Bartın Belediyesi ile Türkiye Yerel Yönetim Hizmetleri Kolu Kamu Görevlileri Sendikası (Türk Yerel Hizmet- Sen) arasında 14.05.2016 tarihinde imzalanan sözleşmenin incelenmesinde; mevzuata uygun olmayan aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

1. Sözleşmenin başlığında, imzalanan metnin toplu iş sözleşmesi olduğu belirtilmiştir.

2. Hukuki dayanak olarak Avrupa Sosyal Haklar Sözleşmesinden, Uluslararası Çalışma Örgütünden (İLO), İLO Temel Haklar Bildirgesinden, İLO’nun 97 ve 98 sayılı sözleşmelerinden Danıştay ve idare mahkemesi kararlarından ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarından bahsedilerek 3,5 sayfalık bir hukuki dayanağa yer verildiği halde, yerel yönetimlerde çalışan kamu personeline sosyal denge tazminatı ödenmesine ilişkin mevzuat hükümlerine hiç yer verilmemiştir.

3. Yürürlük ve süre başlıklı 10’uncu maddede, sözleşmenin 15.06.2016 tarihinde başlayıp 31.12.2017 sona ereceği, yeni sözleşme görüşmelerine en erken eski sözleşmenin bitim tarihinden 30 gün önce başlanacağı, yeni sözleşme imzalanıncaya kadar eski sözleşmenin geçerli olacağı belirtilmiştir.

4. 23’üncü maddenin başlığı “İyileştirme Zammı” olup, sendika üyesi olan bütün memurlara aylık net 500,00 TL, kurban bayramında net 600,00 TL, ramazan bayramında 600,00 TL ödeneceği,

24’üncü maddede, sendika üyesi personele Temmuz ayından başlamak üzere 1,5 ton taş kömürü verileceği,

25’inci maddede sözleşmeden yararlanan personelin üniversite veya yüksekokulda okuyan her çocuğu için öğrenim süresi boyunca yıllık net 3.000,00 TL öğrenim yardımı yapılacağı, bunun aylık 250,00 TL eşit taksitler halinde ödeneceği, hükümlerine yer verilmiştir.

Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği ve tazminatın aylık tutarı 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (KHK) 6289 sayılı Kanunla eklenen Ek 15’ inci maddesinde, sosyal denge tazminatı sözleşmesinin hangi usul ve esaslara göre yapılacağı 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 32 inci maddesinde belirtilmiştir.

375 sayılı KHK’nın Ek 15’ inci maddesinde:

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir” hükümleri yer almıştır.

4688 sayılı Kanunun Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması başlıklı 32 inci maddesinde:

“ 27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır” denilmektedir.

Aynı Kanunun 3’üncü maddesinin (h) fıkrasında; toplu sözleşmenin bu Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca

imzalanan sözleşmeyi ifade ettiği,

28’inci maddesinde, toplu sözleşme hükümlerinin, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl için geçerli olduğu,

31’inci maddesinde, toplu sözleşme görüşmelerinin son rakamı tek olan yıllarda yapılacağı, toplu sözleşme görüşmelerine ağustos ayının ilk günü başlanacağı, toplu sözleşme sürecinin en geç ağustos ayının son işgünü tamamlanacağı ve imzalanan toplu sözleşme metinlerinin Resmi Gazetede yayımlanacağı, belirtilmiştir.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı gibi;

1. Toplu sözleşme, kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca imzalanan sözleşmeyi ifade ettiğinden, Bartın Belediyesi ile Türk Yerel Hizmet- Sen arasında imzalanan metin toplu sözleşme değil, sosyal denge tazminatı sözleşmesidir. Bu sözleşmenin bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmayacağı Kanunun 32’inci maddesinde de açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle belediye ile ilgili sendika arasında imzalanan sözleşmenin adı “Toplu İş Sözleşmesi” değil, “Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi” olmalıdır.

2. Mahalli idarelerde çalışan kamu personeline sosyal denge tazminatı ödenebileceğine ve bu tazminat ile ilgili sözleşmenin nasıl yapılacağına ilişkin hükümler 375 sayılı KHK ile 4688 sayılı Kanunda yer aldığından sözleşmenin dayanağı, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’ici maddesi ile 4688 sayılı Kanunun 32’inci maddeleri olmalıdır

3. Kanunda, toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği ve yapılacak sözleşmenin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı belirtilmektedir. Toplu sözleşme sürecinin en geç ilgili yılın ağustos ayının son iş günü tamamlanması gerektiğinden sosyal denge tazminatı sözleşmesinin bu tarihi izleyen üç ay içerisinde, yani en geç kasım ayının son işgününe kadar imzalanması gerekir. Toplu sözleşme dönemi, sözleşmenin yapıldığı tarihi takip eden iki mali yıl olduğundan, sosyal denge tazminatı sözleşmesinin uygulama dönemi de toplu sözleşme dönemi ile (iki mali yıl) sınırlı olmalıdır

   Bu nedenlerle, sözleşmenin 14.05.2016 tarihinde (mayıs ayında) imzalanmış olması ile 10’uncu maddede yer alan, yeni sözleşme görüşmelerine en erken eski sözleşmenin bitim tarihinden 30 gün önce başlanacağına ve yeni sözleşme imzalanıncaya kadar eski sözleşmenin geçerli olacağına ilişkin hükümler yasaya aykırıdır.

4. Sözleşmenin konusu, toplu sözleşmede belirlenen tavanı aşmamak kaydıyla ilgili kamu kurumlarında istihdam edilen kamu personeline ödenecek sosyal denge tazminatını belirlemektir. Sözleşmenin dayanağı olan mevzuat hükümleri kamu personeline sadece sosyal

   
   

   denge tazminatı ödenmesini öngörmektedir. Sözleşmeye kurban bayramı ikramiyesi, ramazan bayramı ikramiyesi, yakacak yardımı ve öğrenim yardımı ödenmesine ilişkin hükümler konulması da mevzuata aykırıdır.

5. Sosyal denge sözleşmesi gereğince yapılan ödeme iyileştirme zammı değil sosyal denge tazminatıdır. Çünkü yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinde sadece sosyal denge tazminatından bahsedilmekte, iyileştirme zammından bahsedilmemektedir.

6. Sözleşmede iyileştirme zammı ve sosyal yardımların net olarak ödeneceği belirtilmesine karşın ödemelerin brütten nete gidilerek yapıldığı anlaşılmıştır. Ancak, mevzuat hükümlerinde sosyal denge tazminatının net olarak ödeneceğine ilişkin bir hüküm bulunmadığından sözleşmeye bu yönde hüküm konulmaması, ödenecek tutarın belli bir rakam olarak değil, en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) belli bir yüzdesi olarak belirtilmesi gerekir.

Bundan sonra imzalanacak sözleşmelerin mevzuatta belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; Kamu idaresinin cevabında; sosyal denge tazminatı sözleşmesinin mevzuatta belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapıldığı belirtilmiştir. Ancak eski sözleşme ile ilgili olarak bulguda belirtilen hususlara değinilmemiştir.

Sonuç olarak Yeni yapılan sosyal denge tazminatı sözleşmesine mevzuata aykırı hükümler konulup konulmadığı sonraki yıllarda yapılacak denetimlerde değerlendirilecektir.