Belediye tarafından hayvan sahiplerine verilmek üzere gerçekleştirilen Sığır Süt Yemi İhalesi kapsamında dağıtılan yemlerin laboratuvar analizleri yapılmadan kabul işlemleri gerçekleştirildiği ve destekten faydalananların yem dağıtım tarihlerinde hayvan varlığına ilişkin sorgulamaların yapılmadığı görülmüştür.

1. İhale Kapsamında Kişilere Dağıtılmak Üzere Alınan Yemlerin Laboratuvar Analizlerine Gönderilmeden Kabul İşlemlerinin Yapılması

   İdare tarafından İhale kapsamında kişilere dağıtılmak üzere alınan yemlerin teknik şartnamedeki şartları sağlayıp sağlamadıkları açısından laboratuvar analizlerinin yapılmadığı görülmüştür.

   Mal Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin “Muayenede izlenecek yöntemler” başlıklı 15’inci maddesinde; muayenelerde önce fiziksel niteliklerin kontrol edileceği, fiziksel niteliklerin ihale dokümanında belirtilen hükümlere uygun bulunması durumunda laboratuvar muayenesine geçileceği, bu niteliklerin de uygun bulunması halinde kabul raporu düzenleneceği belirtilmiştir. Fiziksel niteliklerinin tamamı ihale dokümanında belirtilen hükümlere uygun bulunmayan malın numunelerinin laboratuvar muayenelerine gönderilmeyeceği düzenlenmiştir.

   Aynı Yönetmeliğin “Laboratuvar muayeneleri” başlıklı 17’nci maddesinde; fiziksel muayene işlemlerinden sonra alımın niteliğinin laboratuvar muayenesi gerektirmesi halinde laboratuvar muayeneleri yapılarak sonuç hakkında rapor düzenleneceği, laboratuvar muayeneleri, varsa idarenin kendi laboratuvarlarında, yoksa diğer kamu kuruluşlarına ait laboratuvarlarda, bu da mümkün olmaz ise özel laboratuvarlarda yapılacağı belirtilmiştir.

   Sığır süt yemi alım işinin ihale dokümanı içerisinde yer alan Teknik Şartnamenin 4’üncü maddesinde; sığır süt yeminin içereceği besin maddeleri belirtilmiş olup, içerdiği kuru maddenin en az %88, ham proteinin en az %21, metabolik enerji (kcal/kg) en az 2800, ham yağ en az /en çok 3- 3,5, ham selüloz en çok %11, ham kül en çok %9, kalsiyum en az/en çok %0,8- 1,5, fosfor en az %0,5 ve sodyum klorür en az/en çok %0,25-0,30 olacağı belirtilmiştir.

   Yapılan incelemelerde, Teknik Şartnamede öngörülen yemin bozulmalara karşı koruyucu olması amacıyla %88 kuru madde içermesi ayrıca %21 ham protein ve 2800 kcal/kg

   
   

   enerji içermesi bakımından kaliteli bir yem rasyosu (bir evcil hayvanın 24 saat içinde tüm besin ihtiyaçlarını karşılayan tüm yemler ve bunlara ait karışım oranları) yani besin maddesi içermesi öngörülmüştür.

   İhale kapsamında alınan yemlerin Teknik Şartnamedeki şartları sağlayıp sağlamadıkları açısından laboratuvar analizlerinin ne kadar önemli olduğu açıktır. Ancak yem yardımından faydalanan kişilere yapılan dağıtımlarda yem çuvallarından numune alınmadığı ve laboratuvar analizlerinin yaptırılmadığı görülmüştür. İşin ayrıntısına inildiğinde İdare tarafından yem çuvallarının üzerinde yer alan etiketlerde ki besin değerlerinin Teknik Şartnamede öngörülen değerleri kapsadığı sebebiyle laboratuvar analizlerinin yaptırılmadığı belirtilmiştir. Ancak yukarıda bahsedilen Yönetmelik hükümlerine göre, laboratuvar muayenesi gerektiren mal alımlarında laboratuvar analizlerinin yapılması gerektiği, laboratuvar analizleri bakımından herhangi bir muafiyet tanınmadığı görülmekte olup söz konusu İhale kapsamında alınan yemlerin Teknik Şartnameye uygunluğunun laboratuvar analizi dışında tespit edilmesinin mümkün bulunmadığı bu sebeple laboratuvar analizlerinin yapılmasının zorunluluk olduğu açıktır.

   Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; Yüklenicinin piyasada faaliyet gösterdiği ve başka bir kamu idaresinin iştiraki olduğu ayrıca piyasada faaliyet göstermesi sebebiyle bu konuda Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından denetimlerinin gerçekleştirildiği yine yüklenici ile yapılan sözleşmede laboratuvar muayenesinin zorunlu olmadığı belirtilmiştir. Ancak Mal Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nde yüklenicinin kamu idaresi iştiraki olması, piyasada faaliyet göstermesi veya herhangi bir nedenle laboratuvar muayenesinden istisna olacağına dair hüküm bulunmamakla birlikte muayene gerektirecek özellikte olan malların laboratuvar muayenesinin yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Bu konuda kamu idareleri yüklenici ile yapacakları sözleşmelerle laboratuvar muayenesini zorunlu tutmama gibi bir tercih hakları bulunmamaktadır. Bu bakımdan içerdiği enerji ve protein açısından yüksek kalitede olan yemlerin laboratuvar muayenelerinin yapılmasının teknik şartnamede ki özellikleri sağlaması bakımından elzem olduğu düşünülmektedir.

   Sonuç olarak, yem çuvallarının üzerinde ki etiketin ihale dokümanında öngörülen besin değerlerini kapsadığı varsayılarak herhangi bir laboratuvar analizinin yapılmaması mevzuata aykırılık oluşturmakta olup Teknik Şartnamede öngörülen besin değerlerinden daha düşük verimli ve ucuz yemlerin alınması riskini de oluşturmaktadır.

2. Destekten Faydalanan Kişilerin Hayvan Varlıklarının Yem Dağıtım Aşamasında

Sorgulanmaması

İdare tarafından “Hayvancılığı Destekleme Yönergesine” dayanılarak ihale edilen Sığır Süt Yemi Alım İşi İhalesinde destekten faydalanan kişilerin hayvan varlıklarının yem dağıtım aşamasında sorgulanmadığı görülmüştür.

Büyükşehir Belediyesi tarafından 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun 7’nci maddesi ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Daire Başkanlığı Veteriner Hizmetleri Şube Müdürlüğünün Görev ve Çalışma Yönetmeliğinin 5’inci maddesine dayanılarak Hayvancılığı Destekleme Yönergesi çıkarılmıştır.

Söz konusu Yönergenin 11’inci maddesinde; verimliliği ve kaliteyi yükseltmek amacıyla yem desteği sağlanabileceği ve yapılan tüm desteklerin sürdürebilirlik esasına göre yapılacağı düzenleme altına alınmıştır. Aynı Yönergenin 10’uncu maddesinde, gerçeğe aykırı beyanda bulunanlara eğer destekleme yapıldıysa tamamının geri alınması veya desteğin maddi değerine göre 1-5 yıl boyunca hiçbir desteklemeden faydalandırılmayacağı ifade edilmiştir. Bununla birlikte Yönergenin 12’nci maddesinde; hayvansal üretim destekleri ile ilgili başvuru yapacak kişilere ilişkin diğer koşulların değerlendirme komisyonu tarafından belirleneceği belirtilmiştir.

2021 yılında ihalesi yapılan Sığır Süt Yemi Alım ihalesinde destekten faydalanacak kişiler için başvuru tarihlerinin açıldığı, en az 1 en çok 5 dişi hayvan için destek verileceği, İşletme Tescil Belgesi’nin (Sığır Cinsi Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği ile Koyun ve Keçi Türü Hayvanların Tanımlanması, Tescili ve İzlenmesi Yönetmeliği kapsamında düzenlenen işletmenin sahip bilgileri, adresi, sürü bilgileri, hayvan türü ve hayvan sayısı gibi bilgilerin yer aldığı, hayvancılık işletmesinin (TÜRKVET (Hayvan Kayıt Sistemi)‘te kayıtlı olduğunu gösteren belgedir.) başvuru belgeleri arasında şart koşulduğu, son başvuru tarihinin sığır süt yemi için 18 Haziran 2021, manda süt yemi için 2 Temmuz 2021 olacağı, kendisine teslim edilen sığır süt yemini kullanmayanlar veya başkasına devredenler hakkında yasal işlem yapılacağı ve verilen sığır süt yeminin parasal karşılığının kendilerinden tahsil edilerek sonraki yıllarda Veteriner Hizmetleri Şube Müdürlüğü tarafından verilecek herhangi bir destekten yararlandırılmayacağı başvuru koşullarında düzenlenmiştir.

Söz konusu ihale 01.11.2021 tarihinde yapılmış ve 01.12.2021 tarihinde Sözleşme imzalanmıştır. İhale dokümanında yer alan yem teslim tarihleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 28: Yem Teslim Tarihleri

İhale kapsamında yapılan incelemede, destekten faydalanmak isteyenler için son başvuru tarihinin 02.07.2021 tarihi olduğu, son teslim tarihinin ihale dokümanında 30.03.2022 olarak belirlendiği, son başvuru tarihi ile son yem teslim tarihi arasında 9 ay gibi uzun bir süre olduğu görülmüştür. Hakedişlerde fiilen gerçekleşen yem teslimlerinin son tarihi 12.02.2022’dir. Hakedişte yer alan son teslim tarihi (12.02.2022) baz alındığında, son başvuru tarihi ile fiilen gerçekleşen teslim tarihi arasında bile yaklaşık 8 ay gibi bir süre bulunmaktadır.

Bu kapsamda, başvuru şartları arasında işletme tescil belgesinin başvuru evrakı olarak zorunlu tutulduğu ancak 8-9 ay sonra dağıtımı yapılan yemlerin teslim tarihlerinde kişilerin hayvanlarının varlığına ilişkin e-devlet veya ilçe tarım müdürlüklerinden alınabilecek dağıtım tarihlerinde kişilerin hayvan varlığını gösterir işletme tescil belgelerin sorgulanmadığı görülmüştür. Bu kapsamda 8-9 aylık süreçte destekten faydalanan kişilere ait hayvanların ölümü, satılması, kesilmesi vb. yollarla elden çıkarılması durumunda destekten Yönerge ve başvuru koşulları itibariyle yararlanmaması gerekmektedir. İhale denetimi kapsamında 25.10.2022 tarihli resmi yazıyla İstanbul Tarım ve Orman İl Müdürlüğünden destekten yararlanan kişilerin 01.07.2021-31.03.2022 tarihleri arasında hayvan varlığına ilişkin veriler istenmiş ancak gelen cevapta TÜRKVET programının anlık verileri raporlayıp geçmişe dönük veri raporlayamadığı bildirilmiştir. Bu yönüyle destekten faydalanan kişilerin yem teslim tarihlerinde hayvan varlığına ilişkin veriler sorgulanamamakta ve risk oluşturmaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; yem dağıtım aşamasında, hak sahipleri ile aktif olarak dağıtım esnasında, resmi teslim tesellüm belgelerinin imzalanmasından ve yem verilmeden önce hayvan varlığının tekrar tespit edildiği, ancak resmi tutanak ile yapılmadığı, hayvanı olmayan veya hayvanlarını sattığı tespit edilen üreticilere yem desteği verilmeyerek keyfi durum resmi tutanakla kayıt altına alındığı belirtilmiştir. Ayrıca bahse konu yem desteği alan üreticilerin hayvan giriş çıkışı, alım satımı olmakta alım-satım- kesim vb. sebeplerle azalan hayvan varlığı yerine sürekli ikame durumu söz konusu olduğu ve İBB Hayvancılık Destekleme Yönergesi kapsamında yem dağıtım esnasında tekrar bir kontrol

zorlayıcılığı da bulunmamasına rağmen yine de kontrol yapıldığı belirtilmiştir. Ancak idare tarafından her ne kadar yem dağıtım aşamasında hayvan varlığına ilişkin gerekli kontrollerin yapıldığı söylense de hayvan sahiplerine yem dağıtımının resmi tutanak ile yapılmadığı yalnızca yem verilmeyen hak sahipleri açısından resmi tutanakların olduğu bu kapsamda yem verilen hak sahiplerinin gerçek hak sahibi olup olmadığına ilişkin tarafımızca herhangi bir denetim yapılamamıştır. Yine her ne kadar Yönerge zorunlu tutmasa da kamu kaynağı kullanan veya kullandıran idarelerin bu konuda hesap verme sorumlulukları bulunmaktadır. Söz konusu denetimin sağlıklı yapılabilmesi için İdare tarafından Tarım ve Orman Bakanlığı (TÜRKVET) sisteminde yer alan işletme tescil belgesinin yem dağıtım tarihlerinde hak sahiplerinin hayvan varlığını gösterecek şekilde alınmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.

Sonuç olarak, yem teslim tarihlerinde destekten faydalanan kişilerin hayvan varlığına ilişkin sorgulamaların yapılmamış olması, desteklemelerden faydalanmaması gereken kişilerin faydalanması riskini oluşturduğu düşünülmektedir.