Doğrudan temin kapsamında yapılan ve gerçekleşmesi belli bir süreyi gerektiren yapım işlerinin sözleşmeye bağlanmadığı, parasal limitlerin altında kalmak amacıyla mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünerek doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirildiği, parasal limit dâhilindeki alımlarda yasaklılık teyidinin yapılmadığı, parasal limitler dâhilinde yapılan mal alımları ile yapım işlerinde bütçeye konulan ödeneğin %10’unun Kamu İhale Kurulu’nun uygun görüşü alınmadan aşıldığı ve alımlarla ilgili bilgilerin, satın alma süreçlerinin yönetildiği “Elektronik Kamu Alım Platformuna (EKAP)” kaydedilmediği tespit edilmiştir.

1. Doğrudan Temin Yöntemi ile Yapılan ve Gerçekleşmesi Belli Süreyi Gerektiren Yapım İşlerinde Sözleşme Yapılmaması

   
   

   Doğrudan temin yöntemi ile yapılan ‘çelik hasırlı beton yol’ yapım işlerinin yerine getirilmesi belli bir süreyi gerektirmesine rağmen ilgili yükleniciler ile sözleşme imzalanmadığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53’üncü maddesine dayanılarak hazırlanan Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Doğrudan temine ilişkin açıklamalar” başlıklı 22’nci maddesinin

   22.1.1.3’üncü alt maddesinde;

   
   

   “Bu madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunlu olup bir defada yapılacak alımlarda sözleşme yapılması idarelerin takdirindedir. Buna karşılık, 22 nci maddenin (c) bendi kapsamında yapılan alımlarda ise madde metninde belirtildiği üzere sözleşme yapılması zorunludur.” hükmüne yer verilmiştir.

   Buna göre doğrudan temin yöntemi ile yapılan alımlarda sözleşme düzenlenmesi, idarenin takdirinde olan ve zorunluluk arz etmeyen bir husus olup, gerçekleşmesi belli bir süreyi gerektiren alımlarda ise sözleşme düzenlenmesi zorunludur.

   Yapılan incelemeler neticesinde, doğrudan temin yöntemiyle yapılan ve 1.474.748,38 TL tutarındaki ‘çelik hasırlı beton yol’ yapım işlerinde (detayları aşağıdaki tabloda belirtildiği üzere) gerçekleştirilmesi belli bir süreyi gerektirmesine rağmen sözleşme yapılmadığı görülmüştür.

   Bu itibarla, hukuki uyuşmazlıkların çözümünde, tarafların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde önem arz ettiğinden, işin tamamlanmasının belli bir süreyi gerektirdiği durumlarda sözleşme düzenlenmesi gerekmektedir.

2. Parasal Limitlerin Altında Kalmak Amacıyla Mal ve Hizmet Alımları ile Yapım İşlerinin Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Yöntemi ile Gerçekleştirilmesi

   Belediye tarafından parasal limitlerin altında kalmak amacıyla mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinden kısımlara bölünerek açık ihale usulü yerine doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirilenler olduğu görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, idarelerin bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu, eşik

   
   

   değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünemeyeceği, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu belirtilmiş olup diğer usullerin kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ifade edilmiştir.

   Söz konusu maddenin gerekçe metninde de ifade edildiği gibi bu ilkeler, Kanun’un hazırlanış amacının gerçekleştirilmesini güvence altına alan ve bu amaca yönelik olmak üzere diğer hükümlerin uygulanmasında ve yorumlanmasında referans değerler olarak gözetilmesi gereken hukuki düzenlemelerdir.

   Kanun koyucu idarelerin görevlerini yerine getirirken asıl olarak açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün kullanılmasını öngörmüş iken; pazarlık ve doğrudan temin usullerinin ise belli şartlar altında ve istisnai hallerde tercih edilmesi gerektiğini hüküm altına almıştır.

   “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde ise;

   
   

   “Büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin onbeş milyar, diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar.” hükümleri yer almaktadır.

   Kanunda yer alan eşik değerler ve parasal limitlerin 01.02.2022 tarihinden itibaren uygulanması ile ilgili olarak, 20.01.2022 tarih ve 31725 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2022/1 numaralı Kamu İhale Tebliği’nde, 2022 yılında büyükşehir sınırı dâhilinde bulunan idareler için doğrudan temin limiti 218.395,00 TL olarak belirlenmiştir. Buna göre büyükşehir sınırı dâhilinde bulunan idareler, 218.395,00 TL altındaki ihtiyaçları için ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin yöntemine başvurabileceklerdir.

   Yapılan incelemede, Belediye tarafından 2022 yılı içerisinde aynı mahiyette, aynı harcama birimi tarafından, birbirlerine çok yakın tarihlerde yapılan alımların 4734 sayılı Kanun’da belirtilen temel ihale usulleri yerine Kanun’da özel alım usulü olarak belirtilen doğrudan temin yöntemi ile kısımlara bölünerek gerçekleştirildiği anlaşılmıştır.

   Söz konusu alımlara aşağıdaki tabloda örnekler verilmiştir:

   
   

   Tablo 12: Parasal Limitlerin Altında Kalmak Amacıyla Kısımlara Bölünerek Doğrudan Temin Yöntemi ile Gerçekleştirilen İşler

   
   

   Sıra No	İşin Konusu	Muayene Kabul Tarihi	İşin Bedeli (KDV Hariç) (TL)	Toplam Tutar (TL)
   1.	Canik İlçesi Yayla Çubuk Mahallesi 1. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	11.05.2022	133.509,20	577.391,17
   Canik İlçesi Yayla Çubuk Mahallesi 2. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	14.05.2022	99.227,12
   Canik İlçesi Yayla Çubuk Mahallesi 3. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	16.05.2022	137.229,20
   Canik İlçesi Yayla Çubuk Mahallesi 4. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	30.05.2022	207.425,65
   2.	Canik İlçesi Gödekli Mahallesi 1. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	28.05.2022	194.209,02	379.631,25
   Canik İlçesi Gödekli Mahallesi 2. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	06.06.2022	185.422,23
   3.	Canik İlçesi Ambarpınar Mahallesi 1. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	17.06.2022	120.118,18	240.917,04
   Canik İlçesi Ambarpınar Mahallesi 2. Etap Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	27.06.2022	120.798,86
   4.	Canik İlçesi Hacınaipli Mahallesi Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	27.06.2022	160.138,56	276.808,92
   Canik İlçesi Hacınaipli Mahallesi Çelik Hasırlı Beton Yol Yapılması	30.09.2022	116.670,36
   5.	Canik Merkez Camiinde Kullanılmak Üzere Mal ve Hizmet Alımı	05.07.2022	200.000,00	630.580,00
   Canik Merkez Camiinde Kullanılmak Üzere Mal ve Hizmet Alımı	15.06.2022	214.800,00
   Canik Merkez Camiinde Kullanılmak Üzere Mal ve Hizmet Alımı	23.06.2022	215.780,00
   6.	Malzeme Alınması	21.09.2022	171.400,67	686.275,99
   Malzeme Alınması	23.09.2022	162.750,00

   
   

   	Malzeme Alınması	26.09.2022	179.000,00
   Malzeme Alınması	28.09.2022	173.125,32

   
   

   4734 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.

   İdarenin rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ile kaynakların verimli kullanılmasını sağlamak amacıyla aynı nitelikte olan ve bütünlük sağlayan işlerini ihale yöntemiyle karşılaması ve doğrudan temin sınırlarının altında kalmak amacıyla aynı nitelikteki işleri kısımlara bölmemesi gerekmektedir.

3. Parasal Limitler Dâhilinde Doğrudan Temin Yöntemi ile Gerçekleştirilen Satın Alma İşlemlerinde Yasaklılık Kontrolünün Yapılmaması

   İdarenin E-Belediye sistemine geçtikten sonra doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirmiş olduğu satın alma işlemlerinde, gerçek veya tüzel kişilerin yasaklılık sorgulamasının yapılmadığı tespit edilmiştir.

   Kamu İhale Genel Tebliği’nin “İdareler tarafından Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) üzerinden gerçekleştirilecek işlemler” başlıklı 30’uncu maddesinin 5’inci fıkrasının dördüncü bendinde;

   “4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesi uyarınca doğrudan temin yoluyla alım yapılması halinde alım yapılacak kişi ya da firmanın ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığı teyit ettirilmeyecektir. Ancak, anılan Kanunun 22’nci maddesinin (d) bendinde belirtilen parasal limit dahilinde yapılan alımlarda, alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kurumun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda, söz konusu kişiden alım yapılmaması gerekmektedir.” hükmü yer almaktadır.

   İdare tarafından 09.05.2022 tarihi itibarıyla E-Belediye sistemine geçilmiştir. Geçiş tarihinden itibaren parasal limitler dâhilinde doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirilen satın

   
   

   alma işlemlerinde Kamu İhale Kurumunun internet sayfasından yasaklılık kontrolünün yapılmadığı görülmüştür.

   Bu itibarla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin (d) bendi uyarınca doğrudan temin yöntemiyle satın alma işlemi gerçekleştirildiğinde, alım yapılan gerçek veya tüzel kişinin, Kamu İhale Kurumunun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda söz konusu gerçek veya tüzel kişiden alım yapılmaması gerekmektedir.

4. Parasal Limitler Dâhilinde Yapılan Mal Alımları ile Yapım İşlerinde, Bütçeye Konulan Ödeneğin %10’unun Kamu İhale Kurulunun Uygun Görüşü Alınmadan Aşılması

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin (d) bendinde belirtilen parasal limitler dâhilinde yapılan mal alımları ile yapım işlerine ilişkin harcamaların yıllık toplamının, 2022 yılı bütçesine bu amaçla konulan ödeneklerin %10’unu, Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü alınmadan aştığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde; bu Kanun’un 21 ve 22’nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamının, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin % 10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamayacağı ifade edilmiştir.

   Öte yandan, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci Maddesinin (I) Bendi Kapsamında Yapılacak Başvurulara İlişkin Tebliğ’in “Genel esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinde, Kanun’un 21’inci maddesinin (f) bendi ve 22’nci maddesinin (d) bendine göre; ihtiyaçların temininde bütçe sahibi olan kamu idareleri tarafından, yıllık bütçelerine bu amaçla konulan toplam ödenek tutarı dikkate alınacak, % 10’luk oran ise, mal alımı, hizmet alımı veya yapım işleri için İdare bütçelerine bu amaçla konan yıllık toplam ödenekler üzerinden ve her birisi için ayrı ayrı hesaplanacaktır.

   Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (f) bendi ile 22’nci maddesinin (d) bendine göre yapılacak mal, hizmet alımı ve yapım işi harcamaları yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin % 10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamayacaktır.

   Yapılan incelemede ise 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (f) bendi ile 22’nci

   
   

   maddesinin (d) bendine göre yapılan mal alımı ile yapım işi harcamalarının, detayları aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere bütçeye bu amaçla konulan ödeneklerinin %10’unun, Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü alınmadan aşıldığı tespit edilmiştir.

   Tablo 13: Parasal Limitler Dâhilinde Yapılan Harcamalar

   
   

   Harcama Kalemleri	2022 Yılı Toplam Ödenek Tutarı (TL) (A)	Toplam Ödeneğin % 10’u (Sınır) (TL) (B=A*%10)	22/d ve 21/f Kapsamında Yapılan Harcama Tutarı (TL) (C)	Sınırı Aşan Tutar (TL) (D=C-B)	22/d ve 21/f Kapsamında Yapılan Harcama Tutarı/Toplam Ödenek Tutarı (C/A) (%)
   Mal Alımı	55.479.029,26	5.547.902,93	14.089.985,07	8.542.082,14	25
   Yapım İşi	56.618.128,92	5.661.812,89	9.014.208,60	3.352.395,71	16

   
   

   Sonuç olarak, mal alım harcamaları için % 10 sınırının aşılmasına rağmen Kuruldan uygun görüş alınmaması, 4734 sayılı Kanun ve ilgili Tebliğ hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

5. Doğrudan Temin Yöntemiyle Yapılan Alımların EKAP’A Kaydedilmemesi

İdare tarafından doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirilen alımlarla ilgili bilgilerin, satın alma süreçlerinin yönetildiği “Elektronik Kamu Alım Platformu”na kaydedilmediği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Elektronik Kamu Alımları Platformu” başlıklı ek 1’nci maddesinde bu Kanun kapsamında yapılan ihalelerde, 13’üncü madde hükümleri saklı kalmak üzere, ilan, ihale dokümanının hazırlanması ve verilmesi, katılım ve yeterliğe ilişkin belgelerin sunulması, tekliflerin hazırlanması, sunulması, değerlendirilmesi, ihalenin karara bağlanması ve onaylanması, kesinleşen ihale kararlarının bildirilmesi ve sözleşmenin imzalanması gibi ihale süreciyle ilgili aşamalar ile her türlü bildirimlerin kısmen veya tamamen, Kamu İhale Kurumu tarafından oluşturulan Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) üzerinden gerçekleştirileceği hüküm altına alınmıştır.

Bununla birlikte Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Doğrudan temin kayıt formu” başlıklı 30.9.2’nci maddesinde, doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımların, takip eden ayın onuncu gününe kadar “Doğrudan Temin Kayıt Formu” doldurularak EKAP üzerinden kayıt altına alınacağı belirtilmiştir.

İdareler EKAP üzerinden yapılan doğrudan temin işlem süreçlerinde, kaydı yapılan satın alma işlemi ile ilgili hususları detayları ile EKAP’a kaydedebilmektedir. Doğrudan temin işleminin mal, hizmet veya yapım işi olarak türü ve 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin hangi bendi ile alım yapıldığı gibi bilgiler bu hususlar arasında yer almaktadır.

Buna ek olarak 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (ı) bendinde bu Kanun’un 21 ve 22’nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamının, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamayacağı belirtilmiştir. İdarenin doğrudan temin ile yapılan satın alma işlemlerini EKAP’a kaydetmemesi, mali yıl içerisinde Kanun’un 21 ve 22’nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılan toplam harcama tutarının tespitini de güçleştirmektedir.

Yapılan incelemelerde belediyede doğrudan temin ile yapılan satın alma işlemlerinin EKAP’a kaydedilmediği görülmüştür.

Bu itibarla doğrudan temin yöntemiyle yapılan satın alma işlemlerinin EKAP’a kaydedilmesi ve gerekli takip işlemlerinin sağlanması gerekmektedir.

Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta özetle, doğrudan teminlere ilişkin mevzuata aykırıkların bir kısmının düzeltildiği, kalanlar için de çalışmalara devam edildiği ifade edilmiştir.