İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletme hakkı Şirkete devredilen otoparklardan bazılarının, ihalesiz olarak üçüncü kişilerin kullanımına bırakıldığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesinde; büyükşehir belediyelerinin, mülkiyet veya tasarrufları altındaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilecekleri ya da bu yerlerin işletme hakkını ortaklık payı şartını sağlayan şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın devredebilecekleri düzenlenmiştir. Bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devrinin ise 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun hükümlerine tabi olduğu belirtilmiştir.

Buna göre, belediye şirketlerine 26’ncı madde kapsamında işletme devri yapılan yerlerin şirketler tarafından üçüncü kişilere devri, 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. Anılan Kanun hükmüyle, belediye işletmelerinin iştirakler üzerinden ihalesiz olarak üçüncü kişilere devrinin engellenmek istendiği anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemede; Büyükşehir Belediyesince işletme hakkı Şirkete devredilen otoparklardan 440 adedinin “alan aboneliği” adı altında, ücret tarifesinde belirlenen abonelik ücreti hesaplama verileri de kullanılarak belirlenen bedel üzerinden ve ihalesiz olarak, belirli şahıs ve işletmelerin kullanımına bırakıldığı tespit edilmiştir.

Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 17.06.2021 tarih ve 531 sayılı Kararı ile 2021 yılında otoparklarda uygulanacak ücret tarifesinde yer alan açıklamalarda, açık ve kapalı otoparklarda aylık abonelik ücretinin; günlük ücret tarifesi ile otoparkın çalıştığı gün sayısının çarpılması sonucu bulunan tutar üzerinden en az %25 indirim uygulanarak hesaplanacağı belirtilmiştir. Meclis kararı ile belirlenen indirimli ücret esas alınarak Şirket ile müşteriler arasında yapılan sözleşmelerle kurulan bu abonelik türünde, abonelere herhangi bir park alanı tahsis edilmemekte ve boş park alanı garantisi sunulmamaktadır. Dolayısıyla müşterilere sunulan avantaj, aylık abonelik ücretinin toplu ödenmesi suretiyle indirim hakkından yararlanmak olmaktadır.

İhalesiz kullanıma esas “alan aboneliği” sözleşme türünde ise; otopark alanları, sadece sözleşme yapılan işletme ve personeli ile bu işletmenin müşterilerinin ücretsiz kullanımına bırakılmakta ve dolayısıyla Şirket tarafından sunulan diğer otopark hizmetlerinin aksine halkın genel kullanımına kapalı olmaktadır. Buna göre, Meclis Kararı ile belirlenen abonelik ücret tarifesi, Şirket tarafından işletilen otoparklarda münferit abonelikler kurulması dışında, mevzuata aykırı olarak belirli alanlarda bir kişi lehine toplu abonelik uygulanması ve alanın o kişinin ticari kullanımına bırakılması (genelde araç kiralama şirketlerinin araç park alanı ve diğer işletme türlerinin müşteri ücretsiz araç park alanı) şeklinde de uygulanmaktadır.

Belirli otoparkların, vatandaşların kullanımına kapalı olarak, belirli kişilerin ticari kullanımına bırakılması, bu işlemler abonelik sözleşmesi adıyla ve abonelik ücret tarifesi esas alınarak yapılsa da; Büyükşehir Belediyesinin mülkiyeti ya da tasarrufu altındaki otoparkların üçüncü kişilere ihalesiz kullandırılması anlamına gelmekte ve 2886 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine aykırılık teşkil etmektedir.

Alan aboneliği sözleşme bedelleri, halkın genel kullanımına açık otoparklarda yapılan münferit abonelikler için Meclis Kararı ile belirlenen ücret tarifesi verileri esas alınarak ve alan aboneliği yapılacak alanın park kapasitesi dikkate alınarak hesaplansa da, alan aboneliği sözleşme bedelleri için alanın özelliğine göre değişen indirim oranları uygulanmakta, alan abonelik sözleşmelerinin bazılarında (2021 yılı için 63 adet otopark) araç birim abonelik ücretleri, ücret tarifesinde belirlenen abonelik ücretlerinin altında kalmaktadır. Dolayısıyla bu otoparkların ihalesiz verilmelerinin dışında, bu alanlar için belirlenen abonelik ücretlerinde yetkisiz olarak çeşitli indirimler yapılmış olmaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından, otopark olarak işletilmesi için İBB tarafından tahsis edilen alanların öncelikle değerlendirmeye alındığı ve yapılan

fizibilite çalışmaları sonucunda otopark olarak işletilmesi verimli bulunmayan ve Şirketin zarara uğramasına yol açacağı anlaşılan alanların Alan Aboneliği Şefliği bünyesine devredildiği ve bu alanlar için abone müşteriler bulunduğu, abonelik bedeli adı altında toplu tahsilat yapıldığı ve Şirkete gelir sağlandığı, bu alanlar için personel giderlerine de katlanılmadığı; alan aboneliği uygulamasının Şirketin kuruluşundan beri uygulandığı ve ilk alan aboneliği sözleşmesinin 01.04.2006 tarihinde akdedildiği, işleyişten de anlaşılacağı üzere "Alan Aboneliği" uygulamasının, faaliyet alanı otopark işletmeciliği olan Şirketin ürün çeşitlerinden biri olduğu, alan aboneliği ürün çeşidinde ilgili otopark alanlarının Kanun’un öngördüğü gibi üçüncü kişilere devredilmediği, alan aboneliği kapsamında abonelere alanın ticari faaliyet kullanımı ya da sınırsız bir kullanım için tahsis edilmediği, sözleşme içeriklerinden de anlaşılacağı üzere; abonelerin ilgili alanlarda araçlarını park etmek ve ücret almaksızın araç park ettirmek haricinde hiçbir hakkı bulunmadığı; abonelerin alanlarda niteliği ne olursa olsun ( mobo, kabin, prefabrik, konteyner, mobil WC-duş, kulübe, büfe, duvar vs.) hiç bir yapı tesis edemediği ve hiçbir surette kimseden otopark ücreti tahsil edemedikleri, dolayısıyla ilgili alanların devrinin söz konusu olmadığı ve İBB tarafından Şirkete verilen işletmecilik yetkisinin bir yansıması olarak Şirketin üçüncü kişilerin araçlarına alan abonelikleri ile bireysel olarak değil toplu olarak parklanma hizmeti verdiği, dolayısıyla 5216 sayılı Kanun’un 26. maddesinin ihlalinin söz konusu olmadığı ifade edilmiştir

Şirket tarafından, abonelerin bu alanlarda tesis kurmadıkları ve araç park eden üçüncü şahıslardan park ücreti almadıkları ve dolayısıyla ticari kullanımlarına bırakılmadığı ifade edilse de, bu alanların Şirket tarafından işletilen diğer alanlardan farklı olarak halkın genel ücretli kullanımına kapalı olacak şekilde devredilmesi ve sözleşme yapılan kişilerin işletmelerinin eklentisi (otoparkı) şeklinde kullanılması, ticari kullanıma özgüleme anlamı taşımaktadır.

Ayrıca, Şirketin mali durumunda sorunlar mevcutken, gelir getirici unsurların bedellerinin ihalesiz belirlenmesi, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerektiği hükmü ile de örtüşmemektedir.

Sonuç olarak, üçüncü şahıslara alan aboneliği adıyla ihalesiz kullandırılan 440 otoparkın, belirli şahısların kullanımına bırakılmasına devam edilecekse, bu işlemlerin 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi hükmü gereği ihale ile yapılması gerekmektedir.