Otopark bedelleri kapsamında İdare tarafından tahsil edilen bedellerin, bütçe geliri olarak kaydedilmediği ve vadeli hesapta tutulmadığı ayrıca, 2021 yılında İdarece tahsil edilmesi gereken bazı otopark bedellerinin ise İBB tarafından tahsil edildiği görülmüştür.

7261 sayılı Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 29’uncu maddesiyle 30.12.2020 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde, 5216 sayılı Kanun’un ilçe belediyelerinin görev ve yetkilerini düzenleyen 7’nci maddesinde değişiklik yapılmış “bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek” ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

5216 sayılı Kanun’un “Belediyeler arası hizmet ilişkileri ve koordinasyon” başlıklı 27’inci maddesine 12.11.2012 tarihli ve 6360 sayılı Kanun’un 11’inci maddesi ile eklenen son

fıkrasında; “İmar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirler tahsil tarihinden itibaren kırkbeş gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılır. Büyükşehir belediyeleri bu geliri tasdikli plan ve beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında otopark tesisi için gerekli arsa alımları ile bölge ve genel otoparkların inşasında kullanır. Bu gelirler bu fıkrada belirtilen amaç dışında kullanılamaz.” hükmü,

24.12.2020 tarihli 7261 sayılı Kanun’un 31’inci maddesi ile değişikliğe uğramış ve “İmar mevzuatı uyarınca belediyelerin otoparkla ilgili olarak elde ettikleri gelirler beş yıllık imar programına göre hazırlanan kamulaştırma projesi karşılığında bölge otoparkı için gerekli arsa alımları ile inşasında kullanılır. Bu gelirler bu fıkrada belirtilen amaç dışında kullanılamaz.” halini almıştır.

Yukarıda yer alan 5216 sayılı Kanun’un 27’inci maddesinin son fıkrasındaki yapılan değişiklik ile büyükşehir ilçe belediyelerine bölge otoparkı yapma yetki ve sorumluluğu ile bağlantılı olarak imar mevzuatı uyarınca tahsil edilen otopark bedellerini tahsil etme yetkisi de verilmektedir.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 37’nci ve 44’üncü maddelerine dayanılarak çıkarılan Otopark Yönetmeliği'nin “Otopark bedelinin tespit, tahakkuk ve tahsili” başlıklı 12’nci maddesinin dördüncü fıkrasında; otopark bedellerinin kamu bankalarından herhangi birinde açılacak Otopark Hesabına yatırılması; bu hesapta toplanan meblağa yasaların öngördüğü faiz oranının uygulanması gerektiği belirtilmiştir. Aynı maddenin yedinci fıkrasında ise; otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının ilgili idarece karşılanmasının zorunlu olduğu düzenlemesi yer almaktadır.

Mezkur Yönetmelik’te ilgili idarenin hangisi olduğu doğrudan belirtilmemiş, ancak 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun anılan maddelerinde yapılan değişiklikler ile; 30.12.2020 tarihinden itibaren, otopark bedellerinin toplanması, bu bedellerin ayrı bir hesapta izlenerek yasal faiz işlettirilmesi suretiyle nemalandırılması ve biriken tutarların bölge otoparkı yapılması maksadıyla kullanılması görev ve yetkisi ilçe belediyelerine verildiğinden söz konusu tutarların tahsilatının da ilçe belediyeleri tarafından yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.

Diğer yandan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Belli bir amaca tahsisli gelirler ve alınan paylar” başlıklı 18’inci maddesinin üçüncü fırkasında, parselinde otopark ihtiyacı karşılanmayan yapılardan alınan ve bankada açılacak otopark hesabına

yatırılacak paraların gelir bütçesinin ilgili bölümüne gelir kaydedileceği, tahsis amacı doğrultusunda kullanılmak üzere gider bütçesinin ilgili tertibine ödenek konulacağı düzenlenmiştir.

Bu itibarla, parselinde otopark ihtiyacı karşılanmayan yapılardan otopark bedellerinin ilçe belediyelerince tahsil edilmesi, ilgili tutarların kamu bankaları nezdinde açılacak vadeli mevduat niteliğindeki hesapta izlenmesi ve otopark bedelleri tahsil edilirken bütçe geliri olarak kaydedilmesi gerekmektedir.

Ayrıca Mahalli İdareler Detay Hesap Planına uygun olacak şekilde otopark bedeli tahakkuk ettirildiğinde 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabının 05.09.01.51 (Otopark Yönetmeliği Uyarınca Alınan Otopark Bedeli) ekonomik alt koduna borç, 600-Gelirler Hesabının 05.09.01.51 ekonomik alt koduna alacak kaydedilmeli; tahsilat sağlandığında ise 102-Bankalar Hesabı veya ilgili diğer hesaba borç, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabının 05.09.01.51 ekonomik alt koduna alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabının 05.09.01.51 ekonomik alt koduna alacak kaydedilmelidir.

Yapılan incelemede, 30.12.2020 tarihinden itibaren Esenler ilçesi sınırları dâhilindeki yapılardan 2.069.420,00 TL otopark bedelinin İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsil edildiği, Esenler Belediyesi tarafından tahsil edilen 1.088.231,00 TL otopark bedelinin ise 102- Bankalar Hesabına borç, 333-Emanetler Hesabına alacak olarak kaydedildiği ve izlenen banka hesabının vadeli mevduat hesabı niteliğinde olmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, uygulamanın 22.02.2018 tarihine kadar İstanbul Otopark Yönetmeliği doğrultusunda; 22.02.2018 tarihinden sonra ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının çıkartmış olduğu Otopark Yönetmeliği doğrultusunda yürütüldüğü; Bakanlığın çıkardığı Yönetmelik’te Geçici 2'nci madde kapsamında 31.12.2021 tarihine kadar belgesini sunan projeler için tespit edilen otopark ücretlerinin İstanbul Otopark Yönetmeliği’nin tarif ettiği şekli ile İstanbul Büyükşehir Belediyesinin açmış olduğu hesaba; belgesini sunamayan mimari projeler için tespit edilen otopark ücretlerinin ise İdarenin açmış olduğu hesaba yatırıldığı, 31.12.2021 tarihinden sonra ise otopark ücretlerinin Yönetmelik gereği tamamen İdarenin açmış olduğu hesaba yatırılarak işlemlere devam edildiği, ayrıca İdarece tahsil edilen ve emanet hesaplarında tutulan otopark bedellerinin bütçe geliri olarak kayıtlara alındığı ve vadeli hesapta takip edildiği ifade edilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki; mevzuat hükümleri gereği geçici maddelerin otopark bedellerinin tahsiline ilişkin yetkili idareyi göstermesi gibi bir konu söz konusu olmamakta, Kanun’un emrettiği hükümlerin Yönetmelikle yürürlüğünün esnetilmesi veya yetkili idareyi değiştirmesi de mümkün bulunmamaktadır. Dolayısıyla otopark bedellerinin tahsiline ilişkin olarak 7261 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 30.12.2020 tarihinden itibaren yetkili idareden kastın büyükşehir ilçe belediyeleri olduğu aşikârdır. Bu doğrultuda,30.12.2020 tarihi itibariyle büyükşehir ilçe belediyesinin görev ve yetkileri arasında sayılan ve parselinde otopark ihtiyacı karşılanamayan yapılardan alınması gereken otopark bedellerinin; İdarece tahsil edilmesi gerekmektedir. Ayrıca 31.12.2021 tarihine kadar İdare tarafından tahsil edilen 1.088.231,00 TL otopark bedeli 102-Bankalar Hesabına borç, 333-Emanetler Hesabına alacak olarak kaydedilerek muhasebeleştirilmiştir. İdarenin gerçekleştirdiği bu kayıt 333-Emanetler Hesabının 1.088.231,00 TL fazla, 600-Gelirler Hesabının aynı tutarda eksik görünmesine neden olmuştur.

Sonuç olarak, 30.12.2020 tarihi itibariyle büyükşehir ilçe belediyesinin görev ve yetkileri arasında sayılan ve parselinde otopark ihtiyacı karşılanamayan yapılardan alınması gereken otopark bedellerinin; İdarece tahsil edilmesi, tahsil edilen bedellerin vadeli mevduat niteliğinde ayrı bir hesapta izlenmesi, biriken tutarların da yalnızca bölge otoparkı yapılması maksadıyla kullanılması gerekmekte olup, ayrıca 2021 yılı içerisinde İBB tarafından tahsil edilen bedellerin İdareye iade edilmesi yasal süreçlerinin başlatılması gerekmektedir.