Faaliyet alacaklarına ilişkin tahakkuk işlemleri Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak zamanında muhasebeleştirilmemekte ve takipli hale gelmiş alacaklar ile tecil ve tehir edilen alacaklar ilgili hesaplarda izlenmemektedir.

1. Yıl İçerisinde Tahakkuk Eden Alacakların Zamanında Muhasebeleştirilmemesi

   Tahakkuk eden alacakların ay sonunda toplu olarak muhasebeleştirildiği görülmüştür.

   
   

   Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 86’ncı maddesine göre; 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacakları ile duran varlıklar ana hesap grubu içerisindeki gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inenler ve bunlardan yapılan tahsilat ve terkinlerin izlenilmesi için kullanılacaktır. Yönetmeliğin 87’nci maddesinin “Gelirlerden alacakların tahakkuk işlemleri” başlıklı (a) bendine göre; ilgili servislerce tahakkuk bordroları ile ya da tahakkuk fişleri ile muhasebe servisine bildirilen gelirlerden alacak tahakkuklarının, düzenlenecek muhasebe işlem fişiyle ilgili hesaplara alınarak tahakkuk kayıtlarının yapılması ve gün içindeki gelirlerden alacak tahakkuklarının gün sonuna kadar muhasebe servisine bildirilmesi gereklidir.

   Gelir Müdürlüğü tarafından tahakkuk ettirilen alacaklar, muhasebe servisine günlük olarak iletilmemektedir. Tahakkuk ettirilen alacaklar, ilgili ayın sonunda toplu olarak muhasebe servisine iletilmekte ve buna istinaden alacaklara ilişkin tahakkuk kayıtlarının muhasebeleştirilmesi ay sonunda yapılmaktadır. Tahakkuk işlemlerinin aksine, tahsilatlara ilişkin işlemler muhasebe servisine gün içerisinde iletilmekte ve tahsilatlar günlük olarak muhasebeleştirilmektedir.

   Tahakkuk işlemlerinin ay sonunda, tahsilatların ise günlük olarak muhasebeleştirilmesi neticesinde 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı Ocak ayı içerisinde, bu hesaba ait alt hesaplar ise kayıtların yapıldığı ay içerisinde alacak bakiyesi vermektedir. 120 Gelirlerden Alacaklar

   
   

   Hesabı, varlık hesapları arasında yer almasından ve hesabın işleyiş özelliğinden dolayı, borç bakiyesi vermesi ya da bakiye toplamı sıfır olması gereken bir hesaptır. Bu nedenle 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabının alacak bakiyesi (negatif bakiye) vermemesi gerekmektedir. İlgili ay içerisinde yapılan tahsilatlar, 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabının alacak çalışmasına, bir diğer ifade ile hesap bakiyesinin azalmasına neden olmaktadır. Tahakkuk kayıtları ise hesabın borç çalışmasına, bir diğer ifade ile hesap bakiyesinin artmasına neden olmaktadır. İdare tarafından tahsil edilen alacakların günlük, tahakkuk eden alacakların ise ay sonunda muhasebeleştirilmesi, hesabın belirli dönemlerde alacak bakiyesi vermesine, hesaba tahakkuk etmiş olan alacak tutarından daha fazla tutarda alacağın tahsil edildiği izlenimine neden olmaktadır. 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabının, alacak bakiyesi verme durumu çeşitli tarihlerde ortaya çıkmakta olup, ay sonunda tahakkuk işleminin toplu olarak yapılmasına kadar devam etmektedir.

   Kamu İdaresince, tahakkuk işlemlerinin günlük yapılması durumunda tahakkuklara ilişkin düzeltme, eksilten ve iptal kayıtlarının yapılamayacağı ve muhasebe kayıtlarında dengenin tutturulamayacağı belirtilmiştir. Ancak tahakkuk işlemlerinin mevzuata uygun olarak belirtilen süre içerisinde gerçekleştirilmesi, tahakkuklara ilişkin düzeltme, eksilten ve iptal işlemlerinin yapılmasına engel bir durum teşkil etmeyecek olup, muhasebe dengesini bozabilecek bir etkisi bulunmamaktadır.

   Mevcut durumda, Gelir Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen tahakkuk işlemlerinin muhasebeleştirilmesi, günlük işlemler bazında yürütülmemektedir. Bu durum, alacakların muhasebe sisteminde izlenmesini zorlaştırmakta olup, hesapların gerçeğe uygun tutarlar ile gösterilmemesine ve mali tabloların doğru bilgi üretmemesine neden olmaktadır. Alacaklara ilişkin tahakkuk ve tahsilat işlemlerinin zamanında muhasebeleştirilmesi uygun olacaktır.

2. Takipli Hale Gelmiş Alacaklar ile Tecil ve Tehir Edilen Alacakların İlgili Hesaplarda İzlenmemesi

121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabında izlenilmesi gereken takipli alacaklar ile 122/222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabında izlenilmesi gereken tecilli ve tehirli alacaklar, alacakların takipli veya tecilli ve tehirli hale geldiği gün muhasebeleştirilmesi gerekirken, yıl sonunda toplu olarak hesaplara kaydedilerek izlenmektedir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 89 ve 90’ıncı maddelerine göre;

121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacaklarından takibe alınan tutarlar ile bunlardan yapılan tahsilat, tecil ve terkinlerin

izlenilmesi için kullanılır. İlgili servislerce muhasebe servisine bildirilen takibe alınmış olan alacaklar, düzenlenecek muhasebe işlem fişi ile gelirlerden takipli alacaklar hesabına borç, ilgisine göre 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 122 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına alacak kaydedilerek takip kayıtları yapılacak olup, ilgili servislerce takibe alma işlemi gün sonuna kadar muhasebeye bildirilmelidir.

Yönetmeliğin 92, 93, 166 ve 167’nci maddelerine göre; 122/222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı, mevzuatı gereğince gelirlerden alacaklar hesabı veya gelirlerden takipli alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan tecil veya tehir edilen tutarların izlenilmesi için kullanılır. Faaliyet dönemi ile sınırlı olarak tecil ve tehir edilen veya bunlardan tecil ve tehiri kaldırılan tutarlar 122 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına, içinde bulunulan faaliyet dönemini aşan süreyle tecil ve tehir edilen veya bunlardan tecil ve tehiri kaldırılan tutarlar ise duran varlıklar ana hesap grubunda yer alan 222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına kaydedilerek izlenilmelidir.

Uygulamada, yıl içerisinde takipli veya tecilli ve tehirli hale gelmiş bulunan alacaklar 120 Gelir Tahakkukları Hesabından, ilgilisine göre 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı ile 122/222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına aktarılmadan izlenmektedir. Gelir müdürlüğü, takipli veya tecilli ve tehirli alacakları yıl içerisinde kendi bünyesinde izlemekte olup, bu alacakların muhasebeleştirilmesi muhasebe servisi tarafından yılsonunda toplu olarak yapılmaktadır.

Kamu İdaresince, takipli veya tecilli ve tehirli hale gelmiş alacaklara ilişkin ödeme emri belgeleri ve tebligatlarda düzeltme yapılabilmesi için, alacaklara ait bütün tahakkuk işlemlerinin bitmesinin beklenildiği ve buna istinaden muhasebe kayıtlarının yıl sonunda yapıldığı belirtilmiştir. Ancak takipli veya tecilli ve tehirli hale gelmiş alacakların, ilgili hesaplara öngörülen süre içerisinde kaydedilmesi, alacaklara ilişkin daha sonra gerçekleşebilecek düzeltme işlemlerinin yapılmasına engel teşkil etmemektedir.

Alacaklara ilişkin gerçekleşen tahakkuk ve tahsilatların, Yönetmeliğin öngördüğü zaman içerisinde ilgili hesaplarda muhasebeleştirilmemesi; takipli veya tecilli ve tehirli alacaklar ile bu alacaklar için doğan gecikme faizi ve gecikme zammının gelir ve muhasebe servislerince doğru takip edilememesine sebep olmaktadır. Takipli veya tecil ve tehirli hale gelmiş alacakların zamanında ilgili hesaplarda muhasebeleştirilmesi uygun olacaktır.