İdare, 2020 yılı içerisinde belediye hizmetlerinde kullanılmak üzere binek ve diğer türden araç kiralamasına ilişkin gerçekleştirdiği biri pazarlık usulü diğeri açık ihale usulü olmak

üzere 2 farklı araç kiralama ihalesi kapsamında Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e aykırı olarak yabancı menşeli araçlar kiralamıştır.

237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 1’nci maddesinde, belediyelerin bu Kanun hükümlerine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır. Mezkûr Kanun’un 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, kurumların taşıt ihtiyaçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamalarının esas olduğu ifade edilmiş, 12’nci maddesinin ikinci fıkrasının (f) bendinde de, “Hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtların cinsi, adedi, yaşı, hangi hizmetlerde kullanılacağı, kaynağı, yabancı menşeli olup olmayacağı ve diğer hususlar için gerekli esas ve usûller Cumhurbaşkanınca (Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi öncesi “Bakanlar Kurulunca” ifadesi yer almaktaydı) saptanır.” hükmü yer almıştır.

Bu kapsamda, Bakanlar Kurulu tarafından 2006 yılında 2006/10193 sayılı Kararla “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller” kabul edilmiştir. Söz konusu Esas ve Usuller’in “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde, hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station wagon cinsi taşıt edinilmesi Kanun’un 10’uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacağı ifade edilmiştir.

237 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi 2014 yılında kabul edilen 6519 sayılı Kanun’la “Bu Kanun kapsamında edinilecek taşıtların menşei, silindir hacimleri ve diğer niteliklerini belirlemeye ve sınırlamalar getirmeye Cumhurbaşkanı (Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi öncesi “Bakanlar Kurulu” ifadesi yer almaktaydı) yetkilidir.” şeklinde değiştirilmiştir. Böylece Cumhurbaşkanı (önceden Bakanlar Kurulu) gerektiğinde taşıtların menşeinin yanı sıra diğer özellikleri hakkında da sınırlamalar getirmeye yetkilendirilmiştir. Bu çerçevede, Bakanlar Kurulu tarafından 2014/6425 sayılı Karar’ın ekinde “237 Sayılı Taşıt Kanunu Kapsamında Edinilecek Taşıtların Menşei, Silindir Hacimleri ve Diğer Niteliklerinin Belirlenmesine Dair Karar” kabul edilmiştir.

Söz konusu Karar’a göre, 237 sayılı Taşıt Kanunu’na ekli (1) sayılı cetvelde ve son iki sırasında belirtilenler hariç olmak üzere (2) sayılı cetvelde yer alan makamlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar, koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunanlar ve idarelerin yurtdışı teşkilatları için yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi taşıt edinilebilir. Bunlar dışında hibe dahil her ne suretle olursa olsun yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi taşıt edinilemez. Ayrıca, yerli muhteva oranı %50’nin altında kalan taşıtlar yabancı menşeli sayılır.

Bakanlar Kurulu Kararı’nda yabancı menşeli araç kullanabilecekler arasında sayılan ve 237 sayılı Kanun’a ekli (1) sayılı cetvel ile son iki sırası hariç olmak üzere (2) sayılı cetvelde yer alan makamlar sınırlı sayıda sayılmıştır. Kanun’da sayılanların dışında kalan makam veya hizmetler için yabancı menşeli araç temin edilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil edecektir.

Yabancı menşeli araç temin edilebilecek makamlar ile hizmetlere ilişkin yukarıda yer verilen düzenlemeler dışında herhangi bir düzenleme yapılmamış olup belediyeler yabancı menşeli binek araç edinebilecekler arasında yer almamıştır. Diğer bir ifade ile Kanun’a ekli mezkûr cetvellerde belediye teşkilatı içerisinde yer alan herhangi bir makam veya belediye hizmetleri için yabancı menşeli binek veya station-wagon cinsi araç temin edilebileceğine dair bir ibare bulunmamaktadır. Dolayısıyla, belediyelerin herhangi bir makamı veya hizmeti için yabancı menşeli binek araç temin edilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil edecektir.

İdarenin 2020 yılının ilk dört ayı için pazarlık usulü ile gerçekleştirilen 2019/569996 ihale kayıt numaralı 2020 Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi kapsamında 1826 adet, geri kalan sekiz ay için açık ihale usulü ile gerçekleştirilen 2020/150169 ihale kayıt numaralı 2020 Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi kapsamında ise 1851 adet araç kiralanması öngörülmüştür.

Binek ve diğer türden birçok araç kiralanmasını içeren her iki ihalenin teknik şartnamelerine göre; 2019/569996 ihale kayıt numaralı iş kapsamında 974 adet, 2020/150169 ihale kayıt numaralı iş kapsamında ise 998 adet binek araç (şartnamede belirtilen 1, 2 ve 3’üncü grup araçlar) ile otomobil ruhsatlı araç (şartnamede belirtilen 4. Grup araçlar) temin edilmesi öngörülmüştür.

Söz konusu ihalelere ilişkin teknik şartnamelerde araçların yabancı menşeli olabileceğine ilişkin bir hüküm bulunmamakta, şartnamede araçlar için yapılan detaylı teknik tarifler herhangi bir yabancı menşeli aracı işaret etmemektedir. Bununla birlikte teknik şartnamenin “F-GENEL ŞARTLAR” başlıklı 2’nci maddesinde araçların mevzuatına uygun olarak yerli menşeli olacağı ifadesine yer verilmiştir.

Uygulamada, 2020 yılı içerisinde 12 ay boyunca 1, 2, 3 ve 4’üncü grup için toplam 982 adet aracın yükleniciden teslim alındığı görülmüştür. Yüklenici tarafından İdareye teslim edilen araçların ruhsatlarının incelenmesi sonucunda, teslim alınan araçlardan ortalama 420 adedinin mezkûr Usul ve Esaslar’a aykırı olarak yabancı menşeli olduğu tespit edilmiştir.

Taşıt edinimi ve kullanımı ile ilgili kurallar, sadece ihale şartnamelerinde yer alacak kurallar olmayıp taşıtın ilk edinimi veya kiralanması ve kullanımı sırasında sürekli olarak göz önünde bulundurulması gereken kurallar olduğundan, yabancı menşeli araçların, uygun araç olarak kabul edilip hizmet gördürülmesi mümkün bulunmamaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; araçların yaklaşık maliyet hesaplaması, kira bedellerinin ödenmesi sürecinde yerli muhteva oranı %50’nin üzerinde ve motor hacmi 1600 cc’nin altında olan araçların esas alındığı, ancak bundan sonra İdarece yapılacak araç kiralama ihalelerinde Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller ile 2014/6425 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'na uygun hareket edileceği belirtilmiştir.

Netice itibariyle, bulguda belirtilen uygulama 237 sayılı Taşıt Kanunu’na, Kanun’a dayanılarak çıkarılan ve yürürlüğünü koruyan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e ve 2014/6425 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’na aykırılık teşkil etmektedir.