4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesi gereği; İdarenin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ilgili kanun hükümlerine tabi olmasına rağmen yıl içerisinde bazı gıda maddelerinin istisna kapsamında değerlendirilerek ihalesiz alındığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde “Aşağıda belirtilen idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütülür” denilmiş ve aynı maddenin ‘a’ bendinde belediyelere yer verilmiştir.

Aynı kanununun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasında; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmüne, “Yasak Fiil ve Davranışlar” başlıklı 17’nci maddesinin (b) bendindeise “İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.” hükmüne yer verilmek suretiyle eşit muamele ve rekabetin temel ilke olduğu ve bu ilkeyi zedeleyecek fiil ve davranışların yasak olduğu vurgulanmıştır. Dolayısıyla kanun kapsamına dâhil edilen kuruluşlar ve bu kuruluşların mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin bu kanun kapsamında ihale edilmek suretiyle gerçekleştirilmesi esastır.

Ancak, mezkûr kanunun “İstisna” başlıklı 3’üncü maddesinde bir takım kuruluş ve alımlarının, kendine mahsus nitelikleri gereği, kanun kapsamına tabi olmadığı hüküm altına alınmıştır. Bu maddenin ‘a’ bendinde; “Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları…” hükmüne yer verilmek suretiyle tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi mümkün kılınmıştır.

Kanunun 3/a hükmü ile istisna kapsamına alınan kuruluşlar için, amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması şartı aranmıştır. Bu hükümde açıkça belirtildiği üzere; kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında, tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması gerekmektedir.

İdare tarafından 2018 yılı içerisinde ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere alınan 801.888,50 TL’lik gıda maddesinin (hazır çorba, bisküvi, çikolata, çay, salça, ayçiçek yağı, makarna, prinç, nohut vb.) yukarıda yer verilen hüküm kapsamında değerlendirmek suretiyle ihale yapılmaksızın alındığı ve bu alımlarda piyasa fiyat araştırmasının yapılmadığı, dolayısıyla idarenin seçtiği bir üreticiden, satıcının takdir ettiği değerden, alım yaptığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Kapsam’ başlıklı 2’nci maddesi gereği; belediyenin, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ilgili kanun hükümlerine tabi olmasına rağmen yıl içerisinde yapılan bazı gıda maddesi alımlarının ihalesiz gerçekleştirilmiştir. Tüm bu sebeplerle toplam 801.888,50 TL’lik gıda maddesi alımının mevzuata aykırı şekilde yapıldığı düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Bahse konu alımlarda 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3/a maddesine göre alım yapılan kurumun istisna kapsamında olduğu düşünüldüğünden alım yapılmıştır. Bulgudan anlaşılacağı üzere alım yapılan kurumun 3. Maddedeki istisna kapsamında olmadığı anlaşılmış olup ilgili kurumdan bundan sonra 3/a kapsamında alım yapılmayacaktır.” denmiştir.

Sonuç olarak söz konusu gıda maddelerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3/a maddesi kapsamında alımının yapılamayacağı hususunda kamu idaresi ile mutabakat sağlanmış olup, bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.