İdare tarafından işletilen kreşler için mevzuata aykırı ücret tarifesi belirlendiği, kamu kurum ve kuruluşları personelinin çocukları dışında öğrenci kabulü yapılmasına rağmen kurumlar vergisi mükellefiyeti kurulmadığı görülmüştür.

1. Kreş Hizmetinden Yararlanacaklar İçin Düzenlenen Fiyat Tarifesinin Mevzuatında Öngörülen Şekilde Belirlenmemesi

   
   

   4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinin birinci fıkrasında; kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı belirtilmiş; altıncı fıkrasında ise bu hükümden muaf tutulacak kişi ve kurumların ancak Cumhurbaşkanı tarafından tespit edilebileceği hüküm altına alınmıştır.

   2022 yılı için Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 2022-1 numaralı Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğ’in “Kreş ve Çocuk Bakımevi Ücretleri” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; kamu kurum ve kuruluşlarına ait kreş ve çocuk bakımevlerine kabul edilecek Devlet memurları ile diğer kamu personelinin her çocuğu için aylık bakım ücreti asgari 345,00 TL olarak belirlenmiştir.

   Yapılan incelemede; 13.05.2022 tarihli 2022/56 sayılı Meclis Kararı ile belediye çalışanlarının 3-6 yaş aralığında bulunan çocuklarının Mevhibe İnönü Çocuk Yuvası ve İsmail Hakkı Tonguç Çocuk Yuvasından ücretsiz faydalandırılmasına karar verildiği ve meclis kararı doğrultusunda 2022 yılı içinde toplamda 42 personel çocuğunun ücretsiz olarak çocuk yuvasına kaydedildiği ve 21 personel çocuğunun da hali hazırda ücretsiz olarak kayıtlı olduğu tespit edilmiştir.

   
   

   4736 sayılı Kanun’a göre Cumhurbaşkanı tarafından muafiyet kararı verilmemiş kişilerin söz konusu hizmetlerden ücretsiz yararlandırılması mümkün değildir.

   
   

2. İktisadi İşletme Faaliyetinde Bulunan Kreş ve Çocuk Yuvalarına Kurumlar Vergisi Mükellefiyeti Tesis Edilmemesi

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun “Verginin Konusu” başlıklı 1’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde; iktisadi kamu kuruluşları vergi mükellefiyeti kapsamına alınmış olup aynı Kanun’un “Mükellefler” başlıklı 2’nci maddesinin üçüncü fıkrasında da belediyelere ait veya bağlı olup faaliyetleri devamlı bulunan ticari, sınai ve zirai işletmelerin iktisadi kamu kuruluşu olduğu; altıncı fıkrasında ise iktisadi kamu kuruluşları ile dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç amacı gütmemeleri, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunması, tüzel kişiliklerinin olmaması, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya iş yerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerini etkilemeyeceği, mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olması, kâr edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin bunların iktisadi niteliğini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanun’un 4’üncü maddesinde muafiyetler düzenlenmiş ve maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait olup sadece kamu görevlilerine hizmet veren, kâr amacı gütmeyen ve üçüncü kişilere kiralanmayan kreş ve konukevleri ile askerî kışlalardaki kantinlerin muafiyet kapsamında olduğu belirtilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere genel yönetim kapsamındaki idarelere ait olan kreşlerin muafiyet kapsamına girebilmesi için sadece kamu görevlilerine hizmet vermesi gerekmektedir. Diğer kişilere hizmet verilmesi durumunda kâr amacı güdülmese dahi muafiyetten söz edilebilmesi mümkün değildir.

Yapılan incelemede; 2022 yılında kreş ve çocuk yuvalarına yapılan 376 kaydın 274’ünün kamu personeli olmayan kişilerin çocukları adına gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında kreş ve çocuk bakımevi ücretlerinin belediye meclisince kabul edilen tarifeye göre belirlendiği, öğrenci kabulünde belediye çalışanlarının çocukları ve sosyal endikasyonu olan çocuklar kaydedildikten sonra boş kontenjan kalması halinde dışarıdan öğrenci kabulü yapıldığı ve toplu iş sözleşmesine istinaden belediye çalışanlarının çocuklarının ücretsiz olarak faydalandırıldığı belirtilmiş ve kreşlerin kâr amacı güden bir işletme olmaması sebebiyle kurumlar vergisinden muaf olması gerektiği ifade edilmiştir.

Toplu İş Sözleşmesi’nde İdarenin ücretsiz kreş hizmeti sağlayacağı belirtilmiş olsa da 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun “Toplu İş Sözleşmesi ve Çerçeve Sözleşmenin İçeriği” başlıklı 33’üncü maddesinin beşinci fıkrasına göre toplu iş sözleşmelerinde Anayasa ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler yapılamaz. Ayrıca İdare tarafından ücret tarifelerinin kanunlara ve ikincil mevzuat hükümlerine uygun olarak belirlenmesi gerekir. Öte yandan kâr amacı güdülmese dahi genel yönetim kapsamındaki idarelere ait olan kreşlerin muafiyet kapsamına girebilmesi sadece kamu görevlilerine hizmet verilmesi halinde mümkündür.

İdarenin bünyesinde bulunan ve kamu personeli çocukları ile birlikte diğer kişilere de hizmet veren kreşlerin iktisadi işletme faaliyeti oluşturması kurumlar vergisi muafiyetini ortadan kaldıracağından söz konusu vergi mükellefiyetinin tesis edilmesi gerekmektedir.