İdare taşınmazlarının değer tespit çalışmalarının mevzuatın öngördüğü biçimde yapılmadığı, bu nedenle muhasebe kayıtlarının gerçeği yansıtacak şekilde güncellenmediği ve taşınmaz bilgilerini içeren formların ve icmal cetvellerinin oluşturulmadığı görülmüştür.

Taşınmazların yönetimi 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 44, 45, 47 ve 60’ıncı maddelerinde düzenlenmiştir. Hazine ve Maliye Bakanlığınca; 5018 sayılı Kanun’un 44, 45 ve 60’ıncı maddelerine dayanılarak Kanun kapsamında olan kurum ve kuruluşların mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmallerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik çıkarılmıştır.

Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in 1’inci maddesinde, Yönetmelik’in amacının; genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı ve Kanun kapsamında olan kurum ve kuruluşların mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmal cetvellerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiş ve diğer maddelerinde ise kamu idarelerinin tasarrufunda bulunan taşınmazların kaydına ve buna ilişkin cetvellerin tutulmasına ilişkin usul ve esaslar ile bu işlerle ilgili görev, yetki ve sorumluluklar belirlenmiştir.

Anılan Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5’inci maddesine göre kamu idareleri, mevcutlarla birlikte içinde bulunulan yılda çeşitli yollarla edinilen ve elden çıkarılan taşınmazlarını, miktar ve değer olarak takip etmek amacıyla kayıt altına alacaklardır. Taşınmazların hangi değerler üzerinden kayıt altına alınacağı ise yine 5’inci maddede açıklanmış olup buna göre; tapuda kayıtlı olan taşınmazların maliyet bedeli ile, bu taşınmazlardan maliyet bedeli belirlenemeyenlerin ise rayiç değer üzerinden kayıtlara alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Mezkûr Yönetmelik’in “Kayıt şekli” başlıklı 7’nci maddesinde ise; kamu idarelerinin taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimlerince İdarenin taşınmazlarının; bu Yönetmelik eklerinde bulunan ilgili formlarda yer alan bilgileri içerecek şekilde bilgisayar ortamında veya deftere yazarak kaydını tutacakları ve taşınmaz icmal cetvelleri hazırlanmak üzere mali hizmetler birimine gönderecekleri, mali hizmetler biriminin de bu formları konsolide ederek yine bu Yönetmeliğin ekinde bulunan örneğe uygun şekilde taşınmaz icmal cetvellerini

oluşturacakları belirtilmiştir.

Yine Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in geçici 1’inci maddesinde aynen;

1. Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasına göre maliyet bedeli veya rayiç değerleri üzerinden muhasebe kayıtlarına alınması gereken taşınmazlar bu değerler üzerinden kayıtlara alınıncaya kadar emlak vergi değerleri üzerinden ve aşağıdaki şekilde kayıtlara alınır:

   1. Taşınmazların fiili envanteri emlak vergi değerleri üzerinden kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimlerince, mevcut kullanım şekilleri esas alınarak en geç 30/9/2014 tarihine kadar tamamlanır ve bu Yönetmelik ekinde yer alan formlara ve icmal cetvellerine kaydedilir.

   2. Fiili envanteri yapılan taşınmazlara ait bilgiler muhasebe kayıtları yapılmak üzere ilgili muhasebe birimlerine verilir. Muhasebe birimleri, kayıtlı taşınmazları ilgili hesaplardan 1/10/2014 tarihi itibarıyla çıkarır ve aynı tarihte fiili envanter bilgileri üzerinden muhasebe kayıtlarını yapar.

2. Yönetmeliğin 5 inci maddesine göre yapılması gereken işlemler 31/12/2017 tarihine kadar tamamlanır.”

Denilmektedir.

Yapılan incelemede; İdare tarafından 2020 yılında envanter çalışması yapılarak taşınmazların miktar olarak tespitinin yapıldığı, ancak bu taşınmazları maliyet bedeli bilinen ve maliyet bedeli bilinmeyen şeklinde ayırt edilmeksizin Yönetmelik hükmüne aykırı olarak olarak emlak vergisi değeri üzerinden değerlemeye tabi tutulduğu, maliyet bedeli bilinmeyenlerin rayiç değerlerinin belirlenmediği, bu kapsamda mali hizmetler birimi tarafından kayıtlarda değerleri tahmini olarak yer alan arsaların, Yönetmelik’in geçici birinci maddesinde belirtilen şekilde yeni değerleri ile kaydetmek üzere kayıtlardan çıkarılmadığı, tespit edilen emlak vergisi değerlerinin bu değerlerin üzerine eklendiği, binalara yönelik ise herhangi bir işlem yapılmadığı görülmüştür.

Aynı zamanda İdare taşınmazlarının Yönetmelik ekinde yer alan formlarda yer alan bilgileri içerecek şekilde tasniflenmediği ve bu kapsamda mali hizmetler birimi tarafından da taşınmaz icmal cetvellerinin oluşturulmadığı anlaşılmıştır.

İdare tarafından yapılması gereken işlemler şu şekilde olmalıdır:

Öncelikle tapuda kayıtlı olan taşınmazlarından maliyet bedeli bilinenler maliyet bedeli üzerinden, maliyet bedeli bilinmeyenler ise rayiç değeri üzerinden kayıtlara alınmalıdır.

Ancak söz konusu taşınmazlardan maliyet bedeli ve rayiç değeri tespit edilemeyenler var ise bunlar iz bedeli üzerinden kaydedilmelidir.

Yine tapuda kayıtlı olmayan taşınmazlardan; sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaç için kullanılanlar; orta malları ve genel hizmet alanları iz bedeli üzerinden kayıtlara alınmalıdır.

Bununla birlikte İdare taşınmazları, tapuda kayıtlı olan, tapuda kayıtlı olmayan, orta malları ve genel hizmetleri alanları şeklinde Yönetmelik ekinde yer alan formlara kaydedilmeli ve mali hizmetler birimi tarafından bu formlar konsolide edilerek taşınmaz icmal cetvelleri oluşturulmalıdır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; yazılım programı değişikliği nedeniyle taşınmazlara ilişkin envanter çalışmasının 2022 yılı içinde tamamlanamadığı, 2023 yılında söz konusu eksikliğin giderileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak yukarıda bahsedilen hususlar nedeniyle; İdarenin 2022 bilançosunda en az, tapuda kayıtlı olan taşınmazların gerçeğe uygun değeri (rayiç değeri) ile emlak değerleri arasındaki fark kadar 250-Arazi ve Arsalar Hesabı, 251-Yeraltı ve Yer Üstü Düzenleri Hesabı ve 252-Binalar Hesabında hataya sebebiyet verilmiştir.