Kamu kurum ve kuruluşlarınca gerçekleştirilen ihalelerde sözleşme ve eki şartnameler alınacak hizmetin, yapılacak işin, teslim edilecek malın özelliklerinin tarif edildiği, bu bağlamda hem İdare hem de yüklenici tarafından uyulması gereken belgelerdir. Bir diğer ifadeyle, idare tarafından konulmuş kurallardır. Gerek idarenin gerek yüklenicilerin şartnamelerde yazılı hususları yerine getirmemesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil edecektir.

Park ve Bahçeler Müdürlüğünce ihalesi gerçekleştirilen 2018/224985 ihale kayıt numaralı “Avcılar İlçesi Dahilindeki Park, Bahçe ve Yeşil Alanların Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Kullanılmak Üzere Araç Çalıştırılması İşi”ne ait teknik şartnamesinin 3.2’nci maddesinde;

“Yüklenici, idareye tahsis edeceği araçlara (1 ve 2 sıra nolu araçlar hariç) araç takip cihazları taktıracak, cihaz ve iletişim hatlarının temini yüklenici tarafından karşılanacak olup; iletişim ücretleri dahil tüm giderler yüklenici tarafından ödenecektir…” hükmü yer almaktadır.

Aynı müdürlükçe ihalesi gerçekleştirilen 2018/87570 ihale kayıt numaralı araç kiralama işinin teknik şartnamesinde de aynı hüküm yer almaktadır.

Buna göre Park ve Bahçeler Müdürlüğünce yapılan her iki ihalede de 1 ve 2’nci grupta yer alan binek araçlar dışındaki araçlar için yüklenici tarafından takip sistemi kurulması ve takip sisteminin tüm masraflarının yüklenici tarafından karşılanması sözleşme ve eki belgelerin bir gereğidir. Yüklenici, fiyat teklifini oluştururken ihale dosyasını incelemiş ve yükümlülüklerine göre birim fiyat teklifinde bulunmuştur. Buna göre yüklenicinin söz konusu araçların kiralanması için vermiş olduğu birim fiyat teklif bedeline araçların kiralanması ile birlikte araç takip sisteminin kurulması ve sistemin işletilmesi maliyeti de dahildir.

Yapılan incelemede, mezkûr ihaleler kapsamında kiralanan ve binek araçlar dışında kalan araçlar için takip sisteminin kurulu olmadığı, yüklenicinin takip sistemi kurulmaması nedeniyle bir maliyet avantajı elde ettiği, buna rağmen yükleniciye herhangi bir yaptırım uygulanmadığı, sözleşmenin feshi yoluna da gidilmediği tespit edilmiştir.

Fen İşleri Müdürlüğünce ihalesi gerçekleştirilen 2018/132793 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım İşinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi”ne ait idari şartnamenin 25.3.1’nci maddesinde;

“Yol Bakım Onarım Hizmet alım işinde kullanılacak olan ve Teknik Şartnamenin Araç Teknik Şartnamesi maddesinde belirtilen iş makineleri ile bu işin yürütülmesi için gerekli olan ve bu İdari Şartnamenin eki olan Teknik Şartnamesinde her bir iş kaleminin birim fiyat tekliflerinde belirtilen makine ve ekipmanların amortisman (idare malı araçlar hariç), yedek parça, bakım-onarım, sigorta, kasko, vergi, akaryakıt(binek araçlar hariç) giderleri teklif fiyata dahildir.” denilmektedir.

Aynı Müdürlükçe ihalesi gerçekleştirilen 2018/142379 ihale kayıt numaralı araç kiralama işinin teknik şartnamesinde de aynı hüküm yer almaktadır.

Buna göre, Fen İşleri Müdürlüğünce yapılan her iki ihalede de kiralanan araçlar için yüklenici tarafından kasko yaptırılması sözleşme ve eki belgelerin gereğidir. Yüklenici, fiyat teklifini oluştururken ihale dosyasını incelemiş ve yükümlülüklerine göre birim fiyat teklifinde bulunmuştur. Buna göre yüklenicinin söz konusu araçların kiralanması için vermiş olduğu birim fiyat teklif bedeline araçların kiralanması ile birlikte araçlara kasko yaptırılması maliyeti de dâhildir.

Yapılan incelemede, mezkûr ihaleler kapsamında kiralanan binek araçlar dışında kalan araçlar için kasko yaptırılmadığı, yüklenicinin kasko yaptırmaması nedeniyle bir maliyet avantajı elde ettiği, buna rağmen yükleniciye herhangi bir yaptırım uygulanmadığı, sözleşmenin feshi yoluna da gidilmediği tespit edilmiştir.

Yukarıda da açıklandığı üzere yüklenicinin ihale dokümanındaki aykırılıklar sebebi ile sorumluluğu bulunduğu açıktır. Kurum yetkilileri tarafından söz konusu durum nedeniyle gerekli önlemlerin alınması, dokümana aykırı fiil ve davranışlar nedeniyle gerekli yaptırımların uygulanması gerekirken herhangi bir yaptırımda bulunulmamasında hukuka uyarlık görülmemiştir.

Kamu idaresi cevabında özetle; Maddede Fen İşleri Müdürlüğü ve Park ve Bahçeler Müdürlüğüne ilişkin tespitlerin kısmen farklılık arz ettiği, bu nedenle iki müdürlüğün cevabının ayrı ayrı belirtildiği,

• Fen İşleri Müdürlüğünün 2018/142379 ve 2018/132793 İKN’li işlerine ilişkin olarak;

  Söz konusu ihalelerde binek tipi araçların “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usullerde Değişiklik Yapılması Hakkında Karar” hükümleri kapsamında temin dildiği, binek tipi araçlara ait kasko değerlerini gösteren bilgi ve belgelerin teklif zarfı içerisinde yüklenici tarafından sunulduğu,

  Kamyon, Kamyonet, İş makinası özelliklerine haiz olan araçlar ile ilgili kaza anında karşı tarafa veya kendisine vereceği zararların sorumluluğunun sözleşme veya eklerinden de açıkça anlaşıldığı üzere yüklenici firmada olduğu, İdarece hazırlanan Yaklaşık maliyet hesabında da KASKO bedeli hesaplanmadığının anlaşıldığı, Şartnamede kasko ifadesi yer aldığından bulgu doğrultusunda devam etmekte olan 2018/132793 İKN dosya kapsamında çalıştırılan ve kaskosu bulunmayan araçların kaskolarının yapılması için yükleniciye bildirim yapıldığı ve kaskoların yapılmasının sağlandığı,

  Tamamlanmış 3 aylık dosyaya ilişkin husus hakkında yüklenicinin alacak hesabından tahsil yoluna gidildiği belirtilmiştir.

• Park ve Bahçeler Müdürlüğünün 2018/87570 İhale Kayıt Numaralı işine ilişkin olarak;

  İhaleye ilişkin Şartnamenin 3.1. ve 3.6’ncı maddeleri uyarınca ihale kapsamında kiralanmış olan araçların ihale süresi boyunca kullanılmadığı saatlerde Park ve Bahçeler Müdürlüğünün park alanında park ettirildiği, Müdürlük emrindeki şoför personel tarafından kullanıldığı ve yakıtların yüklenici tarafından karşılandığı,

  Araç takip sistemlerinin kurulu olmamasından dolayı yüklenici firmaya araç takip sistemlerinin kurulması maliyetinin hesaplanarak yansıtıldığı, yüklenici alacaklarından mahsup edilen tutarlara ilişkin evrakların gönderildiği,

  Bu ifadenin yaklaşık maliyet hesabını etkilemediği ve verilen tekliflerin yaklaşık maliyetin altında kaldığı, sözleşmenin de en düşük fiyat esasına göre yapıldığı idareye herhangi bir külfet getirmediği ve yükleniciye fazla ödeme yapılmadığı ifade edilmiştir.

• Park ve Bahçeler Müdürlüğünün 2018/224985 İhale Kayıt Numaralı işine ilişkin olarak;

İhaleye ilişkin Şartnamenin 3.1. ve 3.6’ncı maddeleri uyarınca ihale kapsamında kiralanmış olan araçların ihale süresi boyunca kullanılmadığı saatlerde Park ve Bahçeler Müdürlüğünün park alanında park ettirildiği, Müdürlük emrindeki şoför personel tarafından kullanıldığı ve yakıtların yüklenici tarafından karşılandığı,

Yüklenici firmaya, işin sözleşmesinde ve teknik şartnamesinde yüklenicinin yükümlülüklerinin açıkça belirtilmiş olduğunun bildirildiği, söz konusu araç takip cihazlarının eksik olduğu, eksikliklerin ivedi olarak giderilmesi hususu hakkında ihtarda bulunulduğu,

Sehven yazılmış olan bu ibarenin yaklaşık maliyet hesabında bulunmadığı, verilen tekliflerin yaklaşık maliyetin altında kaldığı, sözleşmenin de en düşük fiyat esasına göre yapıldığı, ilgili maddenin idareye herhangi bir külfet getirmediği ve yükleniciye fazla ödeme yapılmadığı,

Araç takip sistemlerinin kurulu olmamasından dolayı yüklenici firmaya araç takip sistemlerinin kurulması maliyetinin hesaplanarak yansıtıldığı ve yüklenici alacaklarından mahsup edilen tutara ilişkin evrakların gönderildiği,

26.06.2018 tarihinde imzalanan işe ilişkin sözleşmenin yürürlükte olduğu, Belediyenin bütçe ve yatırım programına göre değerlendirilerek sözleşme hükümlerinin uygulanacağı ve yeni yapılacak ihale süreçlerinde bulguda belirtilen hususların dikkate alınacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Öncelikle belirtmek gerekir ki sözleşme ve eki belgelerinde oluşacak her türlü kazadan yüklenicinin sorumlu olacağına dair ibare bulunması İdarenin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 85, 86, 87, 88, 89 ve 90’ıncı maddelerinde araç işletenin hukuki sorumluluğu düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun hükümlerinde özetle motorlu araç işletenin, tehlike sorumluluğunu bertaraf edebilmesi için en başta kazanın meydana gelmesinde kendisine veya eylemlerinden sorumlu bulunduğu kimselere yüklenebilecek bir kusurun bulunmadığını ve araçtaki bozukluğun kazanın oluşumunda rol oynamadığını ön koşul olarak ispatlaması gerektiği, aksi halde zarar görene karşı sorumluluğunun devam edeceği ifade edilmektedir. Bu sebeple sözleşme ve eki belgelerinde araçların işletilmesinden doğacak her türlü sorumluluğun yüklenicide olduğunu belirten ibarelerin bulunması tek başına idarenin sorumluluğunun ortadan kalkmasını sağlamayacaktır. Bu sebeple, olası bir kaza sonrasında idare aleyhine doğabilecek maddi sorumluluğun kısmen

veya tamamen ortadan kaldırılması için sözleşme ve eki belgelerinde kasko yaptırılması şartı bulunan kiralık araçların kaskolarının yüklenici tarafından eksiksiz bir şekilde yaptırılması, konunun da idare tarafından takip edilmesi büyük önem arz etmektedir.

Sözleşme süresinin sona ermesi nedeniyle tamamlanmış olan ihale dosyalarında yüklenicinin alacak hesabından kesinti yapılarak tenzilata gidildiği, sözleşmesi devam etmekte olan ihale dosyası için ise işin yüklenicisi tarafından kaskosu bulunmayan araçlara kaskolarının yaptırıldığı, ayrıca araç takip sistemi kurulması gerekirken söz konusu sistemin kurulmadığı araçlar için de sözleşme süresinin sona ermesi nedeniyle tamamlanmış olan ihale dosyalarında yüklenicinin alacaklarından tenzilata gidildiği, sözleşmesi devam etmekte olan ihale dosyası için ise yükleniciye ihtar çekildiği belirtildiğinden bu aşamada önerilecek başka bir husus bulunmamaktadır. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.