Büyükşehir Belediyesinin kendi şirketine devrettiği deniz ulaşım hizmetinde yer alan yolcu gemisi ve vapurlarda bulunan büfe ve otomat işletmeciliğinin üçüncü kişiye kiralanmasının 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılmadığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Şirket kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde, Büyükşehir belediyesinin toplu ulaşım hizmetlerini işletebileceği, ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebileceği, ancak bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devrinin 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olduğu belirtilmiştir.

10.03.2014 tarih ve 05.214 sayılı Meclis kararına istinaden 2014 yılında imzalanan İzmir Körfezinde Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi ile 16.03.2022 tarih ve 05.318 sayılı Meclis kararına istinaden 25.03.2022 tarihinde imzalanan “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi”ne göre söz konusu hizmetin 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi kapsamında kabul edilerek şirkete devredildiği anlaşılmaktadır. Belediye tarafından deniz ulaşım hizmetinin 5216 sayılı Kanun kapsamında kabul edilmesi nedeniyle yolcu gemisi ve vapurlarda bulunan büfe ve otomat işletmeciliğinin üçüncü kişiye verilme konusunun irdelenmesi gerekmektedir. 24.08.2020 tarih ve 2020/002 sayılı kiralama komisyon kararı ve eki idari şartname ile sözleşmenin incelenmesinde, filoda bulunan ve filoya dâhil olacak yeni gemilerde mevcut büfe alanlarının kiralanması ve yolcuya servis hizmeti ile gemilerde kullanılmak üzere sıcak/soğuk içecek/paketli hazır gıda satış otomatı koyulması işi için kiralama yapıldığı, ihale dokümanlarının şirketin portföyünde kayıtlı

18 firmaya gönderildiği ve ayrıca şirketin internet sayfasında yayımlandığı, iki firmanın kiralama dokümanı aldığı, bir firmanın teklif verdiği, idari şartnamenin 1.5. Kiralama Yöntemine İlişkin kısmında kiralama usulünün kapalı zarf teklif isteme şeklinde olacağı ve şirketin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmadığı, idari şartnamede 15 adet yolcu gemisi ve 4 adet araba vapurunda büfe ve otomat işletmeciliği yapılması işinin belirtildiği, sözleşme süresinin imza tarihinden itibaren 5 yıl olduğu, ihale günü kapalı zarfın açılması sonrası firmadan son teklifi vermesinin istendiği, firmanın kapalı zarfta %12 olarak verdiği pay oranını %16 olarak revize ettiği anlaşılmıştır. İhale yapıldıktan sonra şu an itibariyle şirkete ait 15 adet yolcu gemisi ve 5 adet araba vapuru ile 2 adet araba vapuru bulunduğu ve bunlara ait büfe ve otomat işletmeciliği kiralama işinin devam ettiği anlaşılmaktadır.

Kamu İdaresi cevabında, “Deniz Yoluyla Yolcu ve Araç Taşımacılığı İşletmeciliği Devir Sözleşmesi”nin “Gelirler” başlıklı 7.1’inci maddesinin beş numaralı alt bendinde, İDARE’ye ait gemilerin büfelerinin işletmesi/işlettirilmesi İZDENİZ’e ait olacağı, büfelerin işletilmesi/işlettirilmesinden elde edilecek gelirlerin de İZDENİZ’e ait olacağının belirtildiği, verilen deniz yoluyla yolcu ve araç taşımacılığı hizmeti bütün nitelikte olduğu ve gemiler ile büfelerin birbirinden ayrıştırılamayacağı, hukuki olarak, büfelerin gemilerin mütemmim cüz olarak değerlendirilmesi gerektiği, Sayıştay 6. Dairesinin 18.02.2000 tarih ve 2020/728-2 nolu kararının da benzer nitelikte olduğu, büfelerin ihalesi için komisyon kurulduğu, tekliflerin piyasaya dağıtıldığı, ayrıca İZDENİZ A.Ş.’nin internet adresinde ihale yapılacağının duyurulduğu, ihale günü teklifler toplanarak komisyon tarafından değerlendirildiği, teminat alınarak sözleşmeler yapıldiği, gemiler ile gemilerin mütemmim cüzü olan büfelerin İZDENİZ A.Ş.’ye devredildiği ve büfelerin işletmesi/işlettirilmesinden elde edilen gelirin İZDENİZ’e ait olduğu göz önüne alındığında yapılan işlemde mevzuata aykırılık bulunmadığı belirtilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında belirtilen Daire kararıyla Bulgu konusu uyuşmamaktadır. Kamu İdaresi cevabında belirtildiği gibi, gemilerdeki büfelerin gemilerin mütemmim cüzü olarak kabul edildiğinde,ulaşımın parçası olduğu kabul edilmelidir. Bu durumda ulaşımın üçüncü kişilere devrinin ya da ulaşımın içinde yer alan unsurun üçüncü kişilere devrinin 2886 sayılı Kanun’a göre yapıolması gerekir.

Yolcu gemileri ile araba vapurlarındaki büfe ve otomat işletmeciliği idari şartname hazırlanarak ve sözleşme imzalanarak kiraya verilmiş ise de, 2886 sayılı Kanun hükümleri işletilerek kiralama yapılmamıştır. Devredilen şirket tarafından ulaşımın toplu olarak üçüncü kişiye devrinde 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılması söz konusu olduğu gibi, ulaşımın içinde yer alan herhangi bir unsurun ya da ulaşımın bir parçasının Belediye şirketi tarafından işletilmeyip üçüncü şahıs tarafından işletilmesine karar verilmesi durumunda da, söz konusu kısmın devrinin/kiralanmasının 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre yapılması gerekecektir. 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesinde yer alan “bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devrinin 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olduğu” hükmü gereği kiralamada 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılması gerekmektedir. Kamu yararı ve hizmet gereği şirketin bu tür uygulama yaptığı ve ihale suretiyle kiralama yapması 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine uygun hareket etmemenin gerekçesi olamaz. Her ne kadar ihale usulü uygulayarak söz konusu yerleri kiraya vermiş ise de, şirketin ihalede uyguladığı usul, sözleşmede tarafların hukuki durumu ve ihtilaf halinde uygulanacak kurallar ile 2886 sayılı Kanun’a göre uygulanan ihale süreci, yaptırımları, ihtilaf halinde uygulanacak kurallar ve hukuki sonuçları farklıdır.

Belediye şirketine meclis kararıyla işletmesi devredilen deniz ulaşımına ait yolcu gemileri ile araba vapurlarındaki büfe ve otomat işletmeciliğinin şirket tarafından üçüncü kişilere işletmesinin devrinin/kiralanmasının ihale şartnamesi düzenlenerek ihale yoluyla şeffaf, rekabete uygun ve saydamlığı sağlayacak şekilde, sürenin belirli olması gibi hususları da içerecek biçimde 2886 sayılı Kanun hükümlerine göre verilmesi gerekmektedir.