150-İlk Madde ve Malzeme Hesabının incelenmesi sonucu, satın alınan malların tüketilip tüketilmediğine bakılmaksızın alındıktan sonra çıkış işlemlerinin yapılması nedeniyle, mali yıl içinde ve kapanış kayıtlarında 150-İlk Madde ve Malzeme hesabında bakiyenin bulunmadığı görülmüştür.

Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Varlıklara ilişkin ilkeler” başlıklı 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde, kamu idarelerinin tüketimde kullanmak amacıyla edinilen ilk madde, malzeme, yarı mamul veya mamul mal, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi stoklarını maliyet bedelleriyle dönen varlıklar içindeki ilgili hesaplara kaydetmesi gerektiği, bunlardan tüketilen veya kullanılanların stok hesaplarından düşülerek karşılıkları duruma göre ilgili varlık veya gider hesaplarına kaydedileceği düzenlenmektedir.

Benzer şekilde, Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 115’inci maddesinde kurumlarca

satılmak, üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak ya da tüketilmek üzere edinilen ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, artık ve hurda gibi bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tüketilecek veya paraya çevrilecek varlıkların izlenmesi için kullanılacağı ifade edilmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 15 Stoklar Hesap Grubuna ilişkin “Hesap grubuna ait işlemler” başlıklı 114’üncü maddesinin dördüncü fıkrasında;

“Stokların çıkışı ve muhtelif harcama birimlerinin ambarları arasındaki devir işlemleri, ilgili harcama birimince düzenlenen taşınır işlem fişleri ile muhasebe birimine bildirilir ve hesaplara kaydedilir. Ancak, “150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı”nda izlenen tüketim malzemelerinden kullanılmış olanların, muhasebeleştirme işlemleri kullanıma ilişkin taşınır işlem fişleri yerine üç ayı geçmemek üzere üst yöneticiler tarafından belirlenen sürede taşınır işlem fişlerindeki çıkışları gösteren onaylı bir liste ile en geç ilgili dönemin son iş günü mesai bitimine kadar muhasebeleştirilmesi zorunludur.” hükmü yer almaktadır.

Taşınır Mal Yönetmeliği’nin “Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu” başlıklı 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında; taşınırların, edinme şekline bakılmaksızın kamu idaresince kullanılmak üzere teslim alındığında giriş; tüketime verilmesi, satılması ya da başka sebeplerle kullanılamaz hale gelmesi durumunda çıkış kaydedilmesi gerektiği belirtilmektedir. Aynı Yönetmelik’in, 30’uncu maddesinde muhasebe kayıtlarında 150-İlk Madde ve Malzemeler Hesabında izlenen tüketim malzemelerinin çıkışları için düzenlenen taşınır işlem fişleri muhasebe birimine gönderilmeyeceği, bunların yerine. genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde üç aylık dönemler itibarıyla, diğer idarelerde ise üç ayı geçmemek üzere üst yöneticiler tarafından belirlenen sürede en geç ilgili dönemin son iş günü mesai bitimine kadar muhasebe birimine gönderileceği düzenlenmektedir.

Belediyenin taşınır varlıklara ilişkin kayıtların incelenmesi neticesinde yılı içerisinde tüketilecek nitelikte olan ilk madde ve malzemelerin satın alınmasına ilişkin muhasebe kayıtlarında 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabına kaydının yapıldığı görülmüştür. Fakat kaydı yapılan bu taşınır varlıkların tüketilip tüketilmemesine bakılmaksızın alındıktan sonra hemen çıkış kaydının yapıldığı tespit edilmiştir.

Belediyede taşınır varlıkların muhafazasına ilişkin ambar bulunmadığı gerekçe gösterilerek satın alınan malların satın alma işleminden kullanıcı birime devri yapılırken söz konusu mallara ilişkin birimler arası kurumsal kodlar üzerinden devir işlemi yapılmak yerine,

çıkış kaydı yapıldığı görülmüştür. Bu durumda 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabına yıl içinde yapılan çıkış işlemleri gerçeği yansıtmamakta ve birimlerde kullanılan ve kullanılacak malların alındıktan sonra hemen çıkışı yapılarak hatalı bir uygulamaya neden olunmaktadır. Satın alınan varlıkların alındıktan sonra tüketilip tüketilmediğine bakılmaksızın çıkış işlemlerinin yapılması nedeniyle, hem mali yıl içinde hem de mali yılsonunda 150-İlk Madde ve Malzeme Hesapları bakiye vermemektedir. Bu durum mali tablolarda 630 Giderler Hesabının olması gereken tutardan fazla, 150 İlk Madde ve Malzemeler Hesabının ise noksan görünmesine neden olmaktadır.

5018 sayılı Kanun’un temelini oluşturan saydamlık ve hesap verebilirlik ilkeleri gereğince, kurum tarafından satın alınan tüketim malzemelerinin fiilen tüketilmeden ya da kullanılmadan taşınır kayıtlarından ve mali tablolardan çıkışının yapılmaması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "İlk madde ve malzeme kapsamında alınan malzemelerin tüketildikçe çıkış kayıtlarını yapılması konusunda harcama birimleri uyarılmış olup konun takibinde hassasiyet gösterilecektir." denilmektedir.

Sonuç olarak Kurum cevabında, bulgu doğrultusunda ilgili harcama birimlerinin uyarıldığını ve konunun mevzuata uygun bir şekilde takip edileceğini belirtmiştir. Yapılan çalışma ve düzeltme işlemleri 2019 yılı ve sonrasında gerçekleşeceği için, bahsedilen eksik ve hatalı uygulamalar, 2018 yılında 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabında hataya sebep olmuştur. Bulgu konusu tespitle ilgili düzeltici işlemler takip eden denetimde izlenecektir.