Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATABAUM) Döner Sermaye işletmesinin faaliyet alanı ile Üniversite Bilgi İşlem Merkezi Daire Başkanlığı görev alanının çakıştığı, söz konusu döner sermaye işletmesinin gelirinin büyük kısmının yine Üniversite birimleri ile diğer bir döner sermaye biriminden sağlandığı tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun Geçici 11’inci maddesine göre döner sermaye işletmelerinin bütçelerinin hazırlanması, uygulanması, sonuçlandırılması ve muhasebesi ile kontrol ve denetimi Hazine ve Maliye Bakanlığınca yürürlüğe konulan Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile belirlenmektedir. Bu Yönetmelik’te Döner Sermaye İşletmesi, “Genel Yönetim kapsamındaki kamu idarelerine kanunlarla verilen asli ve sürekli kamu görevlerine bağlı olarak ortaya çıkan ve genel idare esaslarına göre yürütülmesi mümkün olmayan mal ve hizmet üretimine ilişkin faaliyetlerin sürdürülebilmesi için, kamu idaresine bağlı olarak kurulmuş işletmeler” olarak tanımlanmıştır. Atatürk Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesine bağlı 43 birim bulunmakla birlikte sadece 27’si faaliyet göstermektedir. Bir başka ifadeyle Üniversite bünyesindeki hemen tüm (Fakülte, Yüksekokul, Enstitü, Araştırma Merkezi gibi) birimlerin bir döner sermaye birimi bulunmaktadır. Bunların bir kısmı için gelir kaynağı üretmekte zorlanılmaktadır. Ayrıca hizmetin fiyatlandırması, yani fiyat takdir edilmesi konusu da tartışmalıdır.

Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATABAUM) ile Döner Sermaye İşletme birimi Üniversite'nin (Rektörlük, Fakülteler, Müdürlükler, Enstitüler, Lojmanlar ve idari birimlerin…) tüm birimlerinin internet ve bilgiye erişimi, işletim sistemlerinin kullanımı, öğrencilere sunulan bilgilerin altyapısının hazırlanması, Web sayfası ara yüzlerinin hazırlanması, ÖBS (Öğrenci Bilgi Sistemi), ÜBYS (Üniversite Bilgi Yönetim Sistemi), Sunucu, Network, AÖF (Açıköğretim Fakültesi)’nin sistem alt yapısı, kampüse ve dâhildeki birimlere giriş çıkışlarının kontrollerinin sağlanması için kamera, plaka okuma, akıllı kart uygulamaları ve yazılım hizmeti gibi bilişim hizmetlerini yerine getirmekte ve bu hizmetleri Atatürk Üniversitesi Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı ve diğer birimler muhataplığında faturalandırarak Üniversite'den ücret tahsili yapmaktadır. Ücret tahsilatları Üniversite Döner Sermaye Yürütme Kurulunun kararı ile yapılmakta olup 2019 yılında Üniversiteden birimin faturalı tahsilat tutarı toplamı 4.672.241,99 TL’dir.

Üniversitenin teşkilat yapısında; 124 sayılı Yükseköğretim Üst Kuruluşları İle Yükseköğretim Kurumlarının İdari Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 10’uncu maddesine göre kurulmuş olan ve aynı madde de görevleri de sayılan Bilgi İşlem Merkezi Daire Başkanlığı bulunmasına rağmen Üniversitenin mutat ve görevi gereği yürütülmesi şart olan bilgi işlem faaliyetlerinin ATABAUM tarafından yürütüldüğü gerekçesiyle Üniversite’nin borçlandırılması ve ödeme yapması mümkün görülmemektedir. Ayrıca, toplanan gelir üzerinden yine Döner Sermaye Yönetim Kurulu Kararı ile Üniversite birimlerinde öğretim hizmeti vermekte olan 15 öğretim üyesi ve görevlisine döner sermaye katkı payı ödenmektedir. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 58’inci maddesinin “e” fıkrasına göre “Yükseköğretim kurumlarının … birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir” hükmü uyarınca bu katkı payının ödenmesi için öğretim elemanlarının katkısı şarttır. Sonuçta, Üniversitenin ilgili Daire Başkanlığınca görev tanımı içinde yürütülecek bu faaliyetler için ayrıca döner sermaye katkı payı gibi ek unsurların maliyete eklenmesi söz konusu olmayacaktır.

Yine, ATABAUM Döner Sermaye İşletmesi, Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı (ÖİDB)’ndan ve Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü’nden öğrenci başına KDV hariç 1,96 TL bedel tahsil etmektedir. ÖİDB’den yapılan tahsilat için KDV tahakkuk ettirilmez iken Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü ve Üniversitenin diğer birimlerinden yapılan tahsilatlara (ADSL ücreti için) KDV tahakkuk ettirilmektedir. Nitekim bilançoda Devreden KDV Hesabında 2.179.222,18 TL bulunmaktadır. ÖİDB’den tahsilat için KDV tahakkuk ettirilmezken Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü’ne ve Çeşitli Üniversite birimlerine (ADSL ücreti için) KDV tahakkuk ettirilmektedir. Nitekim bilançoda Devreden KDV hesabında 2.179.222,18 TL’lik miktar bulunmaktadır. Eğer satın

alınan ve yıl sonunda Özel Bütçe hesaplarına devredilen 3.849.767,32 TL tutarındaki demirbaş doğrudan özel bütçeden alınsa idi Üniversite vergi mükellefi olmadığından KDV’nin ayrı hesapta izlenmesi ve mevzuatına göre mahsup edilmesi mümkün olmayacaktı. Bu şekilde KDV kadar Üniversitenin döner sermaye üzerinden karı bulunmakta; merkezi bütçe açısından ise vergi kaybı doğmaktadır.

İşletme biriminin banka hesabında yılsonunda 5.201.243,58 TL nakit bulunmakta olup 2019 yılı boyunca bankadaki hesaplardan 518.796,73 TL faiz kazanılmıştır. Bankadaki miktar 2019 net satış geliri olan 4.101.067,13 TL’nın yaklaşık %27 üzerindedir. Aynı döner sermaye işletmesinin bir başka birimi olan Açıköğretim Fakültesi Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü’nden 3.273.509,58 TL’lık bir transfer oluşmuştur. Ancak, bir birimin geliri üzerinden çalışanlara kanuni paylar (en az yüzde 15 Üniversite payı, personel katkı payı, yüzde 5 üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı, merkezi bütçe payı) ödendikten sonra transfer edilen bu miktarlardan da diğer birimin gelirini oluşturduğu için ayrıca kanuni paylar mükerrer olarak ortaya çıkmaktadır. Zira bir birimin gideri diğerinin geliri durumuna gelmektedir.

Sonuç olarak yukarıda açıklanan sorunlara yol açan uygulamaya son verilerek kurumsal bilgi işlem sistemlerinin ve faaliyetlerinin 124 sayılı KHK kapsamında Bilgi İşlem Merkezi Daire Bilgi İşlem Daire Başkanlığı bünyesinde yapılandırılması gerektiği değerlendirilmektedir.