Orhangazi Belediyesi ile Orhangazi Ticaret ve Sanayi Odası arasında ilçenin turizm ve tanıtım etkinliklerinin artırılması yönünde, mekânsal uygulama içerikli bir proje için ortak hizmet projesi kapsamında 37.090 m2'lik taşınmazın tahsisini içeren protokol imzalandığı tespit edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun "Diğer kuruluşlarla ilişkiler" başlıklı 75'inci maddesinde;

"Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;

1. Mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir veya bu kuruluşlar ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir. Bu takdirde iş, işin yapımını üstlenen kuruluşun tâbi olduğu mevzuat hükümlerine göre sonuçlandırılır.

2. Mahallî idareler ile merkezî idareye ait aslî görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli aynî ihtiyaçları karşılayabilir, geçici olarak araç ve personel temin edebilir.

3. (Değişik: 12/11/2012-6360/19 md.) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir. …" hükmü yer almaktadır.

5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin birinci fıkrası (a) bendi hükmüne göre; Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir, ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir. Aynı maddenin birinci fıkrası (b) bendi hükmüne göre; belediyeler, mahallî idareler ile merkezî idareye ait aslî görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli aynî ihtiyaçları karşılayabilir.

Adı geçen Kanun’un 75’inci maddesinin birinci fıkrası (c) bendi hükmüne göre ise Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Kanun maddesinin bu bendinde, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ortak hizmet projesi kapsamında taşınmaz tahsisi yapılacağına dair hüküm bulunmamaktadır.

Yapılan incelemelerde; 09.02.2021 tarihli 21 karar nolu Belediye Meclisi kararı ile 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 75/1-c kapsamında, söz konusu Meslek Kuruluşu ile protokol imzalandığı tespit edilmiştir.

Söz konusu Meslek Kuruluşu ile Orhangazi Belediyesi arasındaki Orhangazi İlçesi Dutluca Mahallesi 658 Sayılı Parsel Üzerinde Orhangazi Ticaret ve Sanayi Odası ile Orhangazi Belediyesince Ortak Hizmet Projesi Yapılması Protokolü’nün “Süre” başlıklı 5’inci maddesinde; “Bu protokolün süresi, imza tarihinden itibaren başlamak üzere 25 (yirmi beş) yıldır. Süre sonunda protokole konu taşınmazda bulunan varsa tesis, bakım ve onarımları ODA'ca yapılarak BELEDİYE Başkanlığına teslim edilecektir.

Süre sonunda tarafların mutabık kalması halinde meclis kararıyla, mutabık kalınan şartlara göre protokol süresi uzatılabilecektir.”, “Protokol Yapma Serbestisi” başlıklı 7’nci maddesinde; “Bu Protokole göre Ortak Hizmet Projesi için kullanılacak olan taşınmazm bulunduğu alan, BELEDİYE Başkanlığı ile ODA arasında Ortak hizmet projesi amaçları çerçevesi dâhilinde kullanacaktır. Yapılan protokol ODA iştirakinin dışında ODA veya BELEDİYE' nin üçüncü şahıslar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, şirket, dernek ve tüzel kişiliklerle bu taşınmazları kiralaması veya faaliyetler kapsamında üçüncü şahıslara devredilmesi sadece BELEDİYE ve ODA'nın karşılıklı onayı ile yapılacaktır. …” ve “Hak ve sorumluluklar” başlıklı 9’uncu maddesinin “B-Belediye'nin hak ve sorumlulukları” alt başlığında; “1-Orhangazi Belediyesi adına tescilli Dutluca Mahallesi, 658 sayılı parselde

37.090 m2 lik taşınmaz, bu protokolün 5. Maddesinde belirtilen süreyle ODA'ya tahsis edilecektir. (Kamu İdarelerine ait taşınmazlann tahsis ve devri hakkında yönetmelik uyarınca).

…

6- Her ne koşulda olursa olsun Tahsisin feshi oluştuğu takdirde ODA tarafından yapılmış olan her türlü masraflar BELEDİYE tarafından mevcut fesih zamanındaki değerlerine uyarlama yapılarak ODA'ya iade olunur.” denilmektedir.

Söz konusu protokol incelendiğinde ortada bir projenin varlığından söz etmek mümkün değildir. Adı geçen protokol, 25 yıl süreli yap işlet devret modeli kapsamında bir yapım işini, taşınmaz tahsisi ile tarafların hak ve sorumluluklarını düzenlemekte olup herhangi bir ortak hizmet projesinden bahsetmemektedir. Bir projenin varlığında zaman, maliyet ve kapsam olmak üzere üç ana unsuru, paydaşlar, sponsorlar, proje ekibi, planlama, yürütme, izleme ve kontrol vb. unsurlar detaylı yer almalıdır. Söz konusu uygulamada, projelendirilmiş bir ortak hizmet projesi bulunmamaktadır. Protokolde salt yapım işi ve tahsis söz konusu olup, Kanun maddesi ortak hizmet projesi gerçekleştirilebileceğini düzenlemektedir. Bu tarz protokollerle yap işlet devret modeli kapsamında olan yapım işlerinin yapılabilmesinin ve söz konusu meslek kuruluşları ile dernek ve vakıflara taşınmaz tahsisinin önü açılacaktır ki bu da belediye imkanları açısından mümkün değildir. Adı geçen Kanun’un 75’inci maddesinin birinci fıkrası (a), (b) ve (c) bentlerine baktığımızda; ortak hizmet projesi kapsamında yapım işi yapılacağına ve gerekli taşınmaz tahsislerinin yapılabileceğine dair hüküm bulunmamaktadır.

Belediye tarafından verilen cevapta; ilgili meslek kuruluşuna tahsis işlemi yapılmadığı, ortak hizmet projesi için Belediye Başkanına protokol yapma yetkisi verilmesi kararlaştırıdığı ve ortak hizmet projesi için çalışmaların yürütüldüğü ifade edilmiştir.

Belediye tarafından gönderilen cevap değerlendirildiğinde; söz konusu meslek kuruluşu ile yapılan protokole değinilmediği ve protokolün içeriğine ilişkin eleştirilere cevap verilmediği görülmektedir. 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 75/1-c kapsamında Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine ancak ortak hizmet projesi yapabilir. Söz konusu protokol, 25 yıl süreli yap işlet devret modeli kapsamında bir yapım işini, taşınmaz tahsisi ile tarafların hak ve sorumluluklarını düzenlemekte olup herhangi bir ortak hizmet projesinden bahsetmemektedir.

Sonuç olarak; Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Ancak, söz konusu meslek kuruluşlarına ait yapım, bakım, onarım işleri ve bu kuruluşlara taşınmaz tahsisleri yapılmamalıdır. Bu nedenle söz konusu protokolün iptal edilmesi gerekmektedir.