İdarenin borç stokunun, 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümlerine göre belirlenen sınırın üzerinde olduğu görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Borçlanma” başlıklı 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) ve (f) bentlerinde;

“d) Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır. (…)

f) Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında Cumhurbaşkanınca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalar (d) bendindeki miktarın hesaplanmasında dikkate alınmaz. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının görüşü alınır.” hükmüne yer verilmiştir.

21.12.2021 tarihli ve 31696 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 534 sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2021 yılına ait olup çeşitli mevzuatlarda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarlarının artırılmasına dayanak teşkil eden yeniden değerleme oranı %36,20 (otuzaltı virgül yirmi) olarak belirlenmiştir.

İçişleri Bakanlığının “Borçlanmalar” konulu 21.02.2005 tarih ve 45201 sayılı Genel yazısının dördüncü paragrafında; “Borçlanma talebinde bulunan belediyeler toplam borç stoklarını hesaplamak veya tespit etmek amacıyla; Hazine Müsteşarlığı, Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü, ilgili Sosyal Sigortalar Kurumu İl müdürlüğü, İller Bankası Genel Müdürlüğü, ilgili vergi dairesi müdürlüğü ve ilgili TEDAŞ biriminden alacakları yapılandırılmış,

kesinleşmiş veya diğer şekilde borç durumuna ilişkin belgelere göre gerekli hesaplamayı yaparak borçlanma talep dosyasına ekleyeceklerdir. Bu belgelere ilave olarak, belediyenin piyasaya ve personeline borcunun olup olmadığı, varsa borç miktarı belediye başkanı tarafından imzalanmak suretiyle ayrıca borçlanma talep dosyasına eklenecektir.”denilmek suretiyle borç stokunun belirlenmesinde, İller Bankası kredileri, banka kredileri, dış krediler, Hazineye olan borçlar ve tüm bunların faizleri ile birlikte, vergi ve Sosyal Güvenlik Kurumu borçlarının ve piyasa borçlarının da (bütçe emanetleri) dikkate alınması öngörülmüştür.

Bu haliyle, yukarıda sayılan kalemlerin toplanması suretiyle hesaplanan borç stoku, Belediyenin ya da bağlı idarelerinin kesinleşmiş bütçe gelirlerinin yeniden değerleme oranıyla arttırılan miktarını (büyükşehir belediyelerinde bu miktarın 1,5 katını) geçiyorsa belediyeler ve bağlı idareleri borçlanma yapamayacaktır.

2022 Yılı Bütçe Kanunu’nun “Gelir ve giderlere ilişkin diğer hükümler” başlıklı 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında da;

“22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 51 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi ile 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 68 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca il özel idareleri ve belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddi kaynak gerektiren altyapı yatırımlarında Cumhurbaşkanınca kabul edilen projeleri için yapılacak borçlanmalar, 5302 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi ile 5393 sayılı Kanunun 68 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında hesaplanan faiz dâhil borç limitinin hesaplanmasına dâhil edilir. Ancak, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile sermayesinin yüzde 50’sinden fazlasına sahip oldukları şirketler tarafından Avrupa Birliği ile katılım öncesi mali iş birliği çerçevesinde desteklenen projelerin finansmanı için yapılan borçlanmalar, çok taraflı yatırım ve kalkınma bankaları ile yabancı devlet kuruluşlarından doğrudan veya İller Bankası Anonim Şirketi aracılığıyla yapılan borçlanmalar ile SUKAP kapsamında yürütülecek işler için İller Bankası Anonim Şirketinden yapılan borçlanmalarda söz konusu borç stoku limitine uyma şartı aranmaz.”

denilmektedir.

Buna göre, 5393 sayılı Kanun’un 68’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde belirtilen borçlanmalar da, Bütçe Kanunu’nun 13’üncü maddesi hükmü uyarınca borçlanma limitinin hesaplanmasına dâhil edilmiştir. Borç stoku limitine uyma şartı aranmayacak haller

ise ayrıca belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, Su ve Kanalizasyon İdaresinin borç stokunun 5393 sayılı Kanun’da belirtilen sınırın üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Şöyle ki; BASKİ’nin en son kesinleşmiş bütçe gelirleri 2021 yılı gelir kesin hesabına göre 609.727.893,79 TL olup 2021 yılı yeniden değerleme oranı olan %36,20 oranı ile artırılması sonucu elde edilen rakam olan 830.449.391,34 TL borçlanma limitinin belirlenmesinde dikkate alınacaktır. Ancak 5393 sayılı Kanun gereğince büyükşehir belediyelerinde borçlanma limitine esas rakamın tespitinde bu tutar 1,5 kat olarak uygulanacağından, Büyükşehir Belediyesinin bağlı kuruluşu olan BASKİ’nin borçlanma limiti 2022 yılı için 830.449.391,34 TL’nin 1,5 kat artırılmış tutarı olan 1.245.674.087,01 TL uygulanacaktır.

Bununla birlikte, İdarenin, 2022 yılı bilançosunun pasifinde yer alan ve aşağıdaki tabloda ayrıntıları gösterilen tutarda borç yükümlülükleri bulunmaktadır.

Tablo 8: Borç Stokunun Hesabı Tablosu

Bu itibarla, 2022 yılı borçlanma sınırı 1.245.674.087,01 TL olan Su ve Kanalizasyon İdaresinin, 1.573.593.772,30 TL tutarında borç stoku ile borçlanma sınırını 327.919.685,29 TL aşmış olması 5393 sayılı Kanun’a aykırılık teşkil etmektedir.

Kamu idaresinin cevabında, Genel Müdürlüğün 20 ilçe Belediye Başkanlıkları ile Belde Belediye Başkanlıklarından devir olan yaklaşık 435.000.000,00 TL. borçla kurulduğu, dünyada etkisini gösteren Covid-19 pandemisi ve ekonomik dalgalanmaların sabit personel, yatırım, elektrik v.b. zorunlu giderlerine karşın tahsil edilmesi planlanan gelirlerinde önemli kayıplara yol açtığı, Borç Stoku Hesabı tablosunda yer alan 360-368-438 hesaplarında takip edilen vergi

borçları ile SGK primlerine ait borç miktarların bir kısmının 7256 Sayılı Kanun, 7326 Sayılı Kanun ve 7440 Sayılı Kanun ile yapılandırılarak taksitler halinde ödenmeye başlandığı, vadesi geçmemiş olan borçların ise KDV iade alacağı ile mahsuben ödendiği, 300-400 hesaplarda takip edilen banka kredilerinin aylık taksitler halinde ödendiği ve 320 Bütçe emanetleri hesabındaki cari piyasa borçların ise gelir arttırıcı önlemler, geçmiş dönem tahsilatları ve KDV iadesi ile ödenerek borç stoğunun azaltıldığı belirtilerek 2023 yılında borçlanma sınırının aşılmayacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak; idarenin borç stok limitini takip etmesi ve borç stok durumu yasal sınırın altına düşürülene kadar yeni bir borçlanmaya gidilmemesi gerekmektedir.