İdarenin hizmet araç kiralama ihalesinde şartnamelerde yer alan bazı hükümlerin İdareyi zarara uğrattığı görülmüştür.

İdarenin 05.06.2023 tarih ve 888 sayılı Yönetim Kurulu Kararına istinaden İZSU Genel Müdürlüğü Görev Alanı İçerisinde Saha İşlerinin Gerçekleştirilmesinde Fiilen Arazide

Kullanılmakta Olan Hizmet Araçlarının Kiralanması işi 242.326.060,00 TL bedelle ihale edilerek 03.07.2023 tarihinde sözleşmesi imzalanmıştır.

Söz konusu işin teknik şartnamesinde “araçların kiralama bedeli”: günlük ortalama 40 km'yi doldurduktan sonra yapılacak her 1 (bir) km başına hizmet bedelidir, (malzeme, bakım onarım+Amortisman vs. giderler dahil olmak üzere)

24.6.Araçların Km Esasına Göre Çalışmaları; Aylık ödemeye esas tahakkuklar (günlük yevmiye, fazla mesai ve fazla km bedelidir) o ay içerisinde fiilen görev alan araç sayısı üzerinden yapılacaktır. Çalışılan araçların günlük yevmiye içerisinde 40 km' ye kadar yapılan mesafelerde (0-40 km) 40 km yaptığı kabul edilecektir. Ancak aylık periyotta her araç grupları için yapılan toplam km sayısı, günlük km ortalamasının (40 km) o ayda bulunan gün sayısı ile çarpımı sonucu ortaya çıkan kilometrenin fazlası olduğu durumlarda fazla km bedeli olarak ödenecektir.” Denilmektedir.

Yine söz konusu işin teknik ve idari şartnamesinde su tankeri, vidanjör, su arıza bakım aracı, kombine kanal açma temizleme aracı kapasitelerine göre ayrılmış ve bu araçlar bir grup yapılmıştır. Bu kapsamda bu araçların günlük ve toplamda aylık araç başına 40 km’yi aşan çalışması fazla çalışma olacak ve kilometre bedeli üzerinden ekstra ödeme olarak hakedişe yansıtılacağı belirtilmiş ve birim fiyat cetvelinde yer almıştır.

İdare görev alanı ve saha işleri açısından 3 bölgeye ayrılmış ve bu şekilde organizasyon şeması düzenlenmiştir. 3 bölge içinde 3 ayrı toplanma bölgesi belirlenmiş ve araçlar her gün bu bölgeden işlerini yapacağı konuma gitmekte işleri bitince de yine toplanma bölgesine geçmektedir. Bu durum İzmir ilinin coğrafi yapısı da düşünüldüğünde her aracın her gün otomatik olarak 40 km’yi aşmasına ve ekstra ödeme almasına sağlamakta olup toplanma merkezi olarak belirlenen yerlere her çalışma günün sonunda dönülmesi de bu duruma sebep olmaktadır.

Teknik şartnamenin 23.8 maddesinde:“Akaryakıt ve akaryakıt katkısı (Ad-Blue) ihtiyacı ihale süresince İdare tarafından karşılanacaktır.” Denilerek söz konusu araçların akaryakıtının da İdare tarafından karşılanacağı hüküm altına alınmıştır. Yani bu durumda araçların kilometresinin değişken maliyetinin tamamı İdare tarafından üstlenilmiştir. Tüm bu şartlara rağmen İdare tarafından 40 km fazla araç intikalini fazla çalışma olarak nitelendirilmesi İdarenin zararına bir durum çıkarmaktadır. İdare tarafından fazla çalışma olarak 40 km olarak belirlenmesinin de herhangi bir plan program veya çalışmaya dayanmadığı tamamen yönetici inisiyatifiyle belirlendiği tespit edilmiştir.

‌Tablo 7: Hakediş Özet Tablo

Yukarıdaki tabloda hakediş kalemlerinin özetinden de anlaşılacağı üzere hizmet aracı kiralamasında günlük kira bedelinden daha fazla 40 km üzeri fazla km'lere ilişkin hakedişler oluşabildiği görülmüştür.

Söz konusu işin birim fiyat teklif cetvelinde 9'uncu kalem 10.431.000,00 TL, 10'uncu kalem ise 700.000,00 TL olarak oransal %6,71 olarak belirlenmişken hakedişlere yansıma durumu yukarıdaki tabloda belirtildiği şekilde %61,5 olarak;

17'nci kalemi 18.446.400,00 TL, 18'inci kalem 2.250.000,00 TL olarak belirlenmişken hakedişlere yansıma durumu yukarıda tabloda belirtildiği şekilde %128,8 olarak,

21'inci kalem 4.392.000,00 TL, 22'nci kalem 495.000 TL olarak belirlenmişken hakedişlere yansıma durumu %11,2 iken hakedişlere yansıma durumu %104 olarak gerçekleşmiştir. Bu durumdan da anlaşılacağı üzere yüklenicinin birim fiyat teklif cetvelinde belirtilen rakamlar 40 km olarak belirlenen sınır sebebiyle hakedişlere oransal olarak aşırı yüksek yansımıştır.

Değişken maliyetin tamamının İdare tarafından karşılandığı bu hizmet ihalesinde amortisman, bakım onarım bedellerinin ilgili araç bedeline oransal olarak yaklaşık maliyette herhangi bir detay bulunmadığı gibi piyasadan fiyat olma yöntemiyle yaklaşık maliyet belirlenimştir.

İlgili teknik şartnamede yer alan fazla çalışma saat olarak da 7.5 saatten fazla çalışılması da hükme alınmasına rağmen pursantaj ve hakediş eklerinde bu saatten fazla çalışma oranı çok düşük olarak sahaya yansıdığı tespit edilmiştir.

Yine söz konusu teknik şartnamenin 24.12 maddesinde: “Araçlara idare tarafından iş verilmemesi durumunda çalıştırılmadığı günler içinde tam yevmiyesi ödenecektir.” Denilerek araçların hiç çalışmaması durumunda da tam ödeme yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

2560 sayılı İSKİ Kanunu’nun “Yönetim Kurulunun Görevleri” başlıklı 9’uncu maddesinde: “Hizmetlerin ekonomik verimlilik ilkelerine göre yürütülmesi için gerekli önlemleri saptamak, yetkisi içinde olanları almak, yetkisi dışında olanları ilgili kurum ve mercilere iletmek..” hükmünden de anlaşılacağı üzere hizmetlerin ekonomik ve verimlilik ilkelerine göre yürütülmesi için gerekli önlemleri almanın Yönetim Kurulunun görevleri arasında olduğu belirtilmiştir.

Yine 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun Hesap verme sorumluluğu başlıklı 8’inci maddesinde: “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” Denilerek kamu kaynaklarının kullanımındaki ilkelere değinilmiştir.

Bulguya istinaden İdare tarafından verilen cevapta ilgili hizmet alımında kamu zararının oluşmadığı, İdare tarafından söz konusu ihalenin açık ihale olarak yapıldığı ve rekabeti bozacak herhangi bir işlem olmadığı gibi ihaleye ilişkin herhangi bir şikayetin yapılmadığı, İzmir İlinin jeopolitik durumu sebebiyle kaynakların verimli kullanılması adına tüm ilin ihtiyaçlarının tek ihaleyle sonuçlandırıldığını, daha önce yapılmamış bir ihale olması sebebiyle ihtiyaç analizi yapılarak 40 km sınırı konulduğunu belirtilmiştir. Ayrıca araçların toplanma bölgesi teknik şartnamede olduğu için İdare tarafından uygun yerler belirlendiği, işin doğası gereği bu şekilde ihaleye çıkılmaması durumunda yüklenicilerin daha yüksek fiyat teklif edeceği ifade edilmiştir. Bununla birlikte İdare emrine sunulan araç ve sürücülerin başka bir işte çalıştırılması mümkün olmadığından o bölgede İdare talimatlarını bekleyen araçlara o gün hiç görev çıkmaması durumunda bile bu araçlara ödeme yapılması sözleşme gereği olması sebebiyle kamu zararı oluşmadığı, ilgili hizmet alımının öngörülebilir olmaması sebebiyle iş kalemlerinin bazılarının yüksek olarak hakedişlere yansıdığı, şayet 40 km sınırı daha yüksek olarak belirlenmiş olsaydı yaklaşık maliyet daha yüksek çıkacak olup hizmet alımının maliyetinin artacağı belirtilmiştir.

Kamu idaresi cevabından da anlaşılacağı üzere söz konusu hizmet alımının akaryakıt maliyeti İdare tarafından karşılanmaktadır. Bu araçların iş makinesi olduğu düşünüldüğünde yıpranma payı yüklenici tarafından fiyat belirlenirken hesaplanan bir maliyetttir. Ancak İdare tarafından iş makinelerinin 40 km üstü yol kattettiği çalışmalarda akaryakıt İdareden olmasına rağmen ekstra bedel ödenmesini sağlamıştır. Yine İdarenin cevabında da belirtildiği üzere iş emri almayan İdare emrinde bekletilip çalıştırılmayan araçlara da bedel ödendiği ifade edildiği üzere belirli araçların hiç çalıştırılmadan maliyetine katlanıldığı ve İdarenin hizmet ihtiyacını iyi bir şekilde planlayamadığını göstermektedir. Ayrıca 40 km sınırını daha yüksek belirlemesi durumunda yüksek fiyatlar teklif edilececeği belirtilmiş olsa da iş kalemlerinde olan 98 iş makinesinin bütün olarak ihale edildiğinde rekabetçi bir ortam yaratılaması da zorlaşmaktadır.

Sonuç olarak İdare tarafından ihaleye çıkılmadan önce hizmet ihtiyaçlarının daha doğru şekilde belirlenip İzmir İlinin jeopolitiği de düşünülmesi, çalıştırılmayan iş emri almayan araçlara ilişkin idari şartnameye İdarenin ihtiyaç duyması halinde araç sayısının artışına ilişkin hükümler konularak çalıştırılmayan araçlara bedel ödemesinin engellenmesi kamu kaynağı kullanan İdarenin bütçe giderlerinin azaltılmasını sağlayacaktır.