Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından taşıt bakım-onarım giderlerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda öngörülen temel ihale usulleri olan açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü ile ihale edilmesi gerekirken kısımlara bölerek doğrudan teminle gerçekleştirildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel ilkeler" başlıklı 5’inci maddesinde;

"İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez ..."

denilmekte, aynı Kanun’un doğrudan temin başlıklı 22’inci maddesinin (d) fıkrasında ise Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin 121.405 TL’sini, diğer idarelerin 40.443 TL’sini aşmayan ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulü ile karşılanabileceği belirtilmektedir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22.5.1.2. numaralı maddesinde ise ;

"…4734 sayılı Kanun’un 19'uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, kanunun 22'nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı kanunun 22'nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil

ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir."

denilmek suretiyle aynı husus tekrar edilerek aynı nitelikteki mal ve hizmet alımlarının kalemlere veya gruplara bölünerek yapılmasının 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiği belirtilmektedir.

Ayrıca Büyükşehir Belediyesi bünyesinde “Makine İkmal Bakım ve Onarım Daire Başkanlığı” ve buraya bağlı “taşıt tamir-bakım atölyesi” de mevcutken “taşıt tamir-bakım hizmeti” satın alındığı görülmektedir.

Aşağıdaki tabloda Büyükşehir Belediyesinin 01.01.2021-01.11.2021 tarihleri arasında aynı firmadan birbirine yakın zamanlarda yapmış olduğu 70 adet “tamir-bakım” hizmet alımına ait tarih ve tutarlar, örnek teşkil etmesi açısından sıralanmıştır:

Tablo 12: Taşıt Bakım-Onarım Hizmet Alım Listesi

2021 yılı içinde ağırlıklı olarak belediye otobüslerinin, genel olarak tüm taşıtların arızalanması sonucu tamir ve bakımları doğrudan temin yöntemi ile bu ve benzeri birkaç firmaya yaptırılmıştır. Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere 01.01.2021-01.11.2021 tarihleri arasında aynı firmadan birbirine yakın zamanlarda toplam 70 adet “tamir-onarım- bakım” hizmet alımı gerçekleşmiştir.

Kamu idaresi ise genel olarak,

"Mevcut personel sayısının yetersizliği ve araç sayısının fazlalığı nedeniyle arızaların tamamının Makine İkmal Bakım ve Onarım Daire Başkanlığı bünyesinde giderilmesinin mümkün olmadığını ,

Farklı tarihlerde ortaya çıkan ve farklı türden arızalar için yapılan hizmet alımının kısımlara bölme sayılmayacağını ,

Araç arızalarının önceden öngörülemediğini,

Hizmet alımının bütçesinin %10’unu geçmeyecek şekilde doğrudan temin yöntemiyle karşılanmasında hukuka aykırı bir durumun olmadığı; diğer taraftan açık ihaleye çıkılmasının doğrudan temine göre idare için daha külfetli olacağını ,"

belirtmektedir.

Ancak belirtilen bu gerekçeler yasal dayanaktan yoksundur. Zira sadece bir firmadan birbirine yakın zamanlarda toplam 70 adet “tamir-onarım-bakım” hizmet alımı yukarıda sıralanmıştır.Bu sadece bir firmadan yapılan alım olup başka firmalardan da aynı şekilde sürekli doğrudan teminle hizmet alımı yapıldığı görülmüştür.Bu durum aynı nitelikteki hizmet

alımlarının kalemlere veya gruplara bölünerek yapılması anlamı taşımaktadır ve 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.

Sonuç olarak 4734 sayılı Kanun’un 22-d maddesiyle 2021 yılında her bir alım için belirlenen 121.405 TL’lik limite uyulmuş olmakla birlikte niteliği itibariyle yıl içerisinde sürekli tekrarlanan ve yakın tarihlerde birkaç firmadan yapılan Taşıt Bakım Onarım Hizmet Alımları parçalara bölünmek suretiyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan uygulamayla, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel usul olmaktan çıkarıldığı ve bu konuda doğrudan temin usulünün genel bir uygulama haline getirildiği anlaşılmaktadır. Bu şekilde, ihalelerde saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlilik, kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin ihlal edildiği kanaatine varılmıştır