4857 sayılı İş Kanunu'nun “Fazla Çalışma Ücreti” başlıklı 41’inci maddesinin birinci fıkrasında fazla çalışma; Kanun’da yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalar olarak tanımlanmış, sekizinci fıkrasında ise fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamayacağı belirtilmiştir.

Anılan maddenin son fıkrasına istinaden hazırlanan ve 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği'nin” “Fazla Çalışmada Sınır” başlıklı 5'inci maddesinde de, fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı, bu süre sınırının işyerlerine veya yürütülen işlere değil işçilerin şahıslarına ilişkin olduğu ifade edilmiştir.

Yukarıda yer verilen Kanun ve Yönetmelik hükümleri ile; 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan işçi personel açısından fazla çalışma süresinin haftalık 45 saati aşan çalışmalar olarak net bir şekilde ifade edilmiş ve bu kapsamda yapılacak çalışmaların her işçi için yılda 270 saati geçemeyeceği hükme bağlanmıştır.

İdare ile DİSK / Genel İş Sendikası arasında imzalanan ve 01/03/2018-29/02/2020 dönemini kapsayan toplu iş sözleşmesinin “Fazla Çalışma ve Ücretleri” başlıklı 37’nci maddesinde; “Günde 8 saati ve haftada 40 saati aşan (Cumartesi ile hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan 8 saatlik çalışmalar hariç) çalışmalar fazla çalışmalar olarak kabul edilir ve bu tür yaptırılacak her 1 (Bir) saatlik fazla çalışma için ödenecek ücret, saatlik normal çalışma ücretinin %100 zamlısı olarak ödenir” hükmüne yer verilmiştir.

Aynı toplu iş sözleşmesinin “Hafta Tatili-Çalışma Ücreti” başlıklı 57’nci maddesinde ise, çalışılmayan Cumartesi günü, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılan işçilere ödenecek ilave yevmiyeler düzenlenmiştir.

İdare uygulamasında birçok işçiye 2018 yılı içerisinde 270 saati aşan fazla çalışma yaptırıldığı tespit edilmiştir.

İşçiye fazla çalışma yaptırılmasının şartı işçinin onayının bulunmasıdır. Ancak işçinin onayı olsa bile, İş Kanunu ve Yönetmelik hükmü gereği ona bir yıl içinde 270 saatin üzerinde fazla çalışma yaptırılması mümkün değildir. Mevzuattaki bu düzenleme işçiyi korumaya

yöneliktir, aynı zamanda bu hükme uyulmaması İdareyi idari para cezasıyla karşı karşıya bırakabilecektir. Kanun ve Yönetmelik'te açıkça belirtildiği üzere her bir işçiye yaptırılacak fazla çalışma süresinin yıllık 270 saati aşmaması gerekir.

Kamu idaresi cevabında; “696 sayılı kanun hükmünde kararname uyarınca personel giderinin , bütçenin % 40 ını geçebileceği düşünüldüğü için personel alınamadığından oluşan durum ile ilgili hususlarda ,4857 sayılı iş kanununun 41.maddesinin 8.fıkrasına uygun olarak bu kapsamda yapılacak çalışmaların her işçi için yılda 270 saati geçmemesi hükmüyle ilgili hassasiyet gösterilecektir.” denilmiştir.

Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; bulguda belirtilen görüşler doğrultusunda uygulama yapılacağı ifade edildiğinden bu aşamada önerilecek başka bir husus bulunmamaktadır.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.