Yıl içerisinde Belediye tarafından yapılmış olan bitki ve fidan alımları, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun istisna başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendi kapsamında değerlendirilmiş olup ihalesiz yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde “Aşağıda belirtilen idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütülür” denilmiş ve aynı

maddenin (a) bendinde belediyelere yer verilmiştir.

Aynı Kanun'un “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmüne yer verilmiş olup Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arası ihale usullerinin temel usullerden olduğu, diğer ihale usullerinin ise kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabileceği hükme bağlanmıştır. Anılan Kanun’un “Yasak Fiil ve Davranışlar” başlıklı 17’nci maddesinin

(b) bendinde ise “İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.” hükmüne yer verilmek suretiyle eşit muamele ve rekabetin temel ilke olduğu ve bu ilkeyi zedeleyecek fiil ve davranışların yasaklandığı vurgulanmıştır. Dolayısıyla kanun kapsamında olan kuruluşların mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, ilgili kanun hükümlerine göre ihale edilmesi esastır.

Ancak, mezkur Kanun’un “İstisna” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendinde, “Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları,(…) ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç bu Kanuna tabi değildir.” hükmüne yer verilmek suretiyle tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi mümkün kılınmıştır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükmüne göre tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklıklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi için, alımı yapacak kuruluşun, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere kurulmuş veya bu ürünleri işleme, değerlendirme, iyileştirme veya satma işlemlerini yapmakla yasal olarak görevlendirilmiş olması gerekmektedir. Ayrıca Kamu İhale Kurumu’nun 2016/DK.D-50 numaralı kararında da 4734 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesinin (a) bendi çerçevesinde yapılacak alımlarda, alımı yapacak idarenin kuruluş amacında veya mevzuatında o ürünü işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak amacının bulunması gerektiği, alımı yapacak kuruluşun tüketim amacıyla ürünü satın almasının bu kapsamda değerlendirilemeyeceği ifade edilmiştir.

Kanun’un 3-a hükmünde açıkça belirtildiği üzere, kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında, tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması gerekmektedir. Ancak belediyenin görevlerini düzenleyen 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesi incelendiğinde, belediyeye doğrudan tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, iyileştirilmesi veya satımı hususuna ilişkin bir görev verilmediği açıktır.

Yapılan incelemede, Belediye tarafından yıl içerisinde park, refüj, yol kenarları ve muhtelif alanlarda ağaçlandırma yapmak için kullanılacak fidan alımlarının toplam tutarının 6.050.391,00 TL olduğu ve alımların ihale yapmaksızın Kanun’un 3-a maddesi kapsamında yapıldığı görülmüştür. Ancak Tarım ve hayvancılık ürünleri alımının yukarıda belirtildiği üzere belediyenin kuruluş amacında veya mevzuatında bu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak amacının bulunmadığı ve alımı yapılan bitki ve fidanların park, refüj, yol kenarları ve muhtelif alanlarda ağaçlandırma yapılmak üzerek kullanıldığı göz önünde bulundurulduğunda ilgili faaliyette belediyenin nihai tüketici olduğu gerçeği alımın istisna kapsamında değerlendirilemeyeceğini göstermektedir.

Kanuna tabi tüm kamu kurum ve kuruluşları gibi Belediyelerin de park, bahçe ve yol kenarlarına dikeceği ağaç fidanlarını, çiftçi belgesi ile dış mekan süs bitkisi yetiştirme ruhsatına sahip binlerce üretici arasında ihale yapmak suretiyle rekabetçi şartlar altında ve rekabetçi fiyatlarla satın alması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında, 4734 sayılı Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3 (a) maddesinden bahsedilmiş, 5393 sayılı Kanun’ 14’üncü maddesinde belirtilen “... ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar… ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.” hükmüne dayanılarak 10/08/2011 tarih ve 203 sayılı Belediye Meclisinin kararıyla kabul edilen Park ve Bahçeler Müdürlüğü Görev ve Çalışma Yönetmeliği’nin “Park ve Bahçeler Müdürlüğü Görevli Personelin Görev, Yetki ve Sorumlulukları” başlıklı 6’ncı maddesinin (c) bendinde “Toplu veya kısmi olarak ağaçlandırma çalışmaları yapmak veya yaptırmak. Sivas’ın yeşillendirilmesi için sera ve fidanlık alanlarımızı ileriye yönelik genişletmek, yeni bitkisel materyaller üretmek ve satın almak.” ifadesinin yer aldığı, Park ve Bahçeler Müdürlüğünün görev yetki ve sorumlulukları ile Kanunla belirtilen maddelere dayanılarak alımların gerçekleştirildiği, alınan bitkilerin fidanlık alanlarında iyileştirilmesi, büyütülmesi ve değerlendirilmesi yapılarak Belediyenin park, refüj, yol kenarı ve muhtelif alanlarında ağaçlandırma yapılmak üzere

kullanımının yapıldığı ifade edilmiştir. Kamu idaresi cevabında yapılan işlem ilgili mevzuatla ilişkilendirilerek anlatılmıştır. Açıklığa kavuşturulması gereken husus yapılan alımların 4734 sayılı Kanun’un 3/a maddesi kapsamına girip girmediğidir. Belirtildiği üzere belediyenin kuruluş amacında veya mevzuatında bu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak amacının bulunmadığı ve alımı yapılan bitki ve fidanların park, refüj, yol kenarları ve muhtelif alanlarda ağaçlandırma yapılmak üzerek kullanıldığı göz önünde bulundurulduğunda, ilgili faaliyette belediyenin nihai tüketici olduğu gerçeği park, refüj, yol kenarları ve muhtelif alanlarda ağaçlandırma yapmak için kullanılacak fidan alımlarının istisna kapsamında değerlendirilemeyeceğini göstermektedir.

İdare tarafından yapılan park ve bahçe işlerine yönelik mal alımlarının, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3-a maddesi kapsamında olmadığı, bu nedenle Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan temel ilkelere uygun olarak ihale usulü ile yapılması gerekmektedir.