İş Kanunu’nda haftalık fazla mesai “45 saati aşan kısım” olarak belirlendiği halde, İdare ve Personel Şirketi tarafından yapılan toplu iş sözleşmesinde, haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlendiğinden; daha çok sürelerle fazla çalışma ücreti ödendiği görülmüştür.

İdare ile Genel İş Sendikası arasında 82 kadrolu işçi için, 01.01.2022-31.12.2022 tarihleri arasını kapsayan toplu iş sözleşmesi 27.01.2022 tarihinde imzalanıştır.

İlgili toplu iş sözleşmesinin iş süresi başlıklı 27’nci maddesinde; haftalık iş süresi 40 saat olarak belirlenmiş ve bu sürenin haftanın 5 iş gününe bölünerek uygulanacağı kararlaştırılmıştır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinde “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir. Kanun’da haftada 45 saate kadar izin verilmişken Kırklareli Belediyesi tarafından imzalanan toplu iş sözleşmesinde bu süre 40 saat olarak belirlenmiştir.

Toplu iş sözleşmesinin fazla çalışmalar ve ücretleri başlıklı 31’inci maddesinde özetle;

Bu sözleşme ile tespit edilen haftalık çalışma süresini aşan çalışmalar fazla çalışma sayılacağı,

İşçiye yılda 270 saate kadar fazla çalışma yaptırılabileceği,

Gündüz yapılan fazla çalışmaların ücretinin; normal ücretin, gece yapılan fazla çalışmaların ücretinin ise; gece ücretinin %100 fazlası olacağı, 45 saate kadar yapılan fazla sürelerle çalışma ücretinin içinde yukarıda belirtilen esasların geçerli olduğu ve bu süreler için de her bir saat için %100 fazlası ödeneceği belirtilmiştir.

Diğer yandan sermayesinin tamamı İdareye ait olan Beya Personel Organizasyon ve Tanıtım Sanayi ve Ticaret AŞ ile Genel İş Sendikası arasında İdarede çalışan 564 taşeron işçi için, 01.07.2022-31.12.2023 tarihleri arasını kapsayan toplu iş sözleşmesi 08.09.2022 tarihinde imzalanmıştır.

Şirket’in imzaladığı toplu iş sözleşmesinin iş süresi başlıklı 29’uncu maddesinde, Belediye’nin toplu iş sözleşmesine paralel olarak; haftalık iş süresi 40 saat olarak belirlenmiş

ve bu sürenin haftanın 5 iş gününe bölünerek uygulanacağı kararlaştırılmıştır.

Yine Şirket’in toplu iş sözleşmesinin fazla çalışmalar ve ücretleri başlıklı 33’üncü maddesinde;

Bu sözleşme ile tespit edilen haftalık çalışma süresini aşan çalışmalar fazla çalışma sayılacağı,

İşçiye yılda 270 saate kadar fazla çalışma yaptırılabileceği,

Gündüz yapılan fazla çalışmaların ücreti; normal ücretin, gece yapılan fazla çalışmaların ücreti ise; gece ücretinin %60 fazlasıdır. 45 saate kadar yapılan fazla sürelerle çalışma ücreti içinde yukarıda belirtilen esaslar geçerli olup bu süreler için de her bir saat için %60 fazlası ödeneceği, hükmü yer almaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun Fazla Çalışma Ücreti başlıklı 41’inci maddesinde “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.

…

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır.

…

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

…

Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Belediye Kanunu, belediye’yi; “Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki

ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi olarak tanımlamaktadır.”

Belediye ifadesi aynı zamanda; bir şehrin, ilçenin veya beldenin temizlik, aydınlatma, su, itfaiye vb ortak ihtiyaçlarını ve hizmetlerini gören örgüt anlamında da kullanılır.

Dolayısıyla belediyeler bu hizmetleri belli bir zaman kısıtlaması olmaksınız gündüz, gece, hafta içi ve hafta sonu vermek zorundadır. Yine bu hizmetlerin çoğunu işçiler marifetiyle yerine getireceğinden, işçilerin fazla mesailerinin İş Kanunu’nun belirttiği 45 saati aşan kısım olarak belirlemesi yerinde olacaktır.

İdarenin kadrolu işçilerin fazla mesailerine bakıldığında 270 saati geçmemek üzere hafta içi ve hafta sonu fazla mesai yaptırıldığı görülmüştür. Dolayısıyla haftalık çalışma süresinin 40 saat belirlenmesi ve fazla sürelerle çalışma için de fazla mesai ücreti öngörülmesi sebebiyle haftada 5’er saat fazladan bir fazla mesai yaptırılıp bunun ücreti ödenmektedir.

İdare tarafından verilen cevapta, her ne kadar 40 ila 45 saat arasını kapsayan fazla süreli çalışma için fazla mesai ödemesi yapılmadığı ifade edilmiş olsa da, yerinde yapılan incelemelerde, bahse konu fazla süreli çalışmalar için fazla mesai ödemesi yapıldığı görülmüştür.

İdare tarafından yapılan Toplu İş Sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlendiğinden; fazla mesainin, İş Kanunu’nun izin verdiği 45 saati aşan kısım olarak belirlenerek, fazla sürelerle çalışma ücreti ödenmesinin önüne geçilmesi gerekmektedir.