Karar Künyesi
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesine ait yapım işlerinin genelinde mevzuata aykırı olarak yapılan proje değişikliğinden kaynaklı iş artışlarına gidildiği görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin c bendinde;
“Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur” denilmekte,” anahtar teslim götürü bedel sözleşme” ise Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nde; uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için yüklenicinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılan
sözleşmeyi ifade eder, şeklinde tanımlanmaktadır.
Buna göre, anahtar teslim götürü bedel sözleşme düzenleyebilmek için yapının her ayrıntısını gösteren uygulama projesinin olması gerektiği anlaşılmakta, bir başka ifadeyle ön veya kesin proje üzerinden anahtar teslim götürü bedel teklif alma imkanı bulunmamaktadır.
Uygulama projesi ile gerekli bütün etüd ve teknik araştırmalar yapılarak, fen ve sanat kurallarının gerektirdiği her ayrıntı tespit edilmektedir. Uygulama projeleri esas olarak işi değişmez biçimde ve bütün boyutlarıyla tanımlayabilecek nitelikte olmak zorundadır. Zira işin yürütülmesi sırasında muhtemel bir proje değişikliği var ise bu durum ön veya kesin proje üzerinden teklif almayı gerektirecektir.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 24’üncü maddesinde;
“Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;
Sözleşmeye esas proje içinde kalması,
İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,
Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin
% 10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir.” hükümleri yer almaktadır.
Kanun’un amaçladığı proje disiplini gereği ihale dökümanındaki teknik içerikli belgelerin (proje, teknik şartname, mahal listesi) taşıdığı eksik ve yanlışlar ihale öncesi süreçte zeyilname ile düzeltilebilecektir. Yukarıda yer alan madde metnine göre, sözleşme imzalandıktan sonra yapım işinde iş artışı yapılabilmesi için bu durumun öngörülememiş olması gerekmektedir. Bu koşulun dışında, artışa konu iş sözleşmeye esas proje içinde kalmalı ve değişiklik yapılması zorunlu olmalıdır. Yani iş artışı yapılmaksızın yapının tamamlanmasının teknik olarak imkansız olması ve bu durumun sözleşmenin başında öngörülememiş olması şarttır. Teknik dökümanlar hazırlanırken gösterilen özene rağmen işin devamı sırasında ilave iş ihtiyacı doğarsa İdare bunu aynı yükleniciye yaptırabilecektir.
Ancak İdare yapım işlerine bakıldığında, proje değişikliği suretiyle yapılan iş artışlarının büyük çoğunlukla kullanılan yapı malzemelerinin değiştirilmesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Söz konusu malzeme değişikliklerinin yasal iş artışı kapsamına girebilmesi için öngörülen malzemenin kullanımın yapının tamamlanmasına engel olması veya proje değişikliği ile istenen malzemenin ihale tarihi itibariyle üretimi bulunmayan yani yenilik getiren( ekonomik veya teknolojik değer katan) bir yapı malzemesi olması gerekmektedir. Bunların dışındaki gerekçeler mevzuata göre kabul edilebilir mahiyette değildir. Örneğin; zeminde kullanılacak kaplama malzemesinin istenen taşıma mukavemetine sahip olmaması, dış cephe malzemesinin bölgesel mimariye uygun olmaması veya kullanılacak aydınlatma ekipmanlarının estetik olarak güzel görünmemesi proje değişikliği yapılarak iş artışına gidilmesine gerekçe gösterilmeyecektir. Zira bu durumlar ihale öncesi süreçte öngörülebilir niteliktedir. Aynı zamanda bu değişiklikler sözleşmeye esas proje içerisinde kalma koşulunu ihlal etmektedir.
Yukarıda yer alan açıklamalar doğrultusunda denetim ekibimizce anahtar teslim götürü bedel ile sözleşmeye bağlanan işlerden;
-Ulaştırma Daire Başkanlığı İdare Binası ve Atölye Yapım İşi,
-Siverek Kültür Merkezi Yapım İşi,
-İkiz Yüzme Havuzu Yapım İşi,
-Fuar Merkezi Yapım İşi,
incelenmiş, ihale öncesinde öngörülebilir nitelikte ve zorunlu olmayan değişikliklerin iş artışı kapsamında yüklenicilere yaptırıldığı görülmüştür. İşlerin tamamında mimari veya statik projeler değiştirilmiş ve bu kapsamda mevzuattaki yasal sınır olan sözleşme bedelinin yüzde onuna varan iş artışları yapılmıştır. İncelenen bütün yapım işlerinde bu durumun olduğu göz önüne alındığında söz konusu uygulamanın harcama birimlerince teamül haline getirildiği anlaşılmaktadır.
Sonuç olarak; anahtar teslim götürü bedel işlerde istekliler mevcut ihale dökümanına göre teklif vermektedirler. İhale kapsamında olmayan bir imalatın proje değişikliği ile yaptırılması, ihale sürecinde rekabete ve yarışmaya konu olan imalat veya işin bu şartları taşımaksızın yükleniciye yaptırılmasına sebep olmaktadır. İhale dökümanında tarif edilen iş ile fiilen gerçekleştirilecek işin aynı olması rekabet, saydamlık, ihtiyacın uygun şartlarla
karşılanması ve kaynakların verimli kullanımı ilkelerinin gereğidir. Kamu idaresi görevlileri uygulama projelerinin her türlü özeni gösterilerek hazırlanmasından sorumludur. İlgili birimlerdeki proje müellifleri, kontrol teşkilatları ve diğer sorumluların projelerin tasarlanması ve uygulanmasında bu hususlara riayet etmesi ve yapılacak proje değişikliklerinde mevzuatın belirlediği sınırlar içerisinde kalınması sağlanmalıdır.
Kamu idaresi cevabında; “Ulaşım daire başkanlığı İşleri İçin; "Ulaşım daire başkanlığı olarak ihale öncesinde mümkün mertebe ihtiyaca yönelik en doğru projenin yapılması için çaba sarf edilmektedir. Ancak yapım esnasında öngörülmeyen durumlarda işin aslını değiştirmeden ve rekabeti bozmayacak derecede basit ve küçük proje değişiklikleri yapılmaktadır. Bundan sonraki projelerde her türlü özen gösterilerek hazırlanacaktır. Projelerin tasarlanması ve uygulanmasında bulguda bahsedilen konulara daha özenle riayet edilecektir. Yapılacak proje değişikliklerinde mevzuatı belirlediği sınırlar içerisinde kalınması titizlikle sağlanacaktır.” denilmekte,
Fen İşleri Daire Başkanlığı İşleri İçin; Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesine ait yapım işlerinin genelinde mevzuata aykırı olarak yapılan proje değişikliklerinden kaynaklı iş artışlarına gidildiği görülmüştür,
4734 sayılı Kamu ihale Kanununun 62. maddesi e bendinde;
" uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur." denilmekte.
Yapının her safhasını gösteren uygulama projeleri ve mahal listeleri olması zorunludur, ifadesi gereğince ihalesi yapıldıktan sonra uygulama yapılabilmesi için tarafımıza gelen dosya ve eklerinde detay eksikliği, uygun olmayan imalatlar ile bazı imalatların Fen ve sanat kuralarına göre uygulanabilirliği olmadığından gerekçe raporları belirtilerek revize projeler yapılıp, Başkanlık onayı alındıktan sonra Revize Projeler uygulanmaktadır. Kısmen bazı projelerimizde Etüd Proje Daire Başkanlığının hazırlamış olduğu projelerde ihale öncesi eksik belge ve bilgiler olmuştur. Kontrollüğümüzce tamamlatılması zorunlu olması Fen ve sanat kuralları çerçevesinde zaruriyetten dolayı keşif artışına gidilmiş yapım işlerimiz olmuştur. Bu konuda ekte sunulan keşif artış ve azalış Başkanlık Olurlarından sonra alınan onay sonucuna göre imalatlar yapılıp karara bağlanmıştır.
4735 Sayılı Kamu ihale sözleşmeleri Kanunu'nun 24. maddesinde;
"mal ve hizmet alımları ile yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeni ile bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;
sözleşmeye esas proje içinde kalması,
idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasına teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması, şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin % 10 nuna, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20' sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir." hükümleri yer almaktadır.
İhale öncesi düzeltilmeye imkan olmayan işlerimizde ilgili kanun gereği artış ve azalışlar yapılmıştır.
Kontrol Teşkilatımızca denetimi yapılan;
Siverek Kültür Merkezi, İkiz Yüzme Havuzu, Fuar Merkezi ve 11 Nisan Camii Yapım İşlerinde; keşif artış olurları alınmış olup, Fen ve Sanat Kuralları çerçevesinde gerekli revize ve artış, azalışlar yapılmıştır. Yapılan bu zorunlu değişiklikler idareyi ileride telafisi zor olacak olan hataları en aza indirmek için kontrollüğümüzce idare onayı da alınarak, İdareyi daha fazla külfete sokmadan yapılması için Kontrollük teşkilatımız gereken özeni göstermiştir. Yapılan değişikliklerde yükleniciye herhangi bir çıkar sağlanmamış olup, kamu yararı sürekli ön planda tutulmuştur. Bundan sonra belirtilen hususlara daha çok riayet edilip, gerekli hassasiyet gösterilecektir.” denilmektedir.
Sonuç olarak Kamu İdaresi göndermiş olduğu cevapta bulgumuza iştirak ettiğini belirtse de iş artışlarının mevzuat dahilinde yapıldığı belirtilmektedir.
Bulgumuzda da net bir şekilde ifade edildiği üzere, anahtar teslim götürü bedel işlerde iş artışı pek tabi yapılabilecektir. Ancak Kamu İdaresince projelerde yapılan iş artışları "öngörülmeyen durum" şartını taşımamaktadır.
Eleştiri konusu yapılan proje değişikliklerinin etüd proje daire başkanlığı projeleri olduğu beyan edilmektedir. O halde, bahsi geçen daire başkanlığı ile diğer daire başkanlıklarının proje hazırlama sürecinde koordineli olarak çalışması gerekmektedir.
Söz konusu uygulamalar müteakip denetim döneminde tekrar kontrol edilecektir.