konusu alacakların genel toplamı 54.976.994,22 TL’dir. Ancak bu tutarın 54.975.571,33 TL’si HATSU Genel Müdürlüğüne, 1.422,89 TL’si diğer altyapı kurumlarına ait bulunmaktadır.

HATSU Genel Müdürlü’nün 2020/227719 İhale Kayıt No’lu Antakya Merkez İçmesuyu İkmal İnşaatı İş’ine ait Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin 13’üncü maddesinde “Altyapı kazı ruhsat bedelleri (zemin tahrip bedeli dahil) analizlerde hesaba katılmış olup yüklenici tarafından ödenerek kazı ruhsatı alınacaktır. Kazı ruhsatı alınacak güzergâhlar yapılan hakediş metrajına göre hesaplanacak olup her hakediş döneminde yolun üst yapısına göre belirlenecek ruhsat bedeli yüklenici tarafından AYKOME’ye yatırılacaktır. Teklif bedele dâhil olan bu ödeme için Yüklenici İdareden hiçbir bedel talep etmeyecektir.” gereğince Aykome’nin hesapladığı ve yüklenicinin ödemesi gereken kazı ruhsat bedellerinden henüz 2,354,124.65 TL’lik tutarın AYKOME hesabına yatırılmadığı görülmüştür.

Bu itibarla HATSU’nun gerek kendisinin yaptığı kazı çalışmalarında gerekse ihale yolu yaptırılan kazı çalışmalarında kazı ruhsat bedellerinin AYKOME yatırım hesabına yatırılması önem arz etmektedir.

Kaldı ki söz konusu alacaklar peşin olarak yılı içerisinde tahsil edilmesi gerekirken izleyen yıla aktarılmış ancak yine de tahsilatların yapılamamıştır. Ayrıca genel toplam alacak tutarı içerisinde tahsili sonrası ilçe belediyelerine aktarımını gerektiren 1.322.085,46 TL alacak bedeli de bulunmaktadır. HATSU’ya ait alacak bedelinin tahsil edilememesi söz konusu tutarın ilgili ilçe belediyelerine gönderilememesine neden olacaktır.

Sonuç olarak, cari yılda tahsili gereken tutarların izleyen yıllara tahsilinin bırakılması hatalı bir uygulama olup mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.