İdarenin görev ve sorumluluk alanında bulunan sokaklarda, belediye şirketi tarafından 2013 yılından beri yol üzeri otopark işletmeciliği yapılmasına rağmen ecrimisil tahsilatının yapılmadığı ve tahliye işlemlerinin başlatılmadığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve İlçe Belediyelerinin Görev ve Sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek yetkileri büyükşehir belediyelerine verilmiştir.

5216 sayılı Kanun’un 8’inci ve 9’uncu maddelerine dayanılarak çıkarılan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin Ulaşım Koordinasyon Merkezinin (UKOME) görev ve yetkilerinin düzenlendiği 18’inci maddesinde de yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerini tespit etme görevi UKOME’ye verilmiştir.

Anılan Kanun’un 7’nci maddesinin üçüncü fıkrasında, büyükşehir ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri düzenlenmiş ve bu fıkranın (a) bendinde; kanunlarla münhasıran büyükşehir belediyesine verilen görevler ile birinci fıkrada sayılanlar dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak ilçe belediyelerine tevdi edilmiştir. Yine üçüncü fıkranın (d) bendinde 7261 sayılı Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 29’uncu maddesiyle yapılan değişiklikle; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek yetkileri ilçe belediyelerine de verilmiştir.

Bahsi geçen yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, yol üzeri araç park yerlerini tespit etme ve bu yerler üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi münhasıran büyükşehir belediyelerine verildiğinden ne ilçe belediyesinin ne de herhangi bir gerçek veya tüzel kişinin yol üzeri araç park işletmeciliği yapabilmesi kanunen mümkün değildir. Diğer bir deyişle ana arter-ara arter ayrımı yapılmaksızın, ilçe belediyesinin hüküm ve tasarrufunda bulunup bulunulmadığına bakılmaksızın yol üzeri araç park yerlerini belirleme yetkisi büyükşehir belediyelerindedir.

İstanbul sınırları içinde bir yerin yol üstü otopark olarak düzenlenmesi için UKOME kararının alınması gerekmektedir. Ayrıca UKOME tarafından belirlenen bu yerler, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi kararları gereği sermayesinin büyük kısmı Büyükşehir Belediyesine ait olan İSPARK A.Ş. tarafından işletilmektedir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Ecrimisil ve Tahliye” başlıklı 75’inci maddesinde; Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malların gerçek ve tüzel kişilerce işgali üzerine, fuzuli şagilden ecrimisil isteneceği, ayrıca işgal edilen taşınmaz malın, idarenin talebi üzerine bulunduğu yer mülki amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek idareye teslim edileceği belirtilmiştir. Ayrıca 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde; 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Yol üzeri araç park yerlerini tespit etme yetkisi ve bu yerleri işletme, işlettirme veya kiraya verme yetkisi büyükşehir belediyesine verilen görevler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla henüz büyükşehir belediyesi tarafından yol üzeri araç park yeri olarak belirlenmeyen fakat ilçe belediyesinin görev ve sorumluluğuna bırakılan alanlarda gerçekleştirilen, hukuki dayanaktan yoksun olan yol üzeri otopark işletmeciliğinin meydana

getirdiği işgalin sonlandırılması ve bu işgalden dolayı İdarenin ecrimisil tahsil etmesi gerekmektedir. Bu itibarla ilçe belediyesinin hüküm ve tasarrufunda olan alanlarda gerçekleşen her türlü işgali ortadan kaldırma ve ecrimisil alma hakkı yine ilçe belediyesine ait olacaktır.

Belediye şirketi olan Kasdaş Kadıköy Sağlık Turizm Eğitim Çevre Temizliği Otopark Hizmetleri İnşaat Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’nden alınan verilere göre; 2013 yılından itibaren Kadıköy ilçesinde toplam 89 sokakta yol üzeri otopark işletmeciliği yapıldığı, 30.701.559,66 TL’si 2022 yılına ait olmak üzere bu faaliyetin başladığı tarihten 31.12.2022 tarihine kadar toplam 131.213.808,27 TL gelir edildiği ancak İdare tarafından bu dönemlerde ecrimisil ve tahliye işlemlerinin gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında yol üstü otopark uygulamasının İdareye devrine yönelik talebin İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından reddedildiği, yol üzeri otopark uygulamalarında yetki ve sorumluluğun büyükşehir belediyesinde olduğu ve bu nedenle ecrimisil uygulamasının da aynı kurum tarafından yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Ancak ilçe belediyesinin hüküm ve tasarrufu altında olup yol üzeri otopark yeri olarak belirlenmeyen yerlerde gerçekleştirilen hukuka aykırı faaliyetlerin sonlandırılmasından ilçe belediyesi sorumludur. İdare şirketi KASDAŞ tarafından işletilen bu yerler ile ilgili olarak UKOME tarafından alınan bir karar olsaydı İdarenin bu işgalin kaldırılması hususunda yetki ve sorumluluğun İBB veya iştiraki olan İSPARK’a ait olacağı yönündeki değerlendirmesi kabul edilebilirdi. Ne var ki UKOME tarafından bahsi geçen yerler ile ilgili alınmış herhangi bir karar bulunmamaktadır. Dolayısıyla yol üzeri otoparklardaki yetki ve sorumluluk noktasında belirleyici olan UKOME kararı olmadığından İBB’nin bu konuda sorumluluğu bulunmamaktadır.

UKOME tarafından yol üzeri araç park yeri olarak belirlenmediği sürece, ilçe belediyesinin hüküm ve tasarrufu altında bulunan, özel mülkiyete konu olmayan, tescil dışı alanlardan biri olan yollar üzerinde gerçekleştirilen işgal dolayısıyla İdare tarafından fuzuli şagil konumundaki belediye şirketi adına geçmiş dönemler de göz önünde bulundurularak ecrimisil tahakkuk ettirilmesi ve söz konusu işgalin sonlandırılmasına yönelik çalışmaların başlatılması gerekmektedir.