Üniversiteye tahsis edilen tarihi kamu binalarının devir işlemleri yoluyla gelen tarihi ve sanatsal değeri olan taşınırların ve restorasyonu yapılan binalardan sökülen demirbaşların bazılarının taşınır kayıtlarına alınmadığı, alınanların üzerine numaralandırma işleminin yapılmadığı, uygun ortamlarda muhafaza edilmedikleri tespit edilmiştir.

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi taşınır kayıtlarının incelenmesinde;

a-) Ankara’nın ilk Bakanlık binası olan, 1950 yılına kadar Başbakanlık Makamının bulunduğu, takip eden yıllarda Maliye Bakanlığı, 2001 yılından sonra da Gümrük Müsteşarlığı/ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (Makam) Ulus Hizmet Binası olarak kullanılmış olan, 2013 yılından itibaren de Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Rektörlük binası olarak hizmet gören tarihi yapının devri işlemlerinde teslim alınan tarihi ya da sanat eserlerinin,

b-) 1897 yılında Ankara Hükümet Konağı olarak açılan, içerisinde Kurtuluş Savaşında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün çalışma odasının olduğu 2019 yılına kadar Ankara Valiliği

merkez binası olarak hizmet verilen, 2019 yılında Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesine devredilen tarihi binadaki “Atatürk Müzesi” ne ait tarihi ve korunması gerekli kültür varlıklarının,

c-) 1938 yılında inşa edilen Sümerbank binasının özelleştirme kapsamında 30.12.2016 tarihinde Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesine devredilmesi sırasında içindeki, Binada kullanılan tesis, makine cihazlar ile mefruşat, döşeme ve demirbaşlar, tarihi, kültürel ve sanatsal değeri olan 33 sahifede listelenmiş bilabedel toplam 3844 emtiadan 210 adet tablonun,

taşınır kayıtlarına alınmadığı, kayıtlara alınmış olan sanat eserlerinin üzerine ise taşınır sicil numaralarının konulmadığı, muhafazalarının uygun ortamlarda yapılmadığı, korunması gereken taşınır kültür varlığı olup orijinal üretilen koleksiyon halıların kullanıma verildiği tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun "Mal yönetiminde etkililik ve sorumluluk" başlıklı 48’inci maddesine göre; Kamu idareleri, taşınırların yönetimi, kaydı, muhafazası ve kullanımından sorumludurlar. Ve Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallar dahilinde hizmetin amacına uygun olarak verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur.

Aynı Kanun’un 44’üncü maddesine dayanılarak hazırlanan 28.12.2006 tarih 2006/11545 no.lu Bakanlar Kurulu Kararı ile yayımlanan Taşınır Mal Yönetmeliğinin "Amaç" başlıklı değişik 1’inci maddesinde;

"MADDE 1 – (Değişik: 4/5/2010-2010/504 K.) Bu Yönetmeliğin amacı, kaynağına ve edinme yöntemine bakılmaksızın kamu idarelerine ait taşınır malların kaydı, muhafazası ve kullanımı ile yönetim hesabının verilmesi, merkez ve taşrada taşınır yönetim sorumlularıyla bunlar adına görev yapacak olanların belirlenmesi ve kamu idareleri arasında taşınırların bedelsiz devri ile tahsisine ilişkin esas ve usulleri belirlemektir."

"Taşınırların kaydı" başlıklı 12’nci maddesinin birinci fıkrasında;

"MADDE 12 – (1) Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınması esastır. Taşınır kayıtları, harcama birimleri itibarıyla yönetim hesabı verilmesine esas olacak şekilde tutulur. Her bir kaydın belgeye dayanması şarttır.”,

"Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu" başlıklı 13’üncü maddede;

"MADDE 13 – (1) Taşınırlar, edinme şekline bakılmaksızın kamu idaresince kullanılmak üzere teslim alındığında giriş; tüketime verildiğinde, satıldığında, başka harcama birimlerine devredildiğinde, bağışlandığında veya yardım yapıldığında, çeşitli nedenlerle kullanılamaz hale geldiğinde, hurdaya ayrıldığında veya kaybolma, çalınma, canlı taşınırın ölümü gibi yok olma hallerinde çıkış kaydedilir.

1. Giriş ve çıkış kayıtları Taşınır İşlem Fişine dayanılarak yapılır. Giriş ve çıkış kayıtlarında;

   1. Satın alma suretiyle edinme ve değer artırıcı değişiklik hallerinde maliyet bedeli,

      
      

   2. Bedelsiz devir, kullanılamaz hale gelme, yok olma ve hurdaya ayrılma hallerinde kayıtlı değeri,

   3. Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırlarda; bağış ve yardımda bulunan tarafından ispat edici bir belge ile değeri belirtilmiş ise bu değer, belli bir değeri yoksa değer tespit komisyonunca belirlenen değer, esas alınır.

2. Değer tespit komisyonu, harcama yetkilisinin onayı ile taşınır kayıt yetkilisinin ve işin uzmanının da katıldığı en az üç kişiden oluşturulur. Komisyon değer tespitinde ticaret odası, sanayi odası, borsa, meslek kuruluşları, ilgili diğer kuruluşlardan veya aynı nitelikteki taşınırı satın alan idarelerden ve fiyat araştırması sonuçlarından yararlanabilir.

3. Satın alma suretiyle edinilen taşınırların maliyet bedelinin tespitinde, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ilgili hükümleri uygulanır. Faturada çeşitli taşınırlar için topluca gösterilmiş giderler olması durumunda, giderler taşınırların alış bedelleri ile orantılı olarak paylaştırılır. Taşınırlar faturada kayıtlara esas olacak şekilde çeşitleri itibarıyla ayrı ayrı gösterilir.",

"Dayanıklı taşınırların numaralanması" başlıklı 36’ncı maddesinde;

"MADDE 36 – (1) Giriş kaydı yapılan dayanıklı taşınırlara, taşınır kayıt yetkilisi tarafından bir sicil numarası verilir. Bu numara yazma, kazıma, damga vurma veya etiket yapıştırma suretiyle taşınırın üzerinde kalıcı olacak şekilde belirtilir. Fiziki veya kullanım özellikleri nedeniyle numaralandırılması mümkün olmayan taşınırlara bu işlem uygulanmaz. (2)

(2) Sicil numarası üç grup rakamdan oluşur. Birinci grup rakam, taşınırın Dayanıklı Taşınırlar Defterinde ayrıntılı izlenmek üzere kaydedildiği taşınır kodundan; ikinci grup rakam, taşınırın giriş kaydedildiği yılın son iki rakamından; üçüncü grup rakam ise taşınıra verilen giriş sıra numarasından oluşur." denilmektedir.

Üniversite tarafından taşınmaz tahsisi kapsamında bedelsiz sahiplenilen dayanıklı taşınırlara Yönetmelik gereği bu 3 gruptan oluşan sicil numaraları yerine, İdare tarafından değerleme ve tasnifleme çalışmaları yapılmadığından İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı taşınır kontrol yetkilisinin her hâlükârda kayıt altına alma adına devir tutanaklarını esas alarak tablolar dışındaki taşınırları sıra numarası ile taşınır hesabına kaydettiği, ancak bu sıra numaralarının da etiket yapıştırma suretiyle sergilenen aşurelik takımlar, objeler, kullanımda olan özel halılar, piyanolar ile 2 depoda muhafaza edilen altın, gümüş madalyonlar, porselenler vb. taşınırların üzerinde kalıcı olacak şekilde belirtilmediği, icmal tablosunda görüleceği üzere aynı cinsteki onlarca taşınırdan hangisi olduğunun, hangi harcama biriminde veya depoda bulunduğunun bilinemediği, sözel ve görsel olarak takip edildiği görülmüştür.

Mezkûr Yönetmeliğin 30’uncu maddesinde ise "Taşınır giriş ve çıkış işlemlerinin muhasebe birimine bildirilmesi" istenilmiş, Muhasebe yetkililerinin, taşınır giriş ve çıkış işlemlerine ilişkin olarak kendilerine gönderilen Taşınır İşlem Fişlerinde gösterilen tutarları II nci düzey detay kodu itibarıyla ilgili hesaplara kaydedeceği belirtilmektedir.

Yapılan fiziki incelemelerde;

a- Tarihi eski Başbakanlık binasında bulunan;

4 Kaideli Mermer Atatürk Büstü (kamulaştırılan Fatih otelde)

6 Adet Avize gibi tarihi eserlerin taşınır kaydı bulunmadığı,

b-) Eski Valilik Binasında mevcut Atatürk Müzesinde; Kurtuluş Savaşı anısına bulunan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 23’üncü maddesinin b fıkrası kapsamındaki tarihi ve sanat eserlerinin de taşınır kaydının bulunmadığı,

c-) Özelleştirme kapsamında devir alınan tarihi Sümerbank binasında ise, katlar ve odalar itibariyle sayılarak yazılan ve Devir Teslim Tutanağı ile (Taşınırlar) İcmal Tablosunda görünen taşınırlardan ünlü Türk ve yabancı ressamlara ait 210 adet tarihi tablonun değer tespiti yapılamadığı için 4 yıllık sürede hala taşınır kayıtlarına alınmadığı,

tespit edilmiştir.

Ayrıca bu tablolardan sanatsal değeri yüksek olanlar diye ayrılanların güvenlik önlemi gerekçesiyle üst yönetim katındaki dinlenme odasının içinde; bazılarının çok küçük bölümde tek tek ambalajlanmadan çerçeveleri ve arka askılıkları tabloların ön yüzlerine gelebilmiş olarak tavana kadar üst üste yığılarak özensizce istiflendiği, bir kısmının da yanındaki yine küçük bölümde aynı şekilde ambalajlanmadan arka arkaya sıralanarak ıslak zeminde tutuldukları, 1 adet Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ait bu kapsamdaki en büyük tablonun da aynı odada ambalajlanmadan muhafaza edildiği görülmüştür.

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesine Sümer A.Ş.’den taşınmazın devri ile birlikte intikal eden taşınırlara ilişkin icmal tutanağı aşağıda gösterilmiştir.

İcmal Tablosunda adetleri, teslim tutanağında ise ayrıntıları görülen diğer sanat ve tarihi değeri olan taşınırlar ise aynı Binada iki depoda muhafaza edilmekte olup tabloların boya ve

derilerin kuruduğu, objelerin karton kutular içinde veya açıkta içiçe geçmiş vaziyette sarılmadan konuldukları ve tarihi porselenlerin bazılarının kırıldıkları, 6 m2 boyutundaki dokuma "Halı Yün Türk Bayrağı"nın böcekler nedeniyle kısmen zarar gördüğü, aynı ortamda ipeklerinde bulunduğu, Osmanlıca mühürlerin, kitap ve katalogların açıkta olduğu, sonuçta Üniversitede mevcut bir müze varken bir müze daha donatacak kadar korunması gerekli kültür ve tabiat varlığı ile tarihi ve güzel sanat eserinin bakımsızlıktan olumsuz etkilendiği tespit edilmiştir.

Ayrıca, restorasyon yapılan binalardan sökülen bir kısım demirbaşın (çeşitli tipte klima vb.) kayıt altına alınmadığı, kayıt altına alınmadığı için kullanılmayacak durumda olanların çıkış kayıtlarının da yapılmadığı, uygun olmayan koşullarda muhafaza edildiği görülmüştür.

Anılan Yönetmeliğin sorumluluğu düzenleyen 5’inci maddesinde de; "Sorumluluk

MADDE 5 – (1) (Değişik: 14/3/2016-2016/8646 K.) Harcama yetkilileri taşınırların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak edinilmesinden, kullanılmasından, kontrolünden, kayıtlarının bu Yönetmelikte belirtilen esas ve usullere göre saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasını sağlamaktan sorumludur. Harcama yetkilileri taşınır kayıtlarının bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak tutulması ve taşınır mal yönetim hesabının hazırlanması sorumluluğunu taşınır kayıt yetkilileri ve taşınır kontrol yetkilileri aracılığıyla yerine getirir.

1. Harcama yetkilileri, taşınırlara ilişkin işlem ve kayıtların usule uygun olarak yapılıp yapılmadığını kontrol etmeye veya ettirmeye; kasıt, kusur veya ihmal sonucu kırılan, bozulan veya kaybolan taşınırların ilgililerden tazmini için gerekli işlemleri yapmaya veya yaptırmaya yetkilidir.

2. Kamu idarelerine ait taşınırların muhafazası ile görevli olan veya kendilerine kullanılmak üzere taşınır teslim edilen kamu görevlileri bu taşınırları en iyi şekilde muhafaza etmek, gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, veriliş amacına uygun bir şekilde kullanmak ve görevin sona ermesi veya görevden ayrılma halinde iade etmek zorundadırlar.

3. Kamu görevlilerinin kullanımına verilen dayanıklı taşınırlar, kullanıcıları tarafından başkasına devredilemez. Kullanıcılarının görevden ayrılması halinde söz konusu taşınırların ambara iade edilmesi zorunludur. Bu şekilde teslim yapılmadan personelin

   kurumla ilişiği kesilmez.

   
   

4. Taşınırların muhafazasından ve yönetilmesinden sorumlu olanların, gerekli tedbirlerin alınmaması veya özenin gösterilmemesi nedeniyle taşınırın kullanılmaz hale gelmesi veya yok olması sonucunda sebep oldukları kamu zararları hakkında, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır.

5. (Değişik: 14/3/2016-2016/8646 K.) Kullanılmak üzere kendilerine taşınır teslim edilen kamu görevlilerinin kasıt, kusur, ihmal veya tedbirsizlik ya da dikkatsizlikleri nedeniyle oluşan kamu zararı, değer tespit komisyonu tarafından tespit edilecek gerçeğe uygun değer üzerinden, ilgili mevzuat hükümleri uygulanmak suretiyle tahsil edilir.

   Ortak kullanım alanına tahsis edilen dayanıklı taşınırlarda meydana gelen kamu zararı ise zararın oluşmasında kasıt, kusur veya ihmali olanlardan tahsil edilir.

6. Taşınırların özelliğinden veya olağan kullanımından kaynaklanan yıpranma ile usulüne uygun olarak belirlenen firelerden dolayı sorumluluk aranmaz." denilmiştir.

Dolayısıyla 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun adı geçen maddeleri ile Taşınır Mal Yönetmeliğine uygun olarak "2018 Üniversiteler Ortak Detaylı Hesap Planında" 255 Demirbaşlar Hesabının ilgili(255.6) alt kodları kullanılarak kaydı olmayanların taşınır kayıtlarının yapılması, gerçek değeri çok yüksek olabilecek bu tabloların değerleme işlemlerinin yapılması, profesyonel bakım hizmeti alınarak restorasyonlarının sağlanması, İdari birimler ve Dekanlıklarda yerde kullanımda olan özelleşen Sümerbank üretimi "Hun" , "Uygur", "Çanakkale" , "Milas", "Anadolu -7 Dağın Çiçeği-" gibi bir daha artık dokunamayacak Kültür Bakanlığı uzmanlarının sergilenmelerini önerdikleri belirtilen koleksiyon halıların toplanarak yıpranmalarının önlenmesi, Üniversitede 2863 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine göre Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilecek izin ile kurulacak özel bir Müzede tarihe ışık tutacak değerlerin korunarak gelecek nesillere tanıtılması uygun olacaktır.

Netice itibariyle,

-Tarihi değeri olan taşınırların 255.06 Hesap Grubunda (ilgisine göre 255.07) detay koduna,

-Tarihi değeri olmayan demirbaşların ilgili detay kodlara,

-Yukarıda sayılan iki grup dışındakilerin ise taşınır kod listesinde bulunan uygun hesap grubuna kaydının yapılması,

-Gerçek değerler üzerinden muhasebe işlemleri tamamlanarak mali tablolara yansıtılaması, gerekmektedir.

Kamu idaresi tarafından; bulgu konusu tarihi ve sanat eserleri ile kültür varlıklarının kameralı, güvenli ve korumaya uygun kuru ortamlara taşındığı, teşhir edilebilir eser olan özel koleksiyon dokuma halıların kullanım yerlerinden toplanarak muhafazaya alındığı, 2019 yılı itibariyle kayıtlara alınmamış olan demirbaşların taşınır kayıtlarının yapıldığı, barkod işlemlerinin tamamlandığı, klimaların varlığının ve kaydının olmadığının sehven söylenilmiş olduğu ifade edilmiştir.

Ancak, bu işlemler 2020 yılı itibariyle yapılmış olduğundan;

Üniversiteye ait sözkonusu tarihi ve kültür varlıkları ile denetimde tespit edilememiş olan sökülmüş bir kısım demirbaşların kayda alınmaması nedeniyle taşınır konsolide görevlisince düzenlenen 2019 yılına ait Taşınır Hesap Cetveli (Örnek:15), İdare Taşınır Mal Yönetimi Ayrıntılı Hesap Cetveli (Örnek: 16) ve İdare Taşınır Mal Yönetim Hesabı İcmal Cetveli (Örnek: 17) fiili durumu yansıtmamaktadır.

Dolayısıyla, 255 Demirbaşlar Hesabı ile 257 Birikmiş Amortismanlar ve Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı doğru ve gerçek bilgi içermediğinden 2019 yılı mali tablolarını etkilediği değerlendirilmiştir.

Bulgu konusu eserlerin hiçbir zaman yerine yenisi konulamayacak kadar özel olmaları nedeniyle gerçekleştirilmiş olan işlem ve faaliyetlerin, tespiti için takip eden denetimlerde izlenmesi gerekir.