Üniversitenin kiraya verilen ticari alanlarına ait geçmiş dönem kira alacaklarının tahakkuk ve tahsilat işlemlerinin ilgili birimler tarafından takip edilmediği, bu alacakların ve alacaklarla ilgili diğer işlemlerin mali tablolarda tam ve doğru olarak yer almadığı tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde; taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirin kamu geliri olduğu belirtilmiş, “Gelirlerin toplanması sorumluluğu” başlıklı 38’inci maddesinde de bu gelirlerin tarh, tahakkuk ve tahsiliyle yetkili ve görevli olanların, ilgili kanunlarda öngörülen

tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumlu olduğu hükmüne yer verilmiştir.

Kanun’un “Mali hizmetler birimi” başlıklı 60’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde ilgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirme, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütme görevinin mali hizmetler birimi tarafından yapılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, üniversite taşınmazlarından kiraya verilenlerin gelirlerinin mali hizmetler biriminin karşılığı olan Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından takip edilerek mali tablolara yansıtılması gerekmektedir.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabının niteliğini düzenleyen 51’inci maddesinde bu hesabın; mevzuatı gereğince gelir olarak tahakkuk ettirilen teşebbüs ve mülkiyet gelirlerinden yapılan tahsilat veya terkinlerin izlenmesi için kullanılacağı, “Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 52’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ise tahakkuk birimleri tarafından tahakkuk ettirilen bu kapsamdaki gelirlerin kayıt altına alınması için muhasebe birimine bildirilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Yönetmelik’in 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabının niteliğini açıklayan 54’üncü maddesinde; bu hesabın mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen vergi gelirleri, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, diğer gelirler ve sermaye gelirlerinden ortaya çıkan alacaklardan takibe alınan tutarlar ile bunlardan yapılan tahsilat, tecil ve terkinlerin izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.

ODTÜ bünyesinde bulunan taşınmaz malların mevzuata uygun olarak kiraya verilmesi ve kira tahakkuklarının takibini yürütmekle sorumlu birim, İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığıdır. Dolayısıyla, Daire Başkanlığı tarafından kiracılarla yapılan sözleşmelerin, sözleşme sonrası değişikliklerin veya kararların muhasebe birimine bildirilmesi ve muhasebe birimi tarafından da gerekli kayıtların yapılması veya kayıtlarda güncelleme işleminin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Yapılan denetimlerde; 2022 yılında toplamda 131 adet taşınmaza ait kiralama sözleşmesinin olduğu, kiracılardan 38’inin 2022 yılı ve önceki döneme ait ödenmemiş borcunun 45’inin ise önceki dönemlere ait kira borçları için yapılandırma başvurusunun bulunduğu, borcu olmayan 48 kiracıyla bedel tespiti komisyonu kararı sonrasında yeniden sözleşme yapılması için sürecin devam ettiği görülmüştür.

Denetim kapsamındaki kira alacaklarına ilişkin tespitlere aşağıda yer verilmiştir:

A- 2020 yılında Covid-19 önlemleri kapsamında taşınmaz kiralamalarında sözleşmelerdeki kira süresinin ertelenmesi sonrasında, Genel Sekreterlik Makamınca kiracıların pandemi dönemine ait borçlarının 36 aya kadar taksitle ödenebilmesi için yapılandırılmasına karar verilmiş ve yapılandırma başvurusunda bulunan 45 kiracı ile “Kira Borcunu Taksitle Ödeme Sözleşmesi” imzalanmıştır. Sözleşmelerde, kira taksitlerinden ikisinin ödenmemesi halinde borcun muaccel hale geleceği ve borçların tamamının ödenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Ancak taksitlerini zamanında ödemeyen kiracılar için muaccel hale gelen borçlar için bir yaptırım uygulanmamış ve halen kiracıların faaliyetlerine devam ettiği görülmüştür.

B- Yapılandırma başvurusunda bulunmayan ve ertelenen dönemle ilgili borcu olan 38 kiracıdan ise Üniversitenin 31.12.2022 tarihi itibarıyla 2022 yılı öncesi dönemine ait 3.723.522,90 TL 2022 yılı için 1.631.145,80 TL kira alacağı olduğu, ancak alacakların halen tahsil edilemediği ve bu kiracıların faaliyetlerine devam ettiği anlaşılmıştır.

İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığınca kiracılar hakkında işlem başlatılmak üzere 30.03.2022 ve 26.10.2022 tarihlerinde Hukuk Müşavirliğine bildirimde bulunulmuş, bu bildirime istinaden Müşavirlik tarafından ilgili kiracılara borcun ödenmesi hatırlatılmış ancak denetim dönemi içinde borcunu ödemeyen kiracılardan sadece 7’si için icra başlatılmış, diğerleri borçlarını ödemediği gibi faaliyetlerini de sürdürmüşlerdir. Ayrıca Müşavirliğe takip edilmesi için gönderilen kira alacakları ve Müşavirlik tarafından takipli alacak haline gelen kira alacakları, tüm bu işlemleri muhasebe kayıtlarına alan ve takip eden muhasebe birimine de bildirilmediğinden icra takibi devam eden 1.805.076,46 TL tutarındaki alacağın 121 No.lu hesapta takip edilmediği de görülmüştür.

Özetle kira sözleşmelerinden doğan geçmiş dönem borçları ve yapılandırma taksitleri ödenmediği halde bu alacakların tahsil edilebilmesine yönelik hukuki süreçlerin başlatılmasında gecikmeler yaşanması, Üniversite alacaklarının tahakkuk ve tahsilat süreçlerinin mevzuata uygun şekilde işletilememesine sebep olmaktadır.

Ayrıca Hukuk Müşavirliğine bildirilen ve takip işlemi başlatılmış kira alacakları muhasebe birimine de düzenli olarak bildirilmemekte ve ilgili birimlerdeki tahakkuk kayıtları ile mali tablo kayıtlarında farklılıklar olduğu görülmektedir. Nitekim 2022 yıl sonu itibarıyla, yapılandırma kapsamındaki alacaklar dışında, toplam 5.354.668,70 TL kira alacağına ilişkin tahakkuk kaydı mali tablolarda izlenmemektedir. Kiracılar tarafından yatırılan tutarlarının hangi döneme ait olduğunun, tahsil edilen tutarlara KDV dahil olup olmadığının veya gecikme

cezasının konusunu oluşturup oluşturmadığının bilgileri de muhasebe biriminde bulunmadığından tahsilatların mahiyeti anlaşılamamakta, takibi de yapılamamaktadır.

Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespitlere katılınmış, borçları bulunan kiracılarla ilgili hukuki sürecin devam ettiği, kira ödemelerini gerçekleştirenlerle yeni sözleşmeler yapıldığı, kira borcu bulunmayan diğer işletmelerin de ileriki dönemlerde kira sözleşmelerinin yenileceği ve birimler arasındaki koordinasyon eksikliklerinin giderilmesine yönelik tedbirlerin alındığı bilgisi verilmiştir.

Sonuç olarak; kira sözleşmelerinden doğan alacakların takibinin ilgili tahakkuk birimlerince sağlıklı olarak yapılamaması ve muhasebe birimine bilgi verilmemesi sonucunda bu alacakların ve alacaklarla ilgili diğer işlemlerin takip ve kayıt işlemlerinin yerine getirilememesine neden olduğundan, taşınmaz kira alacakları ile tahsilatları ve takipteki alacakları gösteren faaliyet alacakları hesapları, bu hesaplarla çalışması gereken gelir hesapları, varsa dönem ayırıcı hesaplar, KDV hesapları, gecikme cezası veya gecikme faizlerinin tahakkuk ve tahsilatını ilgilendiren diğer ilgili hesaplar bu haliyle doğru ve güvenilir değildir.