Kurum muhasebe kayıtlarında yapılan incelemelerde idarenin kısa ve uzun vadeli gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklarının ilgili hesaplarda izlenmediği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 122-Gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabının niteliğine ilişkin 92’ nci maddesi;

“(1) Bu hesap, mevzuatı gereğince gelirlerden alacaklar hesabı veya gelirlerden takipli alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan içinde bulunulan mali yılsonunu geçmeyen bir süre ile tecil veya tehir edilen tutarlar ile duran varlıklar ana hesap grubundaki gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda tecil ve tehir süresi bir yılın altına inen tutarlar ile bunlardan tahsil edilen veya takibe alınan tutarların izlenmesi için kullanılır.” Hükmü,

222 Gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabının niteliğine ilişkin 166’ncı maddesi;

“(1) Bu hesap, mevzuatı gereğince gelirlerden alacaklar hesabı veya gelirlerden takipli alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan bir yılı aşan bir süreyle tecil veya tehir edilen tutarların izlenmesi için kullanılır.” Hükümleri gereğince kurumun gelirlere ilişkin alacaklarından tecilli ve tehirli olanlar kısa vadeli ise 122, uzun vadeli ise 222 Gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabına kaydedilmesi gerekmektedir.

Aynı Yönetmeliğin “Hesabın işleyişi” başlıklı 94’ üncü maddesinde;

“(1) Gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

1. Borç

   
   

   1. Gelirlerden alacaklar hesabı veya gelirlerden takipli alacak hesabında kayıtlı

      
      

      tutarlardan içinde bulunulan mali yılsonunu geçmeyen bir süre ile tecil ve tehir edilen tutarlar bu hesaba borç, ilgisine göre 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 121- Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

   2. Duran varlıklar ana hesap grubu içindeki gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda tecil süresi bir yılın altına inenler bu hesaba borç, duran varlıklar ana hesap grubu içindeki 222-Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

   3. Gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabında kayıtlı alacaklar için tahakkuk ettirilen tecil faizi tutarı bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

2. Alacak

   
   

   1. Bu hesapta kayıtlı alacaklardan, nakden veya mahsuben yapılan tahsilat bir taraftan bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

   2. Bu hesapta kayıtlı alacaklardan, tecil ve tehiri kaldırılanlar bu hesaba alacak, ilgisine göre 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 121-Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.” İfadelerine yer verilerek hesaba ilişkin kayıtların ne şekilde yapılacağı ifade edilmiştir.

Kurum kayıtlarında yapılan incelemelerde ise kurumun tecilli ve tehirli alacaklarının tamamını bu hesaplara kaydetmediği, bu sebeple yılbaşında bu hesabın borç bakiyesinin 0-TL olduğu, borçlular tarafından veznelere yapılan ödemelerde aylık olarak tahsil edilen tecil ve tehirli giderlerin sistem tarafından alacak çalıştırıldığı, bu hesabın aktif bir hesap olması sebebiyle alacak bakiyesi veremeyeceği için Maliye Bakanlığı Kamu Harcama ve Bilişim Sistemine veriler gönderilirken sistemin hata uyarısı verdiği, bu uyarı üzerine hesabın tahsil edilen tutar kadar borçlu çalıştırılarak kapatıldığı ve her ay sonu ve yıl sonu itibari ile hem 122 numaralı hesap hem de 222 numaralı hesabın 0-TL bakiyesi verdiği tespit edilmiştir.

Yukarıda bahsi geçen hatanın sebebi kurumun ne kadar tecilli ve tehirli alacağa sahip olduğunu bilmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu tutarı bilmediği için bütün alacaklarını 120 ve 121 numaralı hesaplarda takip etmektedirler.

Belediyenin ilgili personelinden tecil ve tehir edilen gelirlerin liste ve miktarı istenmesine rağmen hazırlanamadığı görülmüştür. Gerekçe olarak muhasebe biriminde çok

sık yönetici değişikliği olduğu, yöneticiler değiştiğinden önceden yapılan tecil ve tehir işlemleri tutulmadığından yeni gelen personelinde ilgili tutarlara ulaşamadığı, personelin bilgi düzeylerinin yeterli olmadığı ve eğitim taleplerinin olmasına rağmen bunların karşılanmadığı, bu listeleri tutacak nitelikte personelin ve kurumsal birikimlerinin olmadığı ve bu gerekçelerle kurumun tecilli ve tehirli alacak listesini çıkaramadığı ifade edilmiştir.

Yukarıda yer verilen gerekçelerle muhasebe kayıtlarında yer alan hata miktarının tamamı tespit edilememekle birlikte yıl içerisinde 122 ve 222 numaralı hesaplarda kapanış kaydı yapılan 5.474.266,83-TL-lik tutar 121 numaralı hesapta takip edilerek 121 numaralı hesabın belirtilen tutar kadar yüksek olmasına sebebiyet vermiştir.

Kamu idaresi cevabında; "Ay içerisinde tahsilatı yapılan tecilli ve tehirli alacaklar 122 ve 222 nolu hesaplarda takip edilmekte ve 800-805 nolu hesaplara yansıtılmaktadır. Fakat Maliye Bakanlığı Kamu Harcama ve Bilişim Sistemine veri girilirken sistem hatası oluştuğu için ay sonunda ilgili ay içerisinde yapılan tecilli ve tehirli alacaklar kadar kısım 121 nolu hesaba aktarılarak muhasebeleştirilmektedir. 2018 yılı Sayıştay İncelemesi sonucu ortaya çıkan hata 2019 yılında 1448 nolu yevmiye ile düzeltilmiştir." Denilmektedir.

Sonuç olarak Bulgu konusu, kısa ve uzun vadeli gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklarının ilgili hesaplarda izlenmemesine ilişkin hataya idare tarafından iştirak edilmiş ve 2019 yılında düzeltme işlemi yapılmışsa da yapılan işlemin 2018 yılı mali tablolarında oluşan 5.474.266,83-TL’lik hataya düzeltici bir etkisi bulunmamaktadır.