Bazı İşletmelerin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Olmaksızın Faaliyette Bulunması ve Buna Bağlı Olarak İşyeri Açma İzni Harcının Tahsil Edilmemiş Olması

İdarenin ilgili birimlerinden alınan bilgilere göre, Belediyenin yetki ve görev sınırları içinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyette bulunan işletmeler bulunmaktadır. Buna bağlı olarak da Belediyenin, işyeri açma izni harcı geliri kaybına uğraması söz konusudur.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun "İşyeri Açma İzni Harcı" başlıklı 81'inci maddesinde; belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir iş yerinin açılmasının "İşyeri Açma İzni Harcına" tabi olduğu belirtilmiştir.

10.08.2005 tarihli ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik'e göre de belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bu Yönetmelik kapsamında faaliyet gösterecek işletmelerin ilgili belediyeden işyeri açma ve çalışma ruhsatı almış olması gerekmektedir.

Diğer yandan, 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun’un 2’nci maddesine göre bu Kanun hükümlerinden muaf tutulan iş yerleri sayılmıştır.

3572 sayılı Kanun’daki muafiyet düzenlemesi ile avukatlık büroları, serbest muhasebeci ve mali müşavirlik hizmeti veren iş yerleri, tabipler, noterler, mimar ve mühendisler gibi bazı meslek grupları işyeri açma ve çalışma ruhsatı almaktan muaf tutulmuştur. İlgili kanunlarında da, bu iş yerlerinin faaliyet sahalarına göre bakanlıklar ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından faaliyetleri ile ilgili izin alacakları ve bu izin belgelerinin de işyeri açma ve

çalışma ruhsatı niteliğinde olacağı belirtilmiştir.

İdarenin hesap ve işlemleri kapsamında olmak üzere, Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünden alınan verilerin incelenmesi neticesinde; Belediyenin yetki ve görev sınırları içinde 31.12.2019 tarihi itibariyle 14.916 adet işyeri açma ve çalışma ruhsatı verildiği ve sadece bu iş yerlerinden işyeri açma izni harcı tahsil edildiği; ancak Mali Hizmetler Müdürlüğünden alınan iş yeri çevre temizlik vergisi aktif mükellef listesinde ise 29.325 aktif işletmenin kayıtlı olduğu; dolayısıyla aradaki fark kadar ruhsatsız faaliyetin söz konusu olabileceği değerlendirilmiş; buna bağlı olarak da Belediyenin, işyeri açma izni harcı geliri kaybına uğradığı kanaatine ulaşılmıştır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; ruhsatsız iş yerlerinin vatandaş şikayetleri ile diğer kamu kuruluşları (Bakanlık, Valilik Makamı, Kaymakamlık Makamı, Büyükşehir Belediye Başkanlığı Birimleri, İl ve İlçe Emniyet Müdürlüğü, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İl ve İlçe Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl ve İlçe Müdürlüğü vs.), esnaf odaları ile dış birimlerde çalışan müdürlükler (Zabıta Müdürlüğü, Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü, Veteriner İşleri Müdürlüğü, Yapı Kontrol Müdürlüğü vs.) tarafından tespit edildiği; Ruhsat ve Denetim Müdürlüğünün ruhsatsız işyerlerini tespit etmek görevinin bulunmadığı; esas sorumluğunun ilgili mevzuat gereği belediyeye müracaat ederek ruhsat almak zorunda olan vatandaşta olduğu ifade edilerek, iş yeri açma ve çalışma ruhsatı başvurularını artırmak için alınabilecek önlemler sıralanmaktadır.

Ayrıca; İdare cevabında; home ofis ve tabelasız olarak faaliyette bulunan işyerlerinin tespitinde yaşanan zorluklardan, işyerinin ruhsatlandırılmasında, “insan sağlığına zarar vermemek, çevre kirliliğine yol açmamak, yangın,patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmamak” olarak belirlenenen kriterleri sağlayamayan gemiş yıllarda o dönemin mevzuatına uygun olarak inşa edilmiş, ancak, şuanki Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik koşullarını sağlayamayan ve bu sebeple itfaye ruhsatı alamayan çok sayıda bitişik nizam yapıda faaliyet gösteren işyerlerinin bulunduğu ve bunların ilgili mevzuat uyarınca ruhsatlandırılmasının mümkün olmaması nedeniyle, 3194 sayılı Kanun’a aykırı imalatları olan işyerlerine de ruhsat düzenlenemediğinden bahsedilmektedir.

Sonuç olarak; bulgumuzda ruhsatsız faaliyette bulunan iş yerlerine ilişkin somut bir tespit yapılmamış; İdareden elde edilen iş yeri açma ruhsat sayıları ile ÇTV mükellef sayıları mukayese edilerek aradaki fark sebebiyle ruhsatsız faaliye gösteren iş yerlerinin olduğu

değerlendirilmiş ve Belediyenin ruhsat harcı gelir kaybına uğradığı sonucuna ulaşılmıştır. Kamu idaresinin göndermiş olduğu cevapla değerlendirmelerimizin haklılığı teyid edilerek ruhsatsız faaliyeti olan işyerlerinin varlığı ifade edilmiştir.

Diğer yandan, kamu idaresinin ileri sürdüğü bitişik nizam yapılarda faaliyet gösteren ruhsatsız iş yerlerinin ruhsatlandırılmasında bir takım hukuki ve fiili engeller sebebiyle Belediyenin münferiden çözüm sağlamasının mümkün olamayacağı savı yerinde görülmüş; bu iş yerlerinde sürdürülen faaliyetlerin sonlandırılması ekonomik rasyonaliteye uygun olmadığı düşünülerek konunun, düzenleme yapma yetkisine sahip vesayet makamına iletilmesinin uygun olacağı değerlendirilmiştir. Bunun dışında kalan yerlerin ruhsata bağlanması ya da ruhsatsız faaliyette bulunanların faaliyetlerinin sonlandırılması Belediyenin ilgili mevzuat tarafından verilmiş asli vazifesidir. Ayrıca ilgili müdürlüğün ruhsatsız iş yerleri tespit etmek görevinin olmadığı cevabı ise yasal düzenleme itibariyle kabul edilebilir olmaktan uzaktır.

Netice itibariyle; 3572 sayılı Kanun’un muafiyet düzenlemeleri de dikkate alınarak belediyenin yetki ve görev alanındaki işletmelerin işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının bulunup bulunmadığının takibinin sağlanması ve buna bağlı olarak da işyeri açma izni harcının zamanında tahsil edilmesi mevzuat gereğidir.

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Almadan Faaliyette Bulunan İşletmelere Kapatma Cezası Verilmemesi