Ankara Büyükşehir Belediyesinin farklı daire başkanlıkları bünyesinde kurulan ihale komisyonlarının, sunulan tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin üstünde olduğu ihaleleri, Kamu İhale Genel Tebliği hükümleri doğrultusunda bir değerlendirme yapmaksızın doğrudan iptal ettikleri tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’inci maddesinde ise; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

4734 sayılı Kanun’un “Yaklaşık maliyet” başlıklı 9’uncu maddesine göre, yaklaşık maliyet; mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere belirlenen tutardır.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yaklaşık Maliyetin Üzerindeki Teklifler” başlıklı (16.3.) maddesinde; "<i>Yaklaşık maliyetin üzerindeki tekliflerin kabul edilip edilemeyeceği hususunda tereddütler olduğu anlaşılmaktadır. İhale komisyonu;</i>

1. Yaklaşık maliyet hesaplanırken değerlendirilmeyen herhangi bir husus olup olmadığını,

2. Yaklaşık maliyet güncellenerek tespit edilmişse, güncellemenin doğru yapılıp yapılmadığını,

3. Verilen teklif fiyatlarının piyasa rayiç fiyatlarını yansıtıp yansıtmadığını, sorgulayarak verilen teklifleri yaklaşık maliyete göre mukayese eder ve bütçe ödeneklerini de göz önünde bulundurarak, teklif fiyatlarını uygun bulması halinde ekonomik açıdan en avantajlı teklifi ve varsa ikinci teklifi belirlemek veya verilen teklif fiyatlarını uygun bulmaması halinde ihalenin iptaline karar vermek hususunda takdir yetkisine sahiptir.

Yaklaşık maliyetin üzerinde olmakla birlikte teklifin kabul edilebilir nitelikte görülmesi halinde idarenin ek ödeneğinin bulunması veya ilgili mali mevzuatı gereği ödenek aktarımının mümkün olması durumlarında teklifler kamu yararı ve hizmet gerekleri de dikkate alınarak kabul edilebilir. Bu durumda sorumluluk idareye aittir." denilmektedir.

Bu hükme göre, verilen tüm teklifler yaklaşık maliyetin üstünde olsa dahi ihale komisyonları yukarıda a, b, c şeklinde sıralanan sorgulamaları yapmak ve bu sorgulamalar çerçevesinde oluşan yaklaşık maliyet ile verilen teklifleri mukayese etmek zorundadır. Bu aşamadan sonra ihale komisyonları gerekçesini de belirtmek sureti ile takdir yetkisini kullanarak ihaleyi iptal edebilirler.

Özellikle enflasyonist dönemlerde, yaklaşık maliyetin belirlenmesi ile ihale tarihi arasında geçen yaklaşık iki aylık süre neticesinde, isteklilerin tekliflerinin yaklaşık maliyetin üzerinde olmasının son derece olağan karşılanması ve Tebliğ’de yer alan "tekliflerin piyasa rayiç fiyatlarını yansıtıp yansıtmadığının kontrolü" yoluna başvurularak nihai kararların verilmesi kamu idaresinin menfaatine olacaktır. Bu çerçevede hem zaman hem de kaynak yönetimi noktasında 5018 sayılı Kanun’da bahsi geçen kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ilkelerine uygun işlem tesis edilmiş olacaktır.

Ankara Büyükşehir Belediyesi Fen İşleri Dairesi Başkanlığı nezdinde gerçekleştirilen ihalelerin incelenmesi neticesinde, 2022 ve 2023 yıllarında toplam 24 adet ihalenin, yukarıda yer verilen sorgulamalar yapılmaksızın, tekliflerin tamamının yaklaşık maliyet üzerinde olması gerekçesiyle iptal edildiği görülmüştür.

Kamu idaresi tarafından bulgu konusu hususa iştirak edildiği ve takip eden dönemlerde tüm tekliflerin yaklaşık maliyetin üstünde olduğu ihalelerde gerekli sorgulama yapıldıktan sonra karar verileceği belirtilmiştir.

Sonuç olarak, verilen tekliflerin tamamı yaklaşık maliyet üzerinde olan ihalelerde, ihale komisyonlarının mezkûr Tebliğ’de yer alan sorgulamaları ve bu sorgulama neticesinde gerekli mukayeseleri yaparak, gerekçeli bir şekilde karar almaları gerekmektedir.