Foça Belediyesi ile Tüm Yerel Yönetim Çalışanları Sendikası (TÜM YEREL-SEN) arasında Toplu İş Sözleşmesi adı altında yapılan sözleşmede sosyal denge tazminatının tutarının belirlenmesi haricinde düzenlemelere yer verildiği görülmüştür.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 28'inci maddesine göre toplu sözleşme; kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını düzenleyen mevcut mevzuat hükümleri dikkate alınarak kamu görevlilerine uygulanacak katsayı ve göstergeler, aylık ve ücretler, her türlü zam ve tazminatlar, ek ödeme, toplu sözleşme ikramiyesi, fazla çalışma ücreti, harcırah, ikramiye, doğum, ölüm ve aile yardımı ödenekleri, cenaze giderleri, yiyecek ve giyecek yardımları ve diğer mali ve sosyal hakları kapsamaktadır. Mezkur Kanun’un 29'uncu maddesinde toplu sözleşmeyi imzalamaya yetkili kişiler belirlenmiştir. Bu doğrultuda kamu idaresi adına Kamu İşveren Heyeti Başkanı, kamu görevlileri adına sözleşmenin kamu görevlilerinin geneline yönelik bölümü için Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti Başkanı ve hizmet kollarına yönelik bölümleri için ilgili sendika temsilcisi toplu sözleşmeyi imzalamaya yetkilidir.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek Madde 15 hükmü;

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir” şeklindedir.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 32’nci maddesi;

“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

(…)” hükmündedir.

Bu kapsamda toplu sözleşme, kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda Kamu İşveren Heyeti Başkanı, kamu görevlileri adına sözleşmenin kamu görevlilerinin geneline yönelik bölümü için Kamu Görevlileri Sendikaları Heyeti Başkanı ve hizmet kollarına yönelik bölümleri için ilgili sendika temsilcisi tarafından imzalanan sözleşmeyi ifade etmektedir. Bu bağlamda Foça Belediyesi ile TÜM YEREL-SEN arasında imzalanan metnin toplu sözleşme olarak nitelendirilmesi mümkün değildir. Anılan iki taraf arasında imzalanabilecek metin, sosyal denge tazminat tutarının belirlenmesine yönelik bir sözleşme olarak telakki edilmesi gerekir.

4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6’ıncı Dönem Toplu Sözleşme’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında;

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32. maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %120’sidir. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”

denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre; sosyal denge tazminatının verilmesine yönelik yapılacak sözleşmelerde; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi ölçütlere göre tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı düzenlenebilecek, bunlar dışında yapılan belirlemeler mevzuata aykırı bir durum yaratacaktır.

Bu çerçevede Foça Belediyesi ile TÜM YEREL-SEN arasında imzalanan ve 09.12.2022-31.12.2023 tarihlerini kapsayan ve adı her ne kadar Toplu İş Sözleşmesi olarak belirlenmiş olsa da niteliği itibarıyla sosyal denge sözleşmesi olarak değerlendirilen metinde sosyal denge tazminat tutarının belirlenmesi dışında hükümlere yer verildiği görülmüştür.

Bu kapsamda Foça Belediyesi ile TÜM YEREL-SEN arasında imzalanan ve 09.12.2022-31.12.2023 tarihlerini kapsayan Toplu İş Sözleşmesi’nde sosyal denge tazminatını düzenleyen madde 23 dışındaki düzenlemelerin mevzuata uygun olmadığı değerlendirilmektedir.

İdare tarafından bulgu konusu hususlara yönelik herhangi bir işlem tesis edilmediği belirtilmiştir.

Ayrıca İzmir Foça Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda yer alan bu husus için İdare tarafından gerekli işlemlerin yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Yapılan açıklamalar çerçevesinde Foça Belediyesi ile ilgili sendika arasında yapılan sözleşmenin Toplu İş Sözleşmesi değil Sosyal Denge Sözleşmesi olarak düzenlenmesi ve bu sözleşmeye sosyal denge tazminat tutarının belirlenmesi dışında hükümler konmaması gerekmektedir. İdarenin bulguda yer alan tespitler doğrultusunda gerekli dikkat ve özeni göstermesi önerilir.