Karar Künyesi
Hizmet ve yapım işlerine ait bazı ihalelerde, isteklilerin değerlendirilmesi, ihale konusu işin tespiti ve isteklilerde aranacak belgelerde hatalı uygulamaların olduğu tespit edilmiştir.
“Marmara Üniversitesi Yemekhanelerine 7 Ay, 17 Gün, 1.100.000 Adet Malzeme Dahil 4 Kap Yemek Hizmeti Alımı” ihalesinde, isteklilerin ekonomik ve mali yeterlik durumlarının bir yıldan fazla süreli işler için belirlenen ciro oranları esas alınarak değerlendirildiği görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10'uncu maddesinde; ihaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin olarak istenebilecek bilgi ve belgelerle ilgili düzenleme bulunmaktadır. Anılan maddenin (a) fıkrasının bir, iki ve üçüncü bentlerinde ekonomik ve mali yeterliğin belirlenmesinde istenebilecek belgeler sayılmakta olup bu belgeler;
Bankalardan temin edilecek isteklinin malî durumu ile ilgili belgeler,
İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri,
İsteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosu veya ihale konusu iş ile ilgili cirosunu gösteren belgelerdir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “İş hacmini gösteren belgeler” başlıklı 36’ncı maddesinin altıncı fıkrasında, iş hacmini gösteren belgelere ilişkin kriterlerin hangi esaslara göre belirleneceği açıklanmış olup altıncı fıkranın (a) bendinde; açık ihale usulüyle yapılan ihaleler ile Kanun’un 21’inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde, toplam cironun teklif edilen bedelin %25’inden, hizmet işleri ile ilgili cironun ise teklif edilen bedelin %15’inden az olmaması gerektiği, bu kriterlerden herhangi birini sağlayan ve sağladığı kritere ilişkin belgeyi sunan isteklinin yeterli kabul edileceği hükmü bulunmaktadır.
Anılan Yönetmelik’in 36’ncı maddesinin yedinci fıkrasında ise ilgili mevzuat uyarınca gelecek yıllara yaygın olarak gerçekleştirilecek işlerin, açık ihale usulüyle ve Kanun’un 21 inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre ihale edilmesi halinde iş hacmine ilişkin oranların, bir yıldan fazla süreli işlerde 4/5’i, iki yıldan fazla süreli işlerde 3/5’i, üç yıldan fazla süreli işlerde ise 2/5’i alınarak hesaplanan oranların yeterlik kriteri olarak belirleneceği belirtilmektedir.
Üniversitenin yukarıda yer verilen yemek hizmeti alımı ihalesine ait İdari Şartnamesinin
7.4.3’ncü maddesinde; istekli tarafından toplam cironun teklif edilen bedelin %20'sinden, hizmet işleri ile ilgili cironun ise teklif edilen bedelin %12’sinden az olmaması gerektiği, bu kriterlerden herhangi birini sağlayan ve sağladığı kritere ilişkin belgeyi sunan isteklinin yeterli kabul edileceği düzenlemesi bulunmaktadır. Oysa adı geçen hizmet alımında isteklinin teklif ettiği bedel, yukarıda yer verilen Yönetmelik hükmüne göre hizmet işlerine ait cirosunun
%15’inden az olmayacağından şartname ile bu kriterin %12’den az olmaması şeklinde düzenlemeye gidilmesi mevzuata aykırıdır.
İdarelerce ihale süreci ve sözleşmenin uygulanışına yönelik bir dizi işlem EKAP'ta gerçekleştirilmektedir.
Üniversiteye yedi ay süreyle yemek hizmeti alımı işine ait ihale dokümanı EKAP’a yüklenirken işin süresinin bir yıldan fazla süreli iş şeklinde seçildiği, bu nedenle ekonomik ve mali yeterlik kriterinin belirlenmesinde gelecek yıllara yaygın gerçekleştirilecek işlere ait yeterlik kriteri oranlarının esas alınmasına yol açıldığı tespit edilmiştir.
Adı geçen hizmet alımının yerine getirilme süresi bir yıldan az olmasına rağmen iş hacmine ilişkin oranların tespitinde anılan Yönetmelik’te bir yıldan fazla süreli işler için
belirlenen oranlar esas alınmış, istekli tarafından teklif edilen bedelin; toplam cirosunun
%25’inden az olmaması kriterinin (%25x4/5) cirosunun %20’sinden az olmaması, hizmet işleri ile ilgili cirosunun %15’inden az olmaması kriterinin ise (%15x4/5) %9’undan az olmaması şeklinde değerlendirmeye alınmasına yol açılmıştır.
Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespitlere katılınmış, ilerleyen süreçte mevzuat çerçevesinde işlem tesis edileceği bildirilmiştir.
Sonuç olarak; ihaleye katılacak isteklilerin ekonomik ve mali yeterliklerine ilişkin istenebilecek belgelerin neler olduğu ve bu belgelerin nasıl değerlendirileceği ile ilgili düzenlemelerin amacı, işin en uygun maliyetle ve daha etkin yürütülmesinin sağlanması olup İdarenin mevzuata uygun olarak ihale sürecini yürütmesi gerekmektedir.
“Recep Tayyip Erdoğan Külliyesi Mühendislik Fakültesi M4-B05/M04-B08/M3- 109/M2-Z05/M2-Z01/M3-B04 Laboratuvarlarının Altyapısı ve Tezgâhlarının Yapılması” işinin, mal alımı işi olmasına rağmen Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’ne göre ihale edildiği tespit edilmiştir.
Mal, hizmet ve yapım işlerinin tanımlarına 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 4’üncü maddesinde yer verilmiştir.
Anılan madde hükme göre;
Mal; satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve hakları,
Yapım; bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini,
ifade etmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükmünde, ihale konusu işler tek tek sayılmak suretiyle hangi işlerin mal ve yapım işi olduğu belirtilmektedir.
Mal, hizmet ve yapım ihalelerinde uygulanacak usul ve esasları düzenlemek amacıyla çıkarılan uygulama yönetmeliklerinde “benzer iş” tanımına yer verilmiş ve ihale konusu alım
veya alımın bölümleriyle nitelik ve büyüklük bakımından benzerlik gösteren, aynı veya benzer üretim usul ve tekniğiyle üretilen, teçhizat, ekipman, mali güç ve uzmanlık ile personel ve organizasyon gerekleri bakımından benzer özellik taşıyan işler, benzer iş olarak ifade edilmiştir.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Eşik değerler ve 4734 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinin uygulanması” başlıklı 64’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, yapım işleri arasında ismen sayılmayan bir işin yapım işi olarak kabul edilebilmesi için bu işin yapılma tekniğinin ismen sayılan işlere benzerliği yanında, uygulama projesini veya kesin projeyi de kapsayan teknik şartnameye dayanması, yapım müteahhidinin deneyiminin aranması ve onun uzmanlık alanına giren işlerden olması, vasıfsız işgücünden ziyade ağırlıklı olarak malzeme, makine ve ekipman girdisine ihtiyaç duyulması ve istisnalar dışında fen ve sanat kurallarına uygun olarak bir eserin meydana getirilmesi koşullarının aranması gerekir.
Kamu İhale Kurulunun 27.10.2008 tarihli ve 2008/UM.I-4419 sayılı Kararında, ihalenin konusunun aralarında doğal bağlantı olan mal alımı, hizmet alımı veya yapım işlerinin en az ikisinden oluştuğu durumlarda, ihalede esas alınacak alım yönteminin belirlenmesinde ilk yaklaşımın ihale konusu işin yaklaşık maliyeti içerisinde bedel yönünden büyük paya sahip olup işin esasını teşkil eden kısmı hangi yönteme göre ihale edilecekse aralarında doğal bağlantı olan işin diğer kısımlarının bir arada bu yöntemle ihale edilmesinin esas olduğu belirtilmiştir.
Kamu ihale mevzuatında mal alımları, hizmet alımları ve yapım işleri farklı kurallara tabi kılınmıştır. İhale türü, hem ihale aşamasında hem de sözleşmenin uygulanması aşamasında, eşik değerlerden yüklenicinin sorumluluğuna kadar pek çok hususu doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.
İhale türünün, ihale aşamasında etkilediği belli başlı hususları aşağıdaki gibi sayabiliriz:
-Eşik değerler, mal ve hizmet alımları ile yapım işleri için ayrı ayrı belirlenmiştir. (4734 sayılı Kanun, madde 8)
–Eşik değerlere bağlı olarak ilan süreleri (4734 sayılı Kanun madde 13) ve ihalelere yabancı isteklilerin katılıp katılamayacağı belirlenmektedir. (4734 sayılı Kanun madde 63)
Üniversite tarafından ihalesi yapılan “Recep Tayyip Erdoğan Külliyesi Mühendislik Fakültesi Laboratuvarlarının Altyapısı ve Tezgâhlarının Yapılması” işi incelendiğinde; sözleşme tasarısında işe ait imalatın 10 gün içinde bitirileceği, yaklaşık maliyet bulunurken tezgahlar için fiyat alındığı, adı geçen işin uygulama projesi veya kesin projeyi kapsayan teknik
şartnameye dayanmadığı, idari şartnamenin 7.6 maddesinde benzer iş olarak B3 inşaat işleri grubunun gösterildiği, 7.6.1 maddesinde ise inşaat mühendisi veya mimar için mezuniyet belgelerinin istendiği görülmüştür.
Buna göre;
Kamu İhale Kurulunun yukarıda yer verilen kararında da belirtildiği üzere adı geçen işin yapım işi yerine mal alımı olarak ihalesine çıkılması gerekmekte olup ihale konusu işin yaklaşık maliyeti içerisinde bedel yönünden en büyük paya sahip olan ve işin esasını teşkil eden kısmı taşınır mahiyetini taşıyan laboratuvar tezgâhı imalatıdır.
Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespitlere katılınmış, ilerleyen süreçte mevzuat çerçevesinde işlem tesis edileceği bildirilmiştir.
Sonuç olarak; mal alım ihalesi olarak ihale edilmesi gereken bir işin, yapım işi kapsamında ihale edilmesi neticesinde, laboratuvar tezgâhı imalatında faaliyet gösteren isteklilerin ihaleye katılımı sağlanamamıştır.
Yapı ruhsatı alınması gereken yapım işlerinin ihalelerinde, yapı müteahhitliği yetki belgesinin istenmediği görülmüştür.
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aday veya isteklinin mesleki faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler” başlıklı 38’inci maddesinin dördüncü fıkrasında; ihale konusu işin yerine getirilmesi için alınması zorunlu olan ve ilgili mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin adaylar veya istekliler tarafından sunulmasına ilişkin hükümlere, ilan ve ön yeterlik şartnamesi veya idari şartnamede yer verileceği, iş ortaklarının her birinin söz konusu belgeleri ayrı ayrı sunacağı, konsorsiyumda ise her bir ortağın kendi kısmına ilişkin belgeleri sunmasının zorunlu olduğu hükmü bulunmaktadır.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yapı müteahhitliği yetki belgesi numarası” başlıklı 53’üncü maddesinin dördüncü fıkrasının 1’inci bendinde idarelerce, mevzuatı gereği yapı ruhsatı alınması gereken yapım işlerinin ihalelerinde ön yeterlik veya idari şartnamenin katılım ve yeterlik kriterlerine ilişkin maddesinin “İhale konusu işin yerine getirilmesi için alınması zorunlu olan ve ilgili mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin” istenilmesine ilişkin bendinde, “yapı müteahhitliği yetki belgesi numarası”na yer verilmesi,
Aynı fıkranın 2’nci bendinde de aday veya isteklilerin son başvuru veya ihale tarihi itibarıyla, ilgili mevzuatı uyarınca yapı müteahhitliği yetki belgesi numarası almış, Yapı Müteahhitliği Bilişim Sistemine kayıtlı ve kayıtlarının aktif durumda (belge numaralarının iptal edilmemiş) olması şartının aranacağı, ilgili mevzuatında tanımlanan yetki belge grubu ve diğer hususlar yönüyle değerlendirme yapılmayacağı düzenlemelerine yer verilmiştir.
3194 sayılı İmar Kanunu’nun;
“Yapı ruhsatiyesi” başlıklı 21’inci maddesinde;
“Bu Kanunun kapsamına giren bütün yapılar için 26 ncı maddede belirtilen istisna dışında belediye veya valiliklerden (….) yapı ruhsatiyesi alınması mecburidir.” hükmü,
“Kamuya ait yapı ve tesisler ile sanayi tesislerinde ruhsat” başlıklı 26’ncı maddesinde
ise;
“Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılara, imar planlarında o maksada tahsis edilmiş olmak, plan ve mevzuata aykırı olmamak üzere mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyeti bu kamu kurum ve kuruluşlarınca üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla avan projeye göre ruhsat verilir.” hükmü,
Bulunmaktadır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde;
“Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz.”
Denilmektedir.
3194 sayılı İmar Kanunu’na dayanılarak hazırlanmış olan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin,
“Kamu alanlarında yapılacak yapılarda ruhsat” başlıklı 56’ncı maddesinde;
“Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılar; uygulama imar planlarında o maksada tahsis edilmiş ve mülkiyeti belgelenmiş olmak kaydıyla ilgili idarelerden avan projelere göre yapı ruhsatı alınarak inşa edilir.
…kamu kurum ve kuruluşu adına denetlemekle görevli ve sorumlu olup, bu sorumluluğu kabul ettiğine dair noter onaylı bir taahhütnameyi ruhsat vermeye yetkili idare ile ihaleyi yapan kurum veya kuruluşa sunar.” hükümleri bulunmaktadır.
Bu hükümlere göre, imar kanunu kapsamına gire bütün yapılar için yapı ruhsatiyesi (yapı ruhsatı) alınması zorunludur.
Kamuya ait yapılarda bu kapsamda olduğundan, kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak veya yaptırılacak yapılar için yapının her türlü fenni mesuliyetinin kamu kurum ve kuruluşlarınca üstlenilmesi ve mülkiyetin belgelenmesi kaydıyla, avan projelere göre yapı ruhsatı verileceği için İmar Kanunu’nun 26’ncı maddesi ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin (c) fıkrası birlikte göz önünde bulundurulduğunda, yapı ruhsatının ihale öncesinde alınması gerekmektedir.
Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespitlere katılınmış, ilerleyen süreçte mevzuat çerçevesinde işlem tesis edileceği bildirilmiştir.
Üniversite tarafından ihalesi yapılan Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Çatı Yenilemesi ve Çeşitli Onarım İşleri, Marmara Üniversitesi Recep Tayyip ERDOĞAN Külliyesi Sağlık Yerleşkesi Çevre Duvarı ve Giriş Kapısı Yapılması İşi, Marmara Üniversitesi Recep Tayyip ERDOĞAN Külliyesi Engelli Diş Hekimliği Uygulama ve Araştırma Merkezi, Marmara Üniversitesi Recep Tayyip ERDOĞAN Külliyesi Yemekhane ve Kütüphane Yapılması İşleri, mevzuatı gereği yapı ruhsatı alınması gereken yapım işlerinden olduğundan, aday veya isteklilerden yapı müteahhitliği yetki belgelerinin ihale tarihi itibariyle Yapı Müteahhitliği Bilişim Sistemine kayıtlı olmasının ve kayıtlarının aktif durumda bulunmasının ihale dokümanında istenilmesi gerekmektedir.