Abonman kartta ay sonlarında kullanıcılar tarafından kullanılmayan geçiş haklarına ilişkin bedellerin üye işyerlerine belirli bir katsayı hesabı kullanarak dağıtıldığı tespit edilmiştir.

Şirketin ulaşımda kullanıcılar tarafından kullanılan kartlarından birisi de abonman kart olup, bu kartın özelliği aylık belirli sayıda geçiş hakkı karşılığında belirli bir sabit bedelin (Tam, indirimli-1, indirimli-2 gruplarına göre değişmektedir) alınması, ay sonunda ise kullanılmayan geçiş haklarının iptal edilmesidir.

Şirket, abonman kartta ay sonunda biriken kullanılmayan geçiş hakkına isabet eden bedelleri gelir olarak muhasebe kayıtlarına almamakta, bu bedelleri, 26.12.2013 tarihli ve 2013/11-15 sayılı Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) Kararını gerekçe göstererek ve belirlenen katsayıları kullanmak suretiyle 01.01.2014 tarihinden itibaren ulaşım otoritelerine (üye işyerlerine) dağıtmaktadır. Bir başka deyişle, abonman kartta kullanıcılar tarafından ulaşım imkanından faydalanılmamış olan yani kartta kalan geçişlerin tamamının kullanıldığını varsayılmakta, geçilmeyen kısımların bedelleri dağıtım otoritelerine ödenmektedir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 18’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Her tacirin, ticaretine ait bütün işlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerekir.” hükmü

bulunmaktadır. Bu hüküm, tacirin öngörülü, konusunu bilen, hukuki ve fiili durumları kavrayabilme özelliklerine sahip olmasını gerektirmektedir. Basiretli iş adamı kavramı iyi niyeti de içine almakla birlikte, iyi niyetten de öte tedbirli bir hareketi, vasat bir şahıstan daha fazla özen gösterme gereğini, ticari hayatın gereklerini ve teamüllerini iyi bilmeyi ve gelecekteki şartları tahmini de ifade etmektedir.

Yine 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 365 ve 369’uncu maddesine göre; anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.

Kullanıcılar tarafından ulaşım imkânından faydalanılmamış olmasına, bir başka deyişle abonman kartın kullanılmamasına karşın, kartta kalan geçiş hakkı bedellerinin Şirkette kalması gerekirken, üye işyerlerine dağıtılması nedeniyle, Şirketin 2014-2018 yılları arasında toplam 516.446.948,50-TL gelirden mahrum kaldığı değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “abonman kartlar Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararları doğrultusunda çıkarılmakta ve bu kartlar karşılığı kullanıcılardan alınacak bedeller ile bu bedellere karşılık kullanıcıya kaç geçiş hakkı tanınacağı ve bu bedellerin, ulaşım sağlayıcıları arasında nasıl dağıtılacağı hususlarına UKOME karar vermektedir.

Şirketimiz 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesine uygun şekilde kurulan bir belediye iştiraki olup, diğer elektronik para hizmetleri yanında ulaşım alanında da vatandaşlarımıza hizmet sunmaktadır. Bu kapsamda İstanbul Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde UKOME tarafından alınan kararlar, 5216 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesinin dördüncü fıkrası ve Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 6’ncı maddesinde yer alan “toplu taşıma ile ilgili alınan kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır.” hükmüne istinaden tüm ilgililer için bağlayıcıdır.

UKOME, 5216 sayılı Kanun’un kendisine verdiği yetki ile ve Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin Yönetmeliğin 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi ile kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarım, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemekle görevli ve yetkili kılınmıştır.

UKOME, bahsi geçen yetkisine istinaden 26.12.2013 tarihinde aldığı 2013/11-15 sayılı

karar ile toplam mavi kart hasılatının aylık toplam mavi kart geçiş sayısına bölünmesiyle ortaya çıkan katsayılar esas alınarak “Birim Katsayı x Mavi Kart Geçiş Sayısı” formülüyle hesaplanarak ulaşım otoritelerine dağıtılmasına karar vermiştir.

Yukarıda anılan nedenlerle, kartta kalan geçiş hakkı bedellerinin şirkette kalması UKOME kararına aykırılık teşkil edeceğinden, şirketimizin bu yönde bir tasarrufta bulunması ancak UKOME kararının değiştirilmesi ile mümkün olabilecektir. Ayrıca bu kartlar karşılığı alınan bedel şirketimize ait değildir. Şirketimiz bütün iş ve işlemlerinde 6102 sayılı kanunun 18/2 maddesine uygun hareket etmektedir. Bu çerçevede üye işyerleri ile ticari teamüle uygun olarak sözleşmeler imzalanmıştır. Bu sözleşmeler çerçevesinde yapılan hak ediş ödemelerinden sözleşmelerde belirtilen ücret ve komisyonlar tahsil edilmektedir. Abonman kartlarda kullanılmayan bedellerin şirketimizde kalması sebepsiz zenginleşme oluşturacaktır. Çünkü abonmanlıklar tüm toplu taşıma araçlarından ortalama 200 geçiş hakkı tanımaktadır. Bu ise her bir geçiş için öngörülen bedellin çok altında bir bedelle kart kullanıcılarına yolculuk imkânı vermektedir. Ulaşım araçlarını işletenler açısından ise olumsuzluk teşkil etmekte ve işletmecilerin aleyhine bir durum oluşturmaktadır. Bu aleyhe durum ise kullanılmayan bedellerin de dağıtılması sureti ile bir nebzede olsa hafifletilmeye çalışılmaktadır.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında özetle abonman kartların Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararları doğrultusunda çıkarıldığını; bu kartlar karşılığı kullanıcılardan alınacak bedeller ile bu bedellere karşılık kullanıcıya kaç geçiş hakkı tanınacağını ve bu bedellerin, ulaşım sağlayıcıları arasında nasıl dağıtılacağı hususlarına UKOME’nin karar verdiğini; 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 9’uncu maddesinin dördüncü fıkrası ve Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 6’ncı maddesi hükmü gereğince toplu taşıma ile ilgili alınan kararların, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla, diğer gerçek ve tüzel kişiler için bağlayıcı olduğunu; UKOME’nin 5216 sayılı Kanun’un kendisine verdiği yetki ile ve Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin Yönetmeliğin 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine göre kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemekle görevli ve yetkili kılındığını ve bu yetkisine istinaden 26.12.2013 tarihinde aldığı 2013/11-15 sayılı karar ile abonman kartta kullanılmayan geçiş bedellerinin belli bir katsayı dâhilinde ulaşım otoritelerine dağıtılmasına karar vermiştir.

Abonman kartta yolcular için ortalama olarak 200 geçiş hakkı tanındığını, bunun ise her bir geçiş için normal bedelin altında geçiş bedeli anlamına geldiğini, bu durumun ulaşım otoriteleri açısından aleyhte bir durum olduğunu; dolayısıyla kullanılmayıp kartta kalan geçiş hakkı bedellerinin ulaşım otoritelerine dağıtılması gerektiği, şirkette kalmasının sebepsiz zenginleşme anlamına geleceğini ifade etmiştir.

Her ne kadar abonman kartların UKOME tarafından çıkarıldığı, bu kartlar karşılığı kullanıcılardan alınacak bedeller ile bu bedellere karşılık kullanıcıya kaç geçiş hakkı tanınacağı ve 5216 sayılı Kanun ve Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’ne göre toplu taşıma araçları ile bunların ücret ve tarifeleri ile zaman ve güzergâhlarını belirleme görev ve yetkisi UKOME’ye verilmiş olmakla birlikte, UKOME’nin bu kartlarda kalan bedellerin dağıtılmasına yetkili olduğuna ilişkin herhangi bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır. UKOME’nin yetkisi yukarıda izah edildiği üzere toplu taşıma araç sayısı ile bunların zaman ve güzergâhları ile bilet ücret ve tarifelerini belirlemek olarak sınırlandırılmıştır.

Neticede, yolcular tarafından geçiş hakkı kullanılmadığı için abonman kartta kalan bedellerin toplu taşıma faaliyetine ilişkin iş ve işlemleri gerçekleştiren BELBİM AŞ’de kalması gerektiği, ulaşım otoritelerine dağıtılmasının hukuki olmadığı değerlendirilmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.