İdarenin 2021 yılı içinde kullandığı ilk madde ve malzemelerin tüketime sevk işlemleri, personel giderleri ile enerji maliyetlerinin bir kısmının muhasebe kayıtlarına uygun olarak yapmadığı, Belediyenin şirketi olan Ulaşım Hizmetleri Petrol Sanayi ve Ticaret AŞ’nin dolaylı olarak sübvanse edildiği dolayısıyla Dönem Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabının doğruyu yansıtmadığı görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı’nın düzenlendiği 115’inci maddesinde:

“(1) Bu hesap, kurumlarca satılmak, üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak ya da tüketilmek üzere edinilen ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, artık ve hurda gibi bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tüketilecek veya paraya çevrilecek varlıkların izlenmesi için kullanılır.”

Hesabın işleyişi” başlıklı 116’ncı maddesinde:

“1) Satın alınan veya üretilen ilk madde ve malzemeler bir taraftan maliyet bedelleri ile bu hesaba borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.”

116-b/1 maddesinde:

“1) Tüketilmek amacıyla kamu idaresinin ilgili birimlerine verilen veya kullanılan ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, 630- Giderler hesabına borç kaydedilir.”

Hükümleri ile bu hesabın nasıl muhasebeleştirileceği açıklanmıştır.

630 Giderler hesabı faaliyet dönemine ilişkin olarak tahakkuk ettirilen her türlü giderin izlenmesi için kullanılan bir hesaptır. Dolayısıyla kurum faaliyetlerinde kullanılmak ya da tüketilmek üzere edinilen tüketim malzemelerinin örneğin akaryakıt, elektrik, temizlik gibi gider kalemlerinin, İdarenin kendi bütçesi içerisinde giderleştirerek muhasebe kayıtlarının yapılması gerekir.

690 Faaliyet Sonuçları Hesabı dönem faaliyet sonucunun elde edilmesi için kullanılır. Gelirler hesabı ile giderler hesabının yılsonunda 690 Faaliyet Sonuçları Hesabına devri sonucunda, bu hesabın alacak bakiyesi vermesi durumunda, bakiyesi bu hesaba borç, 590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabına alacak kaydedilir.

Gelirler hesabı ile giderler hesabının yılsonunda 690 Faaliyet Sonuçları Hesabına devri sonucunda, 690 Faaliyet Sonuçları Hesabının borç bakiyesi vermesi durumunda, bu bakiyenin 690 Faaliyet Sonuçları Hesabına alacak, 591 Dönem Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabına borç kaydedilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemelerde Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından Belediyenin Şirketi olan Ulaşım Hizmetleri Petrol Sanayi ve Ticaret AŞ’nin dolaylı olarak sübvanse edildiği tespit edilmiştir. Şöyle ki 2021 yılında;

• Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından Otobüslerin kullanımı için 7.022.030,27 litre karşılığı olan 47.044.629,90 TL tutarında akaryakıt bedeli,

• Ulaşım Planlama ve Raylı Sistem Dairesi Başkanlığı tarafından raylı sistem hatlarında kullanılan elektrik fatura bedeli için 4.000.000,00 TL,

• Yine Ulaşım Planlama ve Raylı Sistem Dairesi Başkanlığı tarafından 65 adet güvenlik 12 adet temizlik personeli olmak üzere toplam 77 personel için 4.824.441,00 TL,

tutarında toplamda 55.869.070,90 TL’lik harcamanın Büyükşehir Belediyesi tarafından Ulaşım AŞ adına yapıldığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespitine binaen, İdare tarafından bulguda bahsi geçen üç giderin sadece ikisi (elektrik fatura bedeli ile güvenlik ve temizlik personel gideri) için Meclis Kararı olduğu ifade edilmiştir. Üçüncü faaliyet gideri olan 7.022.030,27 litre karşılığı 47.044.629,90 TL tutarında akaryakıt bedeli için herhangi bir Meclis Kararı yoktur. Kaldı ki Meclis Kararının olup olmaması yapılan bu üç giderlerin Belediyenin değil Şirketin esas faaliyet giderleri olduklarını değiştirmemektedir.

Netice itibariyle Antalya Büyükşehir Belediyesi 2021 yılı sonu Bilançosunda 591 Dönem Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabının 247.634.540,84 TL olduğu görülmektedir. Oysa söz konusu tutarın 191.765.469,94 TL olması gerekmektedir. Çünkü yukarıda ayrıntısı belirtilen aktarmalar, esasında Antalya Büyükşehir Belediyesinin değil Ulaşım AŞ’nin 2021 yılı esas faaliyet giderleridir. Dolayısıyla Belediyenin 2021 yılında 55.869.070,90 TL kadar bir tutarı, dönem olumsuz faaliyet sonuçları hesabına yansıtmasından ötürü mali tablolar hatalı görünmektedir.