Hasankeyf Belediyesi'nde gelirlerin tahakkuk ettirilmesi, tahsili, takibi hususlarında önemli zayıflıklar bulunmaktadır.

Kurumun 2018 yılında gelir kalemi olarak üç büyük miktar söz konusudur. İlki Ilısu Barajı’nın kullanılmaz duruma getireceği Kurum taşınmazları için Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nce ödenen kamulaştırma bedelinden kaynaklanan 2.887.927,55 TL tutarındaki Taşınmaz Satış Geliri, ikincisi ise 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’dan kaynaklanan 2.529.829,99 TL tutarındaki gelir kalemidir. 5779 sayılı Kanun geliri dahi yalnız başına 2.666.832,97 TL tutarındaki 2018 yılı toplam giderinin yaklaşık %95’ini karşılayabilmektedir. Yukarıda anılan iki gelir kaleminden sonraki üçüncü büyük kalem de bankada vadeli hesapta tutulan 2018 ve

önceki yıllarda Kurum kayıtlarına giren kamulaştırma gelirlerinin değerlenmesi kaynaklı 932.192,82 TL’lık faiz geliridir. 2018 yılı sonu itibarıyla bilançoda da görüleceği üzere banka hesabında vadeli olarak değerlendirilen 9,5 milyon TL bulunmaktadır.

Buna karşın Kurumun 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’ndan kaynaklanan gelirleri oldukça düşük düzeydedir. 2464 sayılı Kanun’dan kaynaklanan en büyük gelir kalemi 9.564,47 TL’lik Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi geliridir. 2464 sayılı Kanun’dan kaynaklanan toplam gelir ise yalnızca 16.819,02 TL’dir. Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri kodunda izlenen Su Hizmetlerine İlişkin Gelir 23.137,32 TL olmasına karşın lojman kira geliri dahi 35.010 TL ile su gelirinden yüksektir. 2464 sayılı Kanun’un mükerrer 44'üncü maddesinden kaynaklanan Çevre Temizlik Vergisi geliri, Kanun'un değişik maddelerinden kaynaklanan harçların büyük kısmı, 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre alınması gereken bina, arsa ve arazi vergisi geliri ise bulunmamaktadır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 38'inci maddesinde "Kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur" hükmü bulunmakta ise de Belediye bünyesinde personel ve teknik altyapı eksikliği gerekçesiyle tahakkuk, takip, tahsil sistemi kurulmamıştır. Etkinliği son derece düşük bir manuel (Elle) takip sistemi bulunmaktadır. Su, emlak, çevre temizlik vergisi gelirleri başta olmak üzere Genel Yönetim Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile buna paralel olarak yayınlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre gelirlerin tahakkuk ettirilerek 120 ve 220 Gelirlerden Alacaklar Hesabı’na, tahakkuk ettirilmesine karşın tahsilatın gerçekleşmemesi durumunda 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı’na veya 122 ve 222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabı’na kayıt yapılabilme ve anılan hesapları kullanma imkânı bulunmamakta, hesaplar bilançoda bu nedenle yer almamaktadır. Yukarıda bahsedildiği üzere tahsil edilen düşük miktarlı gelir kalemlerinin takibi ise elle yapılmaktadır.

Öte yandan Hasankeyf ilçesi mevcut yerleşim alanlarının Ilısu Barajı’nın su tutmasıyla birlikte su altında kalması nedeniyle yeni yerine taşınması süreci de devam etmektedir. Vatandaşların hak sahiplerine tahsis edilen yeni evlerine geçiş yapması süreci de tapu işlemleri, kayıtları ve diğer emlak vergisi beyanlarını doğrudan etkileyeceğinden aksamalar bulunmasını da doğal karşılamak gerekir. Ancak yeni yerleşim yerinin kullanıma açılması ile birlikte vergi sorumlulukları ile aboneliklerin takip edileceği etkin bir sistemin kurulması ve ihtiyaç duyulacak personelin istihdamı çalışmalarına da hız kazandırılması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında;

• Yeni yerleşim merkezine ilişkin kayıtlarının yeni satın alınan Yönetim Bilgi Sistemi KBS Gelir Tahakkuk Tahsilat uygulamalarına girişlerin başladığı,

• Yeni yerleşim merkezi numarataj işlemlerinin, Adres bilgisi, Mahalle, Cadde, Sokak kodlamalarının yapıldığı, tapu bilgileri esas alınarak tüm bina, arsa ve arazi kayıtlarının yapılacağı ve tahakkukların oluşturulacağı, emlak tahakkuklarına ilişkin değerlerin muhasebe kayıtlarına alınacağı,

• İşyeri kayıtlarına ilişkin Çevre Temizlik Vergisi tahakkuklarının yapılarak tahsilatının sağlanacağı,

• Su abone tahakkuk tahsilat işlemlerinin yeni kurulmakta olan otomasyon sisteminden yürütüleceği, Su Tahakkuk Tahsilat servisine alınan bilgisayar ve yazıcı ile işlemlerin (abone kayıtları, endeks işlemleri, tahakkuk ve tahsilat) elektronik ortamda yapılarak irsaliyelerin otomatik olarak muhasebeleştirileceği,

• 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda belirtilen tüm gelir tahakkuk tahsilat işlemlerinin tahakkuk tahsil ve takibi sisteminden yürütüleceği bildirilmiştir.

Sonuç olarak Kurum yanıtında 2019 yılı içerisinde kurulumu gerçekleştirilen yeni yönetim bilgi sistemi vasıtasıyla bulguda belirtilen gelir tahakkuk ve tahsilat işlemlerinin uygulamaya geçirileceği bildirilmiştir. Yatırımcı kuruluş niteliğindeki belediyelerin hizmet alanları dahilinde daha etkin sonuçlar elde edebilmesi bakımından yalnızca merkezi bütçeden gelen veya Hasankeyf örneğinde olduğu gibi çok istisnai olan taşınmaz kamulaştırma geliri türünden arızi nitelikte olan gelirlerle yetinmeyip 2464 sayılı Kanun’dan kaynaklanan gelirlerini de mümkün olan en üst düzeye çıkarması önem taşımaktadır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu'nun "Gelirlerin toplanması" başlıklı 5'inci bölümünde düzenlendiği üzere kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar 2464 sayılı Kanun'da öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumludur. Bu bakımdan da kurumsal olanaklar dahilinde azami çabanın gösterilmesi gerekmektedir.