Karar Künyesi
Gelirlerin sağlıklı bir şekilde kayıtlara alınmaması, 12-22 nolu Faaliyet Alacakları Hesap Grubunda yer alan bazı hesapların önceki yıldan alacak bakiyesi vererek devretmesi, alacaklardan niteliği değişenlerin bunu yansıtacak şekilde muhasebeleştirilmemesi ve aktif karakterli bu hesapların dönem sonu işlemlerine kadar alacak bakiyesi verecek şekilde çalıştırılması nedeniyle mali tabloların, Belediyenin faaliyet gelir ve alacaklarına ilişkin doğru ve güvenilir bilgi sunmadığı görülmüştür.
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 16’ncı maddesinde bir ekonomik değerin yaratıldığında veya başka bir şekle dönüştürüldüğünde muhasebe kayıtlarına yansıtılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu minvalde Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin
88 ve 165’inci maddelerinde; faaliyet gelirinin tahakkuk-tahsilinin ve alacağın niteliğinde meydana gelen değişikliklerin muhasebeleştirilmesine ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Bahse konu olan işlemler ile bunların muhasebeleştirilmesine ilişkin düzenlemeler aşağıdaki tabloda özetlenmektedir:
Tablo 6: Faaliyet Geliri İşlemlerine İlişkin Yapılması Gereken Muhasebe Kayıtları
İŞLEM | KAYIT |
Alacağın Tahakkuk Etmesi | 120-220 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX 600 Gelirler Hesabı XX |
Alacağın Tahsil Edilmesi | İlgili Hesap (100,102...) XX 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
Alacağın Vadesinin Bir Yılın Altına İnmesi | 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX 220 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
Alacağın Takibat Servisine Devri | 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı XX 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
Tahakkuk Eden Alacağın Tecil veya Tehiri | 122-222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı XX 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
Tahakkuktan Yapılan Terkin ve Tenziller | 600 Gelirler Hesabı XX (Yılı İçerisinde) 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
630 Giderler Hesabı XX (Yılı Geçtikten Sonra) 120 Gelirlerden Alacaklar Hesabı XX |
Tablodan da görüleceği üzere aktif karakterli faaliyet alacaklarına ilişkin ilk kayıt borç tarafına yapılmaktayken, tahsilat veya alacağın niteliğinin değişmesi durumunda alacak tarafına kayıt yapılır. Dolayısıyla hesapta kayıtlı tutarın tahsilata veya başka bir işleme konu olmayan kısmı borç kalanı vererek sonraki yıla devredecektir.
Ancak yapılan incelemelerde;
Tahsilat durumunda önce 120 nolu hesabın alacak sonraki bir tarihte ise bu hesabın borç-600 nolu hesabın alacak çalıştırılması suretiyle tahakkukun tahsilattan sonra kayıtlara alındığı,
Tahakkuk kayıtlarının hatalı yapılması nedeniyle, takipli hale gelmesi veya tehir-tecil edilmesi suretiyle niteliği değişen alacakların, 120 nolu hesap ile ilişkilendirilmeksizin doğrudan 121, 122 ve 222 nolu hesaplar alacak ve 600 nolu hesap borç çalıştırılarak kayıtlara alındığı,
Yukarıda yer verilen hataların önceki yıllarda da yapılması nedeniyle 2017 yılı Bilançosunda 121 nolu hesabın 857.057,80 TL; 122 nolu hesabın 975.077,00 TL ve 222 nolu hesabın 212.225,58 TL alacak bakiyesi verdiği ve bu hatanın devir kaydıyla 2018 yılına
sirayet ettiği,
Yıl içerisindeki hatalı kayıtlarla birlikte, 31.12.2018 tarihli geçici mizanda 121 nolu hesabın 6.710.222,05 TL; 122 nolu hesabın 1.742.213,99 TL ve 222 nolu hesabın 228.789,85 TL alacak bakiyesi verdiği,
Söz konusu hesapların yılsonunda borç bakiyesi vermesini sağlamak üzere düzeltme kaydı adı altında hesaplar arası aktarım yapıldığı ve meydana gelen farkların da 600 nolu hesap kullanılarak dengelendiği
tespit edilmiştir. Mevzuata ve temel ilkelere aykırılık teşkil eden söz konusu hatalı kayıtlar nedeniyle mali tablolar, Belediyenin gelirlerine ve gelecekte tahsil edeceği alacaklarına ilişkin doğru ve güvenilir bilgi sunmamaktadır.
Sonuç olarak mali tabloların İdarenin varlıklarına ilişkin sağlıklı bilgi sunmasını teminen; gelir ve alacak işlemlerinin tahakkuk tarihinde muhasebeleştirilmesi ve varlıklarda artışa sebebiyet veren işlemlerin ilgili varlık hesabının borç tarafına, azalışa sebebiyet veren işlemlerin ise alacak tarafına kaydedilmesi gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “12-22 nolu faaliyet hesapları ile ilgili bulgu maddesinde belirtilen hatalı kayıtlar 2018 yılsonu işlemlerinde düzeltilmiş olup düzeltme MİF'i ekte sunulmuştur. Bundan sonra bulgu konusu ile ilgili gerekli hassasiyet gösterilerek işlemler yapılacaktır.” denilmiştir.
Sonuç olarak İdare tarafından verilen cevapta, bulguda belirtilen hatalı kayıtların 2018 yılsonu işlemlerinde düzeltildiği ifade edilmişse de inceleme bahse konu olan kayıtların dâhil olduğu veriler üzerinden yapıldığından bulguda yer verilen hata, bu hususlar dikkate alınarak tespit edilmiştir. Düzeltme işleminden beklenilen hesabın gerçek durumu yansıtır şekilde kayıtlara alınmasını sağlamak olduğundan İdarenin alacaklarına ilişkin doğru ve güvenilir bilgi sunmaktan ziyade salt alacak kalanı veremeyecek hesapların diğer hesaplara ve en son 600 nolu hesaba aktarılarak dengelenmesini amaçlayan bu kaydın düzeltme anlamına gelmediği düşünülmektedir.
Bununla beraber Belediye alacaklarının toplam tutarına ve niteliklerine ilişkin tarafımıza bilgi sunulamadığından bulguda yer verilen hatanın tutarı kesin olarak hesaplanamamaktadır. Dolayısıyla anılan hesapların doğru ve güvenilir bilgi sunması için öncelikle alacak envanterinin, vade tarihleri ve nitelikleri göz önünde bulundurularak sağlıklı
bir şekilde oluşturulması önem arz etmektedir. Bu itibarla, faaliyet gelir ve alacaklarının muhasebe sisteminden takip edilmediği yönündeki değerlendirmemiz devam etmektedir.