Şirketin, kültürel etkinlikler ve tanıtım amaçlı muhtelif organizasyonların yürütülmesi konulu İBB’den üç farklı ihale kapsamında almış olduğu işlerin bazı kısımlarını, ihale mevzuatı dışına çıkacak şekilde parçalara bölerek alt yüklenicilere yaptırdığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3’üncü maddesinin (g) beninde; belediye iştiraklerinin de içinde bulunduğu Kanunda sayılan kuruluşların, ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları, Hazine garantisi veya doğrudan bütçenin transfer tertibinden aktarma yapmak suretiyle finanse edilenler dışındaki yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli 2022 yılı için 33.494.082,00 TL’yi aşmayan mal veya hizmet alımlarının ihale mevzuatından istisna tutulduğu belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 4.3.3’üncü maddesinde ise, idarelerin 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddenin (g) bendi kapsamında gerçekleştirecekleri ve yıllık planlama yapılabilen (yıl boyunca alınması gereken) mal ve hizmet alımlarına ilişkin değerlendirmenin, bu mal ve hizmetlerin yıllık toplam yaklaşık maliyeti dikkate alınarak yapılacağı ve bu çerçevede söz konusu alımların anılan bent kapsamında yapılıp yapılmayacağına karar verileceği, dolayısıyla planlanabilen yıllık ihtiyaçların bu bent kapsamında gerçekleştirmek amacıyla bölünmesinin Kanuna açık aykırılık oluşturacağı ifade edilmiştir.

Buna göre, Şirketin, ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacağı 33.494.082,00 TL’yi aşmayan mal ve hizmet alımlarını, piyasadan ihale yapmaksızın karşılayabileceği, ancak alım tutarlarının belirtilen limitin altında kalmasını temin amacıyla alımların parçalara bölünemeyeceği anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemede, yaklaşık maliyeti toplam 429.764.125,00 TL işin, ihale yapılmak suretiyle gerçekleştirilmesi gerekirken, teknik şartnameleri kısımlara ayrılarak, aynı firmaların davet edilmesi ve sonucunda aynı firmalarla sözleşme yapılmak suretiyle, istisna kapsamında gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

Aşağıdaki tabloda detayları görüleceği üzere, aynı gruplarda yer alan her bir işe üçer firma davet edilmiş; davet edilen firmaların en az ikisi, bazen de üçü aynı firma olacak şekilde seçilmiş ve aynı gün ya da birer gün aralıklarla yapılan alımlarla, aynı firmalarla sözleşme imzalanmıştır.

Tablo 7: Aynı Nitelikte Olup Parçalara Bölünen İşler

Alımı yapılan işlerin etkinliklere yönelik teknik işler olması ve alımlara aynı firmaların davet edilmesi, bu işlerin arasında doğal bağlantı olduğunu ve aynı firmalar tarafından tek sözleşme ile gerçekleştirilebileceğini göstermektedir. İşlerin aynı tarihte yapılan farklı alımlarla aynı firmalara gördürülmesi, açık ihale ile gerçekleştirilmesi gereken hizmet alımlarının, rekabetten uzak şekilde istisna kapsamında belirli firmalardan alınması anlamına gelmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından; alt yüklenicilere yaptırılan işlerin, İBB’den alınan işlerin idari şartnamelerinde yer alan düzenlemeler kapsamında yaptırıldığı, bu düzenlemelerde sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin İdarenin onayına sunulmasının istediği, kesinleşen ihale kararından sonra 10 günlük itiraz süresi bulunduğu, itiraz süresinin bitiminde İdarenin istekliyi sözleşmeye davet ettiği, istekli konumundaki Şirketin 10 gün içinde sözleşme imzalamak zorunda olduğu, alt yüklenici çalıştırılmasının istenmesi durumunda yüklenici sıfatındaki Şirketin bu aşamada en fazla 20 günlük süre içinde alt yüklenicilerini belirleyip, sözleşmelerini imzalayarak İdarenin onayına

sunması gerektiği, açık ihalelerde ilan sürelerinin 21 gün ve üzerinde olması ile 10 günlük itiraz süresi dikkate alındığında bu süre zarfında açık ihale yapılarak alt yüklenici belirlenemeyeceği ifade edilmiştir.

Ancak, Şirket her ne kadar İBB’den aldığı ihaleler kapsamında 20 gün içerisinde alt yüklenicileri belirleyip onaya sunması gerektiğini ve bu nedenle alt yüklenicileri açık ihale yaparak belirleyemeyeceğini belirtse de, İBB tarafından yapılan ihalelere, kendisinin ihale mevzuatına tabi olduğunu bilerek teklif vermektedir. Dolayısıyla istisna limiti üzeri alımlarda 4734 sayılı Kanuna tabi olduğunu bilerek teklif verdikten sonra, bu süre zarfında açık ihale yapamayacağını belirterek, zorunlu olarak ihale yapmaksızın alım yoluna gittiğini ifade etmesi, alımları mevzuata uygun hale getirmemektedir. Dolayısıyla Şirketin tabi olduğu mevzuat kapsamında gerçekleştiremeyeceği işlere teklif vermemesi gerekmektedir.

Şirket tarafından ayrıca, alımların mevcut süre ve tanınan istisna sınırları içinde kalmak suretiyle gerçekleştirildiği ifade edilmiştir.

Ancak tabloda yer alan verilerden anlaşılacağı ve Bulgunun konusu olduğu üzere, Şirket alımların istisna limitleri kapsamında gerçekleşmesini, aynı nitelikteki alımların parçalara bölünmesi suretiyle sağlamıştır.

Şirket ayrıca, alım konusu işlerin dikkatle incelenmesi durumunda farklı sektör ve alanları ilgilendiren konular olduğunu, bu nedenle ihalelerin bölünmesindeki temel gerekçenin, sektör ve alan farklılıkları olduğunu, her ne kadar Bulguda kalem benzerlikleri olduğu belirtilse de her üç ana ihale işinin niteliklerinin ve kapsamlarının birbirinden farklı olduğunu; Halkla İlişkiler Müdürlüğü’nün yapmış olduğu ihalenin açılış törenleri, kapanış törenleri, temel atma törenleri, anma törenleri vb. kültürel olmayan ve daha ziyade resmi içerikli organizasyonları kapsadığını, Kültür Etkinlikleri Müdürlüğü’nün yapmış olduğu ihalenin ise tamamen kültür ve medeniyetin tanıtımı, yaygınlaştırılması ve geliştirilmesine yönelik kültürel organizasyonlar olduğunu, bu nedenle, İBB’den alınan ihalelerin temel bölünme nedeninin, organizasyon işlerinin farklı alan ve sektörleri ilgilendiren konulardan oluşması olduğunu, kaldı ki, her iki müdürlüğün aynı anda ve aynı tarihte ihaleye çıkmadığını, alınan bir ihalenin alt yüklenicileri belirlenirken, henüz çıkılmamış ve alınma garantisi olmayan bir ihalenin kalemlerinin birleştirilerek alt yüklenici belirlenmesi yoluna gidilmesinin mümkün olmadığını, bu nedenle farklı müdürlüklerin farklı tarihlerde yaptığı ihaleler neticesinde yapılacak alt yüklenici ihalelerinin birleştirerek grup yaklaşık maliyet toplamı ile toplam yaklaşık maliyet toplamı belirlenmesinin ve bulunan 429.764.125,00 TL toplam tutar üzerinden istisna alım limiti

kıyaslaması yapılmasının ve tek ihale yapılması gerektiği kanaatine varılmasının Kanuna uygun olarak yapılan üst ihalelere ve Şirketçe yapılan ihalelerin niteliğine uygun düşmeyeceğini belirtmiştir.

Ancak yine yukarıda yer verilen tabloda görüleceği üzere istisna kapsamında yapılıp yaklaşık maliyetleri toplamı limitlerin üzerinde olan alımlar, grupları itibarıyla aynı ana işe ilişkin işlerdir. Başka bir deyişle, üç farklı ana iş grubunda olan işlerin altında alımı yapılan işler, başka bir ana iş grubunda yer alan işlerle ilişkilendirilerek birlikte ihale kapsamında alınmaları gerektiği ifade edilmemiştir. Diğer taraftan aynı ana iş kapsamında olsa dahi birlikte ihale edilemeyecek ya da aynı firmadan tedarik edilemeyecek hizmetler olabileceğinden, her bir iş bazında şartnameler incelenmiş olup, gruplandırma teknik şartnameleri aynı ya da büyük ölçüde benzer işler dikkate alınarak yapılmıştır. Ayrıca, yukarıda belirtildiği üzere birlikte gruplandırılan işlerde davet edilen firmaların en az ikisinin, bazen de üçünün aynı firma olacak şekilde seçilmesi ve alımların aynı gün ya da birer gün aralıklarla yapılması, bu alımların birleştirilerek yapılabileceğine ayrıca karine oluşturmaktadır. Bu itibarla ihale kapsamında yapılması gerekirken istisna kapsamında alındığı belirtilen yaklaşık maliyeti 429.764.125,00 TL işin, tek bir ihale yapılarak birlikte ihale edilmesi gereken işler olduğu söylenmemekte; Bu tutar, aynı ana iş grubu içerisinde olup, aynı ya da benzer iş kalemlerini içeren ve aynı tarihli olan alımlardan ihalesiz gerçekleştirilenlerin toplam tutarını ifade etmektedir. Dolayısıyla Bulguda 429.764.125,00 TL alımın tek bir ihale ile gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edilmemekte, tabloda yer alan gruplandırmada olduğu gibi 8 farklı alım kapsamında ihale edilmesi gerektiği belirtilmektedir.

Şirket, alımların davet usulü yapılmasının diğer bir nedeninin işlerin gerçekleştirilme sıhhatinin sağlanabilmesi olduğunu; istisna kapsamındaki davet usulü ihalelerde, Şirketin kendi çıkartmış olduğu ihale satın alma prosedürüne uygun olarak, alım konusu iş ile ilgili Şirketin mal tedarikçisi / hizmet sunucusu / yapım müteahhidi portföyünden veya piyasada konusunda yetkinliği bilinen firmalar arasından belirlenen en az üç firmanın davet edildiğini, bu firmalardan teklif alınmak suretiyle alt yüklenicinin belirlenmesi yoluna gidildiğini, bu yöntemin Kamu İhale Kanununca da benimsenen bir yöntem olduğunu ifade etmiştir.

Ancak 4734 sayılı Kanunda, idarelerin onaylı listelerini belirlemeleri ve ihale kapsamında olan işleri bu firmalardan rekabetten uzak almaları şeklinde bir usul bulunmamaktadır. Kaldı ki Şirket alt yüklenicileri ihale yoluyla belirlediğini ifade etse de, ilan yapılmaksızın çağırılan üç firmadan teklif alınması 4374 sayılı Kanun kapsamında ihale

sayılmamakta ve bu yöntem sektörde olan ve yeterliliğe sahip diğer firmaların alımlara teklif vermesini engellemektedir.

Şirket ayrıca, müşterisi durumunda bulunan İBB gibi kurumların toplumsal ağırlığı olan kurumlar olduğunu ve bu nedenle işlerin bölünmesinde dikkate alınan bir diğer hususun risklerin azaltılması olduğunu, işin çok büyük bir kısmının tek bir alt yükleniciye verilmesinin ve o alt yüklenici ile ilgili bir problemin oluşmasının, işin önemli bir kısmını aksatacağını, organizasyonlar esnasında meydana gelebilecek bir aksamanın telafisi imkânsız sonuçlar doğurabileceğini, sözleşmelerde ceza ve fesih maddelerinin olmasının da böyle ağır sonuçların etkilerini ortadan kaldırmayacağını ifade etmiştir.

Ancak 4734 sayılı Kanun’da alımların risklerin azaltılması amacıyla parçalara bölünerek ihalesiz alınması şeklinde bir istisna bulunmamaktadır. Ayrıca alımı yapan İdarelerin kurumsal ya da toplumsal ağırlığı olan kurumlar olmaları gibi nedenler alımların ihale kapsamı dışına çıkartılması için hukuki bir gerekçe sayılmamaktadır. Diğer taraftan anılan Kanun, alımlarda oluşabilecek risklerin azaltılması amacıyla şartnamelerde yeterlilik kuralları düzenlenmesi gibi önlemleri öngörmektedir.

Sonuç olarak Şirketin, yukarıda belirtilen ve aynı firmalar davet edilerek, aynı ya da yakın tarihlerde gerçekleştirilen ve şartname hükümleri büyük ölçüde benzer olan hizmet alımlarını, parçalara bölünmeden açık ihale ile temin etmesi ya da tabi olduğu 4734 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştiremeyeceği işlere teklif vermemesi gerekmektedir.