4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerini düzenleyen 5’inci maddesinde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulleri olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ifade edilmiştir.

Doğrudan temin usulü ise bir ihale usulü olmayıp, 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinde belirtilen özel ve istisnai hallerde kullanılabilen bir alım yöntemidir. Mezkûr maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak

konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımların doğrudan temin usulü ile yapılmasına imkân tanınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 60’ncı maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinde “Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri” belediye giderleri arasında sayılmıştır. Belediye bütçesinde yer alan temsil, ağırlama ve tören giderlerinin nasıl yapılacağına ilişkin usul ve esaslar “Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi”nde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu Yönerge’nin 4’üncü maddesinde “Temsil Giderleri”, 5’inci maddesinde ise “Ağırlama Giderleri”nin neler olduğu sayılmıştır.

Görüldüğü üzere 4734 sayılı Kanun’da temsil ve ağırlamaya ilişkin tüm giderler doğrudan temin kapsamında sayılmamış, bu giderlerden sadece konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin olanlar kapsama dâhil edilmiştir. Nitekim söz konusu giderler ihale yapılabilecek kadar süre bulunmayan, hızlı ve olaya özgü anında yerine getirilmesi gereken alımlardır.

Kurumun 2018 yılı içerisinde doğrudan temin ile yaptığı temsil ve ağırlama harcamaları aşağıdaki gibidir:

Tablo 16: Temsil ve Ağırlama Giderlerine İlişkin Tablo

Kurum tarafından yapılan yukarıdaki harcamalar incelendiğinde hiçbirisinin seyahat, konaklama ve iaşeye ilişkin olmadığı rahatlıkla anlaşılmaktadır. Temsil ve ağırlama kapsamında olmayan, bu kapsamda olduğu bir an için düşünülse bile konaklama, seyahat ve iaşe kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmayan işlerin doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirilmemesi, bu tarz harcamalarda rekabetin sağlandığı temel ihale usullerinin uygulanması mevzuata uygunluk ve kamu kaynaklarının etkili ve ekonomik kullanılması açısından önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin

(o) bendi gereğince temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmanın belediye başkanının görev ve yetkileri arasında gösterildiği, 60’ncı maddesinde temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderlerinin belediyenin giderleri arasında sayıldığı, “Hemşehri Hukuku” başlıklı

13’üncü maddesinde ise belediyelerin hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapacağı ve bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemlerin alınacağının belirtildiği,

4734 sayılı Kamu İhale Kanunun “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesinin (d) bendinde temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlara da yer verildiği, söz konusu harcamaların 03.6.1.01 Temsil, Ağırlama, Tören, Fuar, Organizasyon Giderleri başlıklı bütçe tertibinden karşılanmak üzere parasal limit dışında kalarak gerçekleştirilebildiğinin belirtildiği,

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan Analitik Bütçe Rehberinin 03.6.2.01 Tanıtma, Ağırlama, Tören, Fuar, Organizasyon Giderleri başlıklı bölümüne yer verilerek bu kapsamda hangi tür harcamalar yapılabileceğinin bu bölümde yer aldığı,

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi’nin 3’üncü maddesinde temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarına ilişkin tayinin belediye başkanına bırakıldığı, bu giderlerin yapılmasını gerektiren tören veya toplantıya belediye başkanının katılması şartının aranmadığı ifade edilmiş, mezkur Yönerge’deki “Temsil Giderleri” ve “Ağırlama Giderleri” başlıklarına ayrı ayrı yer verilmiştir.

Kamu idaresi cevabında ayrıca örnek Sayıştay kararlarına yer verilerek;

Sayıştay Temyiz Kurulunun K.27414 T.01.11.2004 sayılı Kararı’nda belediye personeline bayram hediyesi olarak çikolata alınması hususunun konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirinde geleneklere örf ve adedin gerektirdiği ağırlama giderleri kapsamında mütalaa edildiğinden tazmin hükmünün kaldırılmasına karar verildiği,

Sayıştay 1. Daire K. 6872 T. 27.04.2000 sayılı Kararı’nda tıp kongresine katılan doktorlara yemek verilmiş olmasında temsil ağırlama harcamalarında- başkanın takdir yetkisi de düşünülerek – mevzuata aykırı bir husus bulunmadığına karar verildiği,

Sayıştay 6. Daire K. 10293 T. 12.07. 2001 sayılı Kararı’nda Öğretmenler Gününde öğretmenlere dağıtılmak üzere 300 adet çanta alınması ve bedelinin belediye bütçesinden

ödenmiş olmasında, Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesinin 3’üncü ve 9’uncu maddelerindeki hükümler uyarınca mevzuata aykırı bir husus bulunmadığına karar verildiği ifade edilmiştir.

İncelemeye konu olan 2018 yılı İkram Malzemesi Alımı, Memleket Havaları Sivas Etkinliği, Anneler Günü Resepsiyonu ve Öğretmenler Günü Organizasyonları işlerinin temsil giderleri kapsamında 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 13’üncü maddesine dayanılarak gerçekleştirilen yemek organizasyonları ile Belediye Başkanının konumu itibariyle gelen misafirlere yapılan iaşe alımları olarak değerlendirildiği, bahsi geçen Yönerge’nin 3’üncü maddesi gereğince temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayininin belediye başkanının takdirinde olduğu, toplantılara belediye başkanının katılmasının zorunlu olmadığı, 2018 Yılı İkram Malzemesi Alımı işinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesinin (d) bendi usulüne göre yapılmasının mevzuata uygun olduğu, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 37’nci maddesi uyarınca temsil, ağırlama, tören, fuar ve tanıtma giderleri ile ilgili bulunması gereken harcama evraklarının tamamının mevcut dosyaların içerinde yer aldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında bulgu konusu hususa benzer olaylardaki Sayıştay Temyiz Kurulu’nun tazmin hükmünün kaldırılmasına ilişkin kararlarına yer verilmiş olsa da bulguda bu hususların kamu zararı oluşturduğuna ilişkin bir yorum yapılmamıştır. Söz konusu harcamaların 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen “temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar” kapsamında değerlendirilmemesi gerektiği, alım usulünün hatalı olduğu belirtilmiştir. Zira mezkûr maddenin birinci fıkrasının (d) bendinin gerekçesinde;

“…kapsam ve miktarı çoğunlukla ulusal ve uluslararası teamüllere göre belirlenen ve yaklaşık maliyetinin önceden tespiti çoğunlukla mümkün olmadığı gibi diğer ihale usulleri ile temin edilmesi de mümkün olmayan temsil ağırlama kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin mal ve hizmet alımlarının da doğrudan temin yöntemiyle yapılması sağlanmaktadır.”

İfadelerine yer verilerek yaklaşık maliyetin önceden tespitinin çoğunlukla mümkün olmadığı gibi diğer ihale usulleri ile temin edilmesi de mümkün olmayan temsil ağırlama kapsamında yapılacak alımlara vurgu yapılmıştır. Bulgu konusu alımlardan olan Ağırlama ve

İkram Malzemesi alımları bittabi önceden öngörülebilen, yaklaşık maliyet tespiti yapılabilen ve temel ihale usulleri ile alımı yapılabilecek bir ihtiyaçtır.

Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi’nin 3’üncü maddesinde “Temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirine tabidir.” denilse de söz konusu yetki sınırsız ve kuralsız bir takdir yetkisi değildir. Gerek 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde gerekse de Yönerge’nin ilgili maddelerinde nelerin bu kapsamda alınacağı sayılarak bu yetki sınırlandırılmıştır.

Bulguda ve yukarıda belirtilen nedenlerle, temsil ağırlama faaliyetleri kapsamındaki konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin olmayan alımlarda temel ihale usullerinin uygulanması önem arz etmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.