4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 62’nci maddesinde belediyenin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapamayacağı ve buna imkân sağlayan diğer mevzuat hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilerek, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri 4734 sayılı Kanundaki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait ve halen bu kapsamda hizmet alımı yaptığı mevcut şirketlerinden birine, bu nitelikte herhangi bir şirketi bulunmuyorsa münhasıran bu amaçla kuracakları bir şirkete gördürebileceği hüküm altına alınmıştır (696-126/375-EK 20).

696 sayılı KHK’nın 127’nci maddesi ile 375 sayılı KHK’ya eklenen geçici 24’üncü madde ile belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinde, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketlerde 4734 sayılı Kanun ve diğer mevzuat hükümleri uyarınca personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 4/12/2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olanların;

1. 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin (A) bendinin (1), (4), (5), (6), (7) ve (8) numaralı alt bentlerinde belirtilen şartları taşımak,

2. Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı

   
   

   almaya hak kazanmamış olmak,

3. Bu kapsamda çalıştırılmalarına ilişkin olarak açtıkları davalardan ve/veya icra takiplerinden feragat edeceğine dair yazılı beyanda bulunmak,

ç) En son çalıştığı idare veya şirket ile daha önce kamu kurum ve kuruluşlarında alt işveren işçisi olarak çalıştığı iş sözleşmelerinden dolayı bu madde ile tanınan haklar karşılığında herhangi bir hak ve alacak talebinde bulunmayacağını ve bu haklarından feragat ettiğine dair yazılı bir sulh sözleşmesi yapmayı kabul ettiğini yazılı olarak beyan etmek, kaydıyla ek 20’nci madde kapsamındaki şirketlerinde işçi statüsünde çalıştırılmak üzere başvuracakları ve işe başlatılacakları düzenlenmektedir.

Kararname uyarınca şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerden, geçiş işlemi yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda kurulu işyerinden bildirilenlerin ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları, bu madde kapsamındaki şirketlerde geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesinin bitimine kadar bu toplu iş sözleşmesinin uygulanması suretiyle oluşan ücret ile diğer mali ve sosyal haklardan fazla olamaz. Şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerden; geçişten önce toplu iş sözleşmesi bulunmadığından işçi statüsüne geçirildiği tarihte yürürlükte olan bireysel iş sözleşmesi hükümlerinin geçerli olduğu işçiler ile geçiş işleminden önce yapılan ve geçişten sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş sözleşmesi bulunmakla birlikte bu madde kapsamındaki şirketlerde alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesinin bitiminden önce toplu iş sözleşmesi sona eren işçilerin ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları, bu madde kapsamındaki şirketlerde geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesine göre belirlenir. Bu madde kapsamındaki şirketlerde; 6356 sayılı Kanunun geçici 7’nci maddesinde belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki başvurusunda bulunulabilir, ancak geçişi yapılan işçiler için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesinin sona erme tarihinden sonra yetki başvurusunda bulunulabilir.

1 Ocak 2018 tarih ve 30288 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımı Sözleşmeleri Kapsamında Çalıştırılmakta Olan İşçilerin Sürekli İşçi Kadrolarına veya Mahalli İdare Şirketlerinde İşçi Statüsüne Geçirilmesine İlişkin 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23 ve

Geçici 24 üncü Maddelerinin Uygulanmasına Dair Usul Ve Esaslarda da benzer hükümler zikredilmiştir.

İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında 2018/11608 sayılı BKK’nın (28/04/2018 tarih ve 30405 sayılı Resmi Gazete) amaç ve kapsamının 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 20’nci maddesi kapsamındaki şirketlerde işçilerin işe alımı, işçilere ilişkin personel giderlerinin toplam giderler içindeki payına ilişkin üst sınırları, ilk defa alınacak işçilere ilişkin belirlenecek ölçütleri esas alarak yıllık sınırlamaları ve bu kapsamdaki alımlar ile harcamaları izlemeye ilişkin usul ve esasları belirlemek olduğu ifade edilmiştir.

696 sayılı KHK (7079sayılı Kanun), Kamu İhale Kanunu, 2018/11608 sayılı BKK eki Usul ve Esaslar ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeler ile taşeron işçilerin kadroya alınması, çalıştırılması ve yeni işçi istihdamının şartları konularında düzenleyici otorite tarafından sistematik bir çerçeve belirlenerek mahalli idarelerde uygulamanın bu çerçevede yapılması hüküm altına alınmıştır.

Bu çerçevede; ilgili mahalli idare (Belediye) 696/126 (375/Ek20) madde uyarınca mevcut veya münhasıran bu amaçla kuracağı bir şirketine personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini gördürecektir. 696/127 (375/Geçici 24) madde uyarınca Belediye, bağlı kuruluş ve şirketlerinde hizmet alımı suretiyle çalıştırdığı mevcut işçileri 696/127 (375/Geçici23-24- 25) madde gereğince ve bu maddelerdeki şartları taşımaları koşuluyla (emekli olmamış, emekli maaşını hak etmemiş, 657/48-A-5 şartlarını taşıyan, müracaat etmiş ve sınavda başarılı olmuş) belirlemiş olduğu şirketinde istihdam edecektir. Belediye ile bağlı kuruluşları ve şirketleri 4734/62-e uyarınca belediye ve şirket bütçelerinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapamayacak, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22’nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle mevcut veya münhasıran bu amaçla kuracağı bir şirketine bu hizmeti gördürecektir. Belirlenen belediye şirketi bir nevi belediye, bağlı kuruluşları ve yüzde ellisinden fazlası belediyeye ait şirketlerine personel çalıştırılmasına dayalı taşeron hizmeti sunacaktır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri kapsamında Van Büyükşehir Belediyesinde yapılan tespitler;

1. Van Büyükşehir Belediyesinde özel firmalardan hizmet alımı kapsamında çalıştırılan

   
   

   personelin mevzuat hükümleri ile getirilmiş olan usul ve prosedürler uygulanarak yetkili şirkete (Belvan Ulaşım Sanayi Ticaret Limited Şirketi) 1467 kişinin geçiş işlemleri yapıldığı; geçiş işlemleri yapılan 194 kişinin ise yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ile getirilmiş olan usul ve prosedürlere tabi tutulmadığı, söz konusu 194 kişinin büyükşehir belediye başkanının oluruyla sürekli işçi olarak istihdam edildiği, dolayısıyla takip eden yıllarda şartları taşımayan personelin belediye şirketlerinde hizmet alımı kapsamında çalışmaya devam edecekleri,

   
   

2. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62`nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi hükmüne aykırı hareket edilerek Belvan Ulaşım Sanayi Ticaret Limited Şirketi ile Yetkili Sendika arasında toplu iş sözleşme imzalandığı, ancak 696 sayılı KHK ile 31.10.2020 tarihine kadar kadroya geçen taşeron işçiler ile ilgili olarak işçi sendikalarının yeniden yetki alma ve toplu iş sözleşmesi yapma imkanları kalmadığı yukarıda yer verilen mevzuat hükmünde açıktır. Ayrıca İmzalanan toplu iş sözleşmesi ile Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan toplu iş sözleşmesinin ücret, mali ve sosyal haklara ilişkin hükümleri dikkate alınmayarak aşıldığı ve yetkili sendika ile şirket arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinde Van Büyükşehir Belediyesinin de taraf olarak yer aldığı,

   
   

3. 2018/11608 sayılı BKK gereğince bağlı kuruluş ve şirketlerde çalıştırılmak üzere yetkili şirket tarafından yeni işe alınacaklarda aranacak şartların dikkate alınmadığı;

Bu itibarla, sistematik çerçeveye aykırı uygulamaların yapıldığı, bunun sonucu olarak 4734 sayılı Kanun uyarınca belediye şirketleri ile yapılacak personel çalıştırılması işlerinde aynı statüdeki personel arasında ücret, mali ve sosyal haklara ilişkin farklılıkların olacağı tespit edilmiştir.

Kamu idaresi cevabında; kamu idaresi tarafından cevaplandırılmak üzere gönderilen, 2018 Yılı Düzenlilik Denetim Raporu ile 2018 Yılı Performans Denetim Raporu, 29.04.2019 tarihinde tebellüğ edilmesine rağmen, süresi içinde cevap verilmemiştir. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 38’inci maddesi uyarınca, denetim raporlarının kamu idaresinin görev başındaki üst yöneticisi tarafından, raporun alındığı tarihten itibaren otuz gün içinde cevaplandırılması gerekmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresinin personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle

gördürebilmesi için söz konusu şirketlerin “375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 20'nci maddesi kapsamındaki şirketler” olması gerektiğinden ve bu şirketlerde de belediyenin diğer şirketlerinden farklı olarak “işçilerin işe alımı, işçilere ilişkin personel giderlerinin toplam giderler içindeki payına ilişkin üst sınırları, ilk defa alınacak işçilere ilişkin belirlenecek ölçütleri esas alarak yıllık sınırlamaları ve bu kapsamdaki alımlar ile harcamaları izlemeye ilişkin usul ve esaslar ” Cumhurbaşkanlığınca belirlendiğinden bu kapsamda çalışan personelin KHK’da sayılan şartları taşıması ve yine geçiş ücretlerinin tespiti ve uygulanacak toplu iş sözleşmesinin belirlenmesinde KHK’da belirtilen esaslara uyulması gerektiği değerlendirilmektedir.