Şirketin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile istisnaya tabi tutulan mal ve hizmet alımlarına ilişkin usul ve esaslarının olmadığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin (g) bendinde; belediye şirketlerinin de içinde bulunduğu kuruluşların, ticarî ve sınaî faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları yaklaşık

maliyeti ve sözleşme bedeli 2022 yılı için 33.494.082,00 TL’yi aşmayan mal veya hizmet alımları, ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri haricinde bu Kanun’dan istisna edilmiştir.

Aynı Kanun’un 60’ıncı maddesinin son fıkrasında; “5’inci maddede belirtilen ilkelere ve 62’nci maddede belirtilen kurallara aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında da yukarıda belirtilen müeyyideler uygulanır.” düzenlemesi yer almaktadır. Kanun’un 60’ıncı maddesinin atıfta bulunduğu 5’inci maddesinde ise idarelerin, bu Kanun’a göre yapacakları ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu; aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerinin bir arada ihale edilemeyeceği, eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bu çerçevede, 3’üncü maddeye göre istisna tutulan alımlarla ilgili olarak, 4734 sayılı Kanun’da esas ve usullerin belirlenmesine ilişkin açık emredici bir düzenleme yer almamış olmasına rağmen, Kanun’un temel ilkelerine, yasak ve ceza hükümleri ile 62’nci maddede yer alan hususlara uyulması zorunluluğu doğmakta ve bu kapsamda temin edilecek ihtiyaçlar için esas ve usul belirlenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Bununla beraber 4964 sayılı Kanun’un geçici 1’inci maddesinin ikinci fıkrasındaki; “4734 sayılı Kanunun 3’üncü ve geçici 4’üncü maddelerinde bu Kanunla yapılan değişikliklerden dolayı hazırlanması ve yürürlüğe konulması gereken esas ve usuller, bu Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren otuz gün içinde hazırlanır ve yürürlüğe konulur. Bu düzenlemelerin yayımlanmasına kadar idareler, 4734 sayılı Kanun’un bu Kanunla değiştirilmeden önce yürürlükte bulunan 3’üncü ve geçici 4’üncü maddeleri gereği hazırlanan ve yürürlüğe konulan esas ve usulleri uygulamaya devam ederler.” ifadesi ile 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesine göre istisna tutulan alımlarla ilgili esas ve usullerin belirlenmesine cevaz verilmektedir.

Kamu idaresi cevabında özetle; mahalli idare şirketleri için istisna kapsamında yapılacak alımlar için esas ve usul belirleme zorunluluğu getirilmediğinden söz konusu alımlar için herhangi bir düzenleme yapılmadığı ve Şirket tarafından istisna kapsamında gerçekleştirilen alımların, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na paralel olarak yapıldığı belirtilmiştir. Ancak yukarıda da ifade edildiği üzere, istisna kapsamına alınan söz konusu mal veya hizmet alımlarının tamamen Şirket yönetiminin inisiyatifinde kaldığı, herhangi bir usul ve esas belirlenmeden işlerin yürütüldüğü anlaşılmıştır.

Mahalli idareler tarafından kurulan şirketler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi sermaye şirketleridir. Bu şirketler, belediyelerin tüzel kişiliğinden ayrı ve bağımsız özel hukuk tüzel kişileridir. Belediye şirketlerine, kamu tüzel kişiliği kazandıran ya da söz konusu şirketlere kamusal yetki ve ayrıcalık tanıyan herhangi bir mevzuat düzenlemesi yoktur. Ancak, şirketlerin ortaklarının belediyeler olması ve dolayısıyla kamu kaynağı kullanmaları nedeniyle, kamu kurumları için geçerli olan bazı usul ve kurallar belediye şirketleri için de kabul edilmiştir. Diğer bir ifadeyle belediye şirketleri, bağımsız bütçeli ve tüzel kişiliği haiz olmak üzere özel hukuk hükümlerine göre faaliyet göstermekle birlikte, belli hususlarda kamu kurumları için geçerli olan usul ve kurallara tabidir.

Bu çerçevede; Şirketin, istisna kapsamına alınan mal ve hizmet alımlarını serbest olarak değil belli usul ve esaslara bağlayacak bir yönetmelik çıkararak yürütmesinin uygun ve yararlı olacağı değerlendirilmektedir.