İdarenin 2022 yılı mali tablolarının incelenmesiyle, ilçe belediyelerine ait çevre temizlik vergilerinin 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nda bekletildiği ve bu nedenle emanete alınan tutarların kayda alınış sırasına göre ödenmediği tespit edilmiştir.

2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun Mükerrer 44’üncü maddesinin 8’inci fıkrasına göre; su ve kanalizasyon idareleri, büyük şehir dahilindeki her ilçe veya ilk kademe belediyesinin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan konutlara ilişkin olarak tahsil ettiği çevre temizlik vergisi ile bu verginin süresinde ödenmemesi nedeniyle tahsil ettiği gecikme zammının yüzde seksenini tahsilatı takip eden ayın yirminci günü akşamına kadar bir bildirim ile ilgili belediyeye bildirerek aynı süre içinde ödemesi gerekmektedir

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 320 Bütçe Emanetleri Hesabı ile ilgili “Hesaba İlişkin İşlemler” başlıklı 249’uncu maddesinin (b) bendine göre bütçe emanetine alınan tutarlardan gerek mali yıl içinde, gerekse yılı geçtikten sonra yapılacak ödemeler için muhasebe işlem fişi düzenlenir. Bütçe emanetlerine alınan tutarlar muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ilgililerine ödenir. Tutarın emanete alınması sırasında istihkak sahibine verilen veya istihkak sahibine verilemediği için muhasebe biriminde saklanan muhasebeleştirme belgesinin bir nüshası muhasebe işlem fişine bağlanır.

Emanete alınan tutar bir defada ödenemediği takdirde, daha sonra yapılacak ödemelere ilişkin fişe, ilk ödemeye ait fişin yevmiye tarih ve sayısı yazılmalı; söz konusu mevzuat hükümleri çerçevesinde nakit yetersizliği gibi nedenlerle ödenemeyip Bütçe Emanetleri Hesabı’na alınan tutarlar ise, daha sonra hesaba alınış sırasına göre ödenmelidir.

Yapılan incelemelerde, İdarenin su faturaları tahsilatları sonrasında ilçe belediyelerine gönderilmesi geren paylardan önceki yıllara ait olanların bir kısmını ilgili belediyelere göndermediği, ilçe belediyelerine olan bu borcun, ilçe belediyelerinden olan su alacaklarına mahsup edilmek suretiyle ödendiği ancak belediyelerin alacağının daha fazla olması nedeniyle emanet hesaplarda bekleyen tutarların eritilemediği görülmüştür. Kurumun 2022 yılı kesin mizanına göre 320 hesabının görünümü aşağıdaki gibidir.

Tablo 10: 320 Hesabının Dönem Sonu Görünümü

Tablodan görüleceği gibi N-2 yılına ait borçlar 2.291,69 TL iken N-3 yılına ait borçlar 2.044.108,65 TL, N-4 yılına ait borçlar ise 442.435,28 TL’dir. Bu durum emanete alınan borçların emanete alınma sırasına göre ödenmediklerini göstermektedir. Alınan bilgilere göre N-3 ve N-4 yılına ait borçlar, Kurumun bu tarihlerde ilçe belediyelerine gönderilmesi gereken çevre temizlik vergisi paylarına ilişkin borçlardır. Bu borçlar ilçe belediyelerinden olan su alacaklarına karşı mahsup edilmektedir.

Ancak yapılan işlem iki yönden hatalıdır. İlki emanete alınan borcun zamanında ödenmemesi hem 2464 saylı Kanun hükmüne hem de 320 hesabının kullanımına ilişkin Yönetmelik hükmüne aykırıdır. İkincisi ise geçmiş dönem borcunun gelecekte doğacak alacak ile mahsup edilmesi Kurumun alacağının reel değerini düşüren bir uygulamadır. Zira 3 yıl öncesine ait toplam 2.486.543,93 TL’nin reel değeri ile bu tutarın 2022 sonrasındaki reel değeri arasında önemli düzeyde fark vardır. Şöyle ki bu tutarın ilgili olduğu yılda karşılığı olan m3 cinsinden su miktarı ile 2022 yılından sonraki süreçte karşılığı olan m3 cinsinden su miktarı farklıdır. Zaman ilerledikçe su fiyatlarındaki artıştan kaynaklı olarak satılan suyun nominal değeri artmaktadır. Dolayısıyla mahsuplaşma yapılması nedeniyle kurumun borcu sabit kalırken her mahsup döneminde alacağının reel karşılığı azalacaktır. Bu nedenle; mevzuata uygun işlem yapılması için emanete alınan borçların sırasına uygun ödenmesi, alacağın reel değerinin korunması için de geçmiş dönem borçlarının su satışları ile mahsup edilmesi uygulamasına son verilmesi gerekmektedir.

Bulguda belirtilen hususlarla ilgili olarak Kamu İdaresi cevabında; Kurumun 2014 yılında faaliyete başladığı, 2014 ile 2023 yılları arasında DESKİ tarafından yapılan yağmur

suyu imalatlarına ait giderlerin 2650 sayılı Kanun’un 25’inci maddesi gereği ilgili beleddiyeden tahsil edilmesi gerektiği ancak tahsil edilemeyen alacaklar için dava yoluna başvurulduğu belirtilmiş ve tahsil edilemeyen bu alacakların, borçlu belediyelerin DESKİ’den hali hazırda mevcut olan ve ilerleyen dönemde ortaya çıkacak olan ÇTV alacaklarına mahsup edileceği ifade edilmiştir.

Kurumun, tahsil edilemeyen alacaklarına karşı alacaklı olduğu idarelere var olan mevcut borçlarını mahsuplaşma yoluyla kapatmasında herhangi bir sakınca bulunmadığı gibi alacağın kısmen de olsa tahsil edilebilmesini sağlaması bakımından bu yöntemin faydalı bir uygulama olduğu açıktır.

İdare cevabında belirtilen durum bütçe emaneti olarak takip edilmesi gereken bir borç değil, 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı’nda takip edilmesi gereken bir alacaktır. Ancak bulguda belirtilen husus Kurumun tahsil edilemeyen alacakları değil, 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nda takip ettiği geçmiş yıllara ilişkin borçlarıdır. Eğer Kurumun bir idareden tahsil edemediği bir alacağı ve aynı zamanda bu idareye borcu var ise alacak ve borç karşılıklı olarak mahsup yapılmak suretiyle kapatılmalı ya da alacak tutarının borç miktarını karşıladığı ölçüde hesaplarda görünen bakiye tutarı azaltılmalıdır. Dolayısıyla tahsil edilemeyen alacağa karşı borcun 320 hesabında bekletilmesinin bir avantajı ya da anlamı bulunmamaktadır. Şayet idareye olan borç ilerleyen yıllarda ortaya çıkacak olan veya çıkacağı düşünülen bir alacağa karşı bekletiliyor ise bu durum mevzuat hükümlerine uygun olmayacaktır. Bu nedenle 320 hesabında takip edilen bütçe emanetlerinin emanete alınma sırasına göre öndenmesine özen gösterilmesinin gerektiği değerlendirilmektedir.